Baule (volk): verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
diverse aanvullingen en kleine tekstuele redactie. |
→Maskerdans: aanvullingen vanuit Barbier_Mueller collection en fotos vanaf commons |
||
Regel 21:
</gallery>
==
Net als voor verschillende andere volkeren in Ivoorkust
De ''Gba Gba'' is een maskerdans die gedanst wordt bij de begrafenis van vrouwen. De geest van de overleden vrouw zou bezit nemen van de mannelijke danser. Bij een Gba Gba-masker staat schoonheid centraal. De vrouwelijke gezichten zijn prachtig vormgegeven en soms versierd met een geraffineerde littekenversiering. Aan het kapsel is ook veel aandacht besteed. Het haar is ingevlochten in strengen en mooi gekapt. De maskers moeten de geesten verleiden bezit te nemen van het masker en de danser. Voor een buitenstaander zijn de maskers niet goed te onderscheiden van de Mblo maskers.<ref name=":04">{{Citeer boek|auteurlink=Iris Hahner, Maria Kecskési en László Vajda|titel=African Masks, The Barbier-Mueller collection|datum=2012|bladzijdes=|ISBN=978-3-7913-3807-1|bezochtdatum=|URLdatum=}}</ref>
De ''Mblo'' bestaat uit een serie dansen die complexer wordt naarmate het ritueel vordert. De Mblo is een reflectie op de samenleving waarin belangrijke mensen uit het dorp worden geëerd. Dit kunnen mannen of vrouwen zijn. Het masker van een vrouw wordt vaak door haar echtgenoot besteld, om haar te eren. De Mblo-maskers zijn geen portretten, maar geïdealiseerde weergaven. Ze hebben uitgebreide kapsels en versieringen. Soms heeft een Mblomasker twee gezichten; het stelt dan een tweeling voor. De geboorte van een tweeling is bij de Baule een extra feestelijke gebeurtenis. Het Mblo masker wordt verondersteld tijdens de dans de spirituele dubbelganger van de persoon in kwestie te worden. Het is noodzakelijk dat deze persoon ook bij de dans aanwezig is en deelneemt aan de dans. Hij of zij danst, geeft geschenken of legt kleren op de grond waarop de danser stapt. Wanneer iemand op leeftijd is kan een kind of kleinkind zijn of haar plaats innemen. De Mblo is meer een wereldlijke dan een religieuze dans. Dat neemt niet weg dat er contact wordt gezocht met krachten uit de natuur. Zo wordt er ook met maskers van huisdieren en wilde dieren gedanst. De Mblo wordt gedanst bij feestelijke gelegenheden, bijvoorbeeld bij de ontvangst van gasten. De dans kan ook gedanst worden bij de begrafenis van mensen die tijdens hun leven nauw bij de Mblo betrokken waren. Wanneer de maskers niet worden gedanst zijn ze in het bezit van de persoon die verbeeld is (of diens erfgenaam). Het masker wordt in doeken gewikkeld en in het huis opgehangen.
<gallery>
File:Brooklyn Museum 1989.51.15 Mblo Portrait Mask (2).jpg|Mblo portret masker, mogelijk van de Baule
File:Brooklyn Museum 1989.51.25 Mask for Mblo Masquerades.jpg|Mblo masker
File:Female Face Mask (Mblo), early-mid 1900s, Guinea Coast, Ivory Coast, Baule people, wood - Cleveland Museum of Art - DSC08718.JPG|Mblo masker van een vrouw
</gallery>
De ''Bo Nun Amuin'' is de meest machtige dans van de Baule. De naam betekent "Goden gekomen uit het bos". De geesten die tijdens de dans bezit nemen van de danser zijn machtig en kunnen potentieel gevaarlijk zijn. Alleen de beste dansers kunnen daarom als medium dienen en slecht enkele uitverkoren mannen mogen de maskers zien. De geesten worden opgeroepen om het dorp in tijden van nood bij te staan of zij worden ingezet bij begrafenissen van dorpsoudsten of dansers. Zij moeten er dan voor zorgen dat de geest van de dorpsoudste of danser een voorouder wordt die het dorp vervolgens in de toekomst kan bijstaan. De mannelijke geesten die zich in de maskers zouden manifesteren zijn zo machtig, dat de maskers niet door vrouwen mogen worden gezien. Zij zouden spontaan kunnen overlijden. Vrouwen herkennen de dans dan ook vooral aan de geluiden die erbij horen. Mannelijkheid staat in de dans centraal. Voordat de dans begint verschijnen de dansers voor de maskers en laten hun scrotum aan de maskers zien, zodat er geen misverstand over de sekse van de danser kan bestaan. Vervolgens offert de danser palmwijn of gin aan de geest. Ook worden er dieren aan de maskers geofferd. De maskers hebben aspecten van wilde dieren. Bijvoorbeeld een opengesperde bek met tanden en hoorns. Er zijn ook dubbele maskers met twee bekken, zodat de geest alle kanten op kan kijken. Ze zijn vergelijkbaar met de vuurspuwende ''Kponyungo'' maskers van de [[Senufo]]. Aan het einde van de Bo Nun Amuin dans roept iemand "K buno!" ofwel "Ga terug naar het bos!". Het gevaar is namelijk dat de geest te lang in het dorp blijft.
