Lolita (roman): verschil tussen versies

| naam = ''Lolita''

| film = ''Lolita'' ([[Stanley Kubrick]] 1962, <br>[[Adrian Lyne]] 1997)

'''''Lolita''''' ([[Russisch]]: Лолита) is een [[Roman (literatuur)|roman]] van de Russisch-Amerikaanse schrijver [[Vladimir Nabokov]] die in [[1955]] eerst in het Engels werd gepubliceerd en daarna in 1967 in een door Nabokov zelf vertaalde Russische uitgave. ''Lolita'' werd [[Lolita (1962)|in 1962 met veel succes verfilmd]] door [[Stanley Kubrick]] en [[Lolita (1997)|in 1997 nogmaals]] door [[Adrian Lyne]].

[[Bestand:Remember december.jpg|thumb|left|290px|De naam Lolita kwam na de ophef over de roman en nog meer na de verfilming ervan door Kubrick symbool te staan voor de combinatie van erotiek en pubermeisjes.]]

Los van de inhoud valt ''Lolita'' in stilistische zin op: het is sterk lyrisch geschreven, met passages die lijken op gedichten in proza. Typerend voor Nabokov zijn ook de vele woordspelingen en [[allusie]]s. Soms krijgt het boek daarmee iets van een puzzel. Met betrekking tot de figuur van Lolita zijn bijvoorbeeld verholen referenties te ontdekken aan ''Alice in Wonderland'', ''[[De kleine zeemeermin]]'', [[Tristan en Isolde (legende)|''Tristan en Isolde]], [[Edgar Allan Poe]] en een schilderij van [[John William Waterhouse]]<ref>Zie: Brian Boyd: Nabokov, ''The American Years'', Londen, 1992</ref>.

Het verhaal van Lolita wordt verteld vanuit de ik-persoon, naar later blijkt door Humbert vanuit de gevangenis geschreven in de vorm van een bekentenis voor de jury van de rechtbank die hem moet veroordelen of vrijspreken, '"natuurlijk niet om mijn hoofd, maar om mijn ziel te redden'". Waarmee de vraag wat door Humbert gefantaseerd is en wat niet zich eens te meer opdringt.

[[Bestand:Waterhouse, La belle dame sans merci.jpg|thumb|180px|’''[[La Belle Dame sans Merci (Waterhouse)|La Belle Dame Sans Merci]]’'', schilderij van [[John William Waterhouse|Waterhouse]] naar een gedicht van [[John Keats|Keats]], waaraan Nabokov refereert in ''Lolita'']]

Het thema van de liefde van een oudere man voor een jong meisje intrigeerde Nabokov al ruim voordat hij begon te schrijven aan ''Lolita''. Reeds in 1939 gaf hij er een beschrijving van in zijn novelle ''De tovenaar'', zonder dat hij het toen ter publicatie aanbood.<ref> ''De tovenaar'' werd uiteindelijk postuum uitgegeven</ref>. Na de [[Tweede Wereldoorlog]], inmiddels geëmigreerd vanuit [[Europa (werelddeel)|Europa]] naar de [[Verenigde Staten]], nam hij het thema ter hand en na vijf jaar schrijven voltooide hij ''Lolita'' op 6 december 1953.

Nabokov bood zijn manuscript aan bij de Amerikaanse uitgevers [[Viking Press]], [[Simon & Schuster]], [[New Directions]], [[Farrar, Straus]], anden [[Doubleday]], maar vanwege het controversiële onderwerp kreeg hij overal nul op het rekest. Uiteindelijk verscheen het in 1955, vol met typografische fouten, bij de obscure Olympia Press te [[Parijs]], in een oplage van 5000 exemplaren.

Na de publicatie in Amerika veroverde ''Lolita'' in korte tijd de rest van de wereld: overal verschenen vertalingen en de roman bereikte hoge oplages, mede vanwege alle commotie.<ref>''Lolita'' verscheen voorafgaand aan de Amerikaanse publicatie in 1958 twee keer in een andere vertaling: in Zweden, zonder toestemming van de auteur, en in Nederland, bij een uitgeverij van pornografische boeken. Cf. Guus Luyters: ''Vladimir Nabokov'', De Bezige Bij, 1996</ref>. Voor Nabokov, die zich zelfzichzelf overigens nooit in de publieke discussie over zijn werk heeft gemengd, betekende het dat hij eindelijk volledig van de pen kon leven. In 1967 vertaalde hij de roman zelf in het Russisch, zijn moedertaal.<ref>Nabokov schreef na zijn emigratie naar Amerika in 1940 voortaan in het Engels, maar vertaalde vrijwel al zijn werken vervolgens zelf naar het Russisch</ref>.

{{Citaat|'Lolita, mijn levenslicht, mijn lendevuur. Mijn zonde, mijn ziel. Lo-lie-ta: de tongpunt daalt drie treden het gehemelte af en tikt bij drie tegen de tanden. Lo. Lie. Ta. Ze was Lo, gewoon Lo, als ze met haar één meter vijftig 's ochtends met één sok aan stond. Ze was Lola in een lange broek. Ze was Dolly op school. Ze was Dolores als ze ergens haar naam onder zette. Maar in mijn armen was ze altijd Lolita.'|''Lolita'', Vladimir Nabokov. Vertaling: Rien Verhoef}}