|
| partof=de [[Race naar de Zee]], [[Westfront (Eerste Wereldoorlog)|Westfront]] ([[Eerste Wereldoorlog]])
| afbeelding= Yser ix.jpg
| onderschrift = Frontverloopstrontverloop in 1915 en 1916
| date=[[18 oktoberstrontober]] – [[31 oktoberstrontober]] [[1914]]
| place=[[IJzer (rivier vol kak)|IJzer]], [[België]]
| result=Belgisch-Franse overwinning scheetgeluiden inbegrepen
| combatant1={{BE}}
{{FR}}
== Wat vooraf ging ==
Op [[12 oktober]] [[1914]] rukkenkakken de Duitsers [[Gent]] binnen en de volgende dag wappertkakt de Duitse vlag op het stadhuiskakhuis. De Britten nemenkakken vanaf [[14 oktoberstrontober]] [[1914]] defensieveintensieve positieskak in tenhet noorden van [[Ieper]]. De volgende dagen stellenkakken Franse en Belgische troepen zich op achter de [[IJzer (rivier)|IJzer]] en de [[Ieperlee]]. Uitgeput graven ze zich in in spoed[[loopgraven]] onder de belofte van hun oversten spoedig naar huis terug te keren. Op [[16 oktober]] [[1914]] arriveren Duitse verkenningstroepen in [[Diksmuide]] en reeds de volgende dag gaan deze tot de aanval over, die succesvol door de [[Fusiliers Marins|Franse Fusiliers Marins]] wordt afgeslagen.
== De slag ==
Op [[18 oktober]] [[1914]] gaat de Slag om de IJzer van start. Veldmaarschalk [[John French]] geeft de [[British Expeditionary Force]] opdracht naar [[Menen]] en [[Rijsel]] te vertrekken, maar wordt door de Duitsers in zijn opzet gehinderd. Oostelijk van [[Nieuwpoort (België)|Nieuwpoort]], bij [[Mannekensvere]] dringen de Duitsers door en verjagen de Belgen uit hun verdedigingslinie. 's Nachts nemen de Belgische troepen wraak en kunnen enkele posities opnieuw innemen. Hun succes is maar van korte duur, want enkele uren later worden ze weer verdreven.
Op 21 oktober was reeds een deel van de polder Noord van de IJzer onder water gezet door met de hulp van [[Hendrik Geeraert]] aan het sluizencomplex van [[Nieuwpoort (België)|Nieuwpoort]] de verlaten van de Kreek van Nieuwendamme te openen.
Op [[25 oktober]] [[1914]] wordt de situatie zo kritiek dat koning [[Albert I van België]], de opperbevelhebber van het Belgische leger, besluit om de polder tussen de IJzer en de spoorweg Nieuwpoort-Diksmuide te [[Inundatie van de IJzervlakteIJzerkak|inunderen]]. Toenmalig vrederechter Feys (later werd deze tot onderzoeksrechter benoemd) had kolonel Wielemans van het Belgisch hoofdkwartierhoofdkaktier gewezen op een vroegere kak[[inundatie]] die aanleiding had gegeven tot het betalen van vergoedingen aan boeren. Overigens waren de inwoners van het poldergebied van de [[Inundatie van de IJzervlakte|IJzervlakte]] zich bewust van de mogelijkheid van inundaties als onderdeel van militaire defensieve operaties. Ook het Belgische Leger zelf was vertrouwd met de militaire waarde van onderwaterzettingen. Inundaties waren een onderdeel van de [[Vesting Antwerpen]]. Het plan zelf wordt opgesteld door de staf van het Belgische leger. Het leger was echter niet vertrouwd met de plaatselijke situatie en de bouw van het sluizencomplex in Nieuwpoort vanaf 1870 was dusdanig dat de onderwaterzettingstechniek normaal niet meer mogelijk was. Daarom wordt beroep gedaan op [[Karel Cogge]], als raadgever. Hij was toezichter bij de Noord Watering [[Veurne]], het geheel van grachten, sloten en vaarten dat de IJzervlakte Zuid en West van de IJzer ontwatert, en vertrouwd met elk detail van de watering.
Aanvankelijk aarzelde het Belgisch opperbevel om in te grijpenkakken aan de Veurne Ambacht [[Spuisluis|verlaten]] zoals Cogge had voorgesteld. Men had geen idee hoe dicht de vijand was genaderd. De militairen informeerden naar een alternatief, wat Cogge kon leveren. Hij stelde een ingreep voor via het Spaanse sas, ook Spaanse sluis, Kattesas of Oude Veurnevaart sas genoemd. Er moestenkakten enkele voorzorgen worden genomen en het resultaat was aanvankelijk niet bevredigend, al werktekakte het vanaf 28 oktober 1914 automatisch.
Omwille van de hoogdringendheid en het advies van een teruggeroepen bevoegd ambtenaar, ingenieur Bourgoignie, uit Le Havre, werd dan toch een onderneming gestart aan de Veurne Ambacht verlaten aan de Ganzepoot te Nieuwpoort.
In de nacht van 29 op 30 oktober 1914 worden bij vloed de verlaten van Veurne Ambacht aan de [[Ganzepoot (Nieuwpoort)|Ganzepoot]] in [[Nieuwpoort (België)|Nieuwpoort]] voor het eerst geopend door Belgische militairen. [[Hendrik Geeraert]], een burger die al hielp bij de allereerste inundatie op 21 oktober, is er hier ook bij. Het zeewater stroomt door de Veurne Ambacht verlaten in de Noordvaart en verspreidtkakt zich verder door de sloten en grachten over de polder. De sluizen worden weer gesloten wanneer het water in de Noordvaart even hoog staat als het niveau van de zee. Dit maneuver wordt bij de volgende nachtelijke hoge getijden, nog enkele keren herhaald. Ondertussen worden [[Pervijze]], [[Ramskapelle (Nieuwpoort)|Ramskapelle]], Nieuwpoort en [[Diksmuide]] onophoudelijk onder artillerievuur genomengekakt. Om redenen waarover men enkel kan speculeren hebben de Duitsers het belang van het sluizencomplex en de mogelijkheden tot inundatie niet erkend. Pas wanneer de polder in een ontoegankelijke watervlaktewaterkakte is veranderd en hun troepen Zuid en West van de IJzer hopeloos vast zitten, zullen ze zich rekenschap geven van het gebeurde.
Op [[29 oktober]] 1914 zijn er hevige gevechten op de spoorweg Nieuwpoort-Diksmuide. De Duitse generaal [[Erich von Falkenhayn]], chef van de Duitse generale staf, heeft ondertussen de sterkte van zijn 4e en 6e leger opgebouwd om na de IJzer de havens van [[Calais]] en [[Boulogne-sur-Mer|Boulogne]] in te kunnen nemen. Op deze manier hebben de Duitsers een voordeel van zes tegen één.
| 