<gallery>
De ''Goli'' dans is ca. 100 jaar geleden overgenomen van de Wan. Het is een populaire dans die langzamerhand de andere dansen verdringt. De Goli wordt gedanst tijdens begrafenissen, maar ook ter vermaak bij feestelijke aangelegenheden. De dans duurt de hele dag en gaat gepaard met het drinken van [[palmwijn]]. De Goli wordt gedanst door vier paren mannelijke dansers. Van elk paar draagt de ene danser een mannelijk masker, de andere een vrouwelijk. Dit verbeeldt de dualiteit die overal in de cultuur van de Baule besloten ligt. Het eerste paar maskers dat verschijnt heet ''Kple Kple''. Het zijn simpele ronde maskers die worden gedanst door jonge mannen. Het rode masker verbeeldt de man, de zwarte de vrouw. De Kpele Kpele is de meest simpele van de vier. De dansers jagen daarbij ondere andere jongens en meisjes door het dorp. Het tweede paar maskers heet ''Goli Glen''. Het zijn helmmaskers waarin aspecten van een buffel, antilope en crocodil zijn opgenomen. Tijdens deze dans wordt het publiek geïntimideerd. Het derde paar heet ''Kpan Pre'' (ook wel ''Kpwan Kple''). Het zijn menselijke maskers met horens. De kleur van de maskers hangt ook hier samen met man/vrouw. Het vierde en laatste paar heet ''Kpan'' (ook wel ''Kpwan''). Het zijn menselijke maskers met smalle lange gezichten. Dit laatste paar is het machtigst en verbeeldt een paar ouders, die nieuw leven hebben geschonken aan hun kind.▼
File:COLLECTIE TROPENMUSEUM Houten masker van een woudgod TMnr 3305-16.jpg|Bo Nun Amuin masker. Het stelt een woudgod voor.
File:Brooklyn Museum 1998.36 Mask Bo Nun Amuin.jpg|Bo Nun Amuin
File:Brooklyn Museum 22.875 Men-s Mask Bo nun Amuin (3).jpg|Bo Nun Amuin
</gallery>
▲De ''Goli'' dans is ca. 100 jaar geleden overgenomen van de [[Wan (taal)|Wan]]. Deze taal van dat volk wordt bij de Goli dans gebruikt door de zangers.<ref name=":03">{{Citeer boek|auteurlink=Iris Hahner, Maria Kecskési en László Vajda|titel=African Masks, The Barbier-Mueller collection|datum=2012|bladzijdes=|ISBN=978-3-7913-3807-1|bezochtdatum=|URLdatum=}}</ref> Het is een populaire dans die langzamerhand de andere dansen verdringt. De Goli wordt gedanst tijdens begrafenissen,
<gallery>
File:COLLECTIE TROPENMUSEUM Houten masker voor de Goli dans TMnr 3305-18.jpg|Goli dansmasker, gezien de vorm voor de Kpleple danser
File:Raccolte Extraeuropee - Passaré 00091 - Maschera Baulè - Costa d'Avorio.jpg|Goli masker, rood geverfd
File:Face Mask (Kple Kple), Guinea Coast, Ivory Coast, Baule people, wood - Cleveland Museum of Art - DSC08721.JPG|Kple Kple masker
File:Goli Dance Mask, Cote d'Ivoire, Baule people, 1950s, wood - Chazen Museum of Art - DSC01757.JPG|Goli dansmasker
</gallery>
==Zieners==
| |||