Plautdietsch: verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k →‎Verspreiding: Wikipedia:Wikiproject/SpellingCheck. Help mee!, replaced: Tenslotte → Ten slotte met AWB
Geen bewerkingssamenvatting
Regel 1:
[[Bestand:Menno Simonsz.gif|thumb|300px|Menno Simonsz]]
'''Plautdietsch''' is de internationaal bekende aanduiding voor de oude, eigen taal van [[mennonieten]] of [[menisten]]. Deze vredesgezindeprincipieel geweldloze [[wederdopers]], zich later [[doopsgezinden]] noemend, waren oorspronkelijk volgelingen van een [[Friesland|Friese]] [[pastoor]] uit [[Witmarsum (Nederland)|Witmarsum]], [[Menno Simons]]z. (1496-1561). Deze was door Bijbelstudie tot radicaal [[evangelie|evangelische]] inzichten gekomen. Hij trad in [[1536]] uit de kerk[[Rooms-katholieke Kerk]] en trok predikend door de Nederlanden en noordelijk Duitsland, en werd daarbij steeds achtervolgd.
 
==Terminologie==
Plautdietsch, meer fonetisch gespeld ''Ploat dietsj'', betekent letterlijk hetzelfde als ''Platdiets''. Deze aanduiding wordt in het Nederlands een enkele keer ook wel voor het Plautdietsch gebruikt,<ref> PoolsePolder.nl: [http://web.archive.org/web/20070929072052/http://www.poolsepolder.nl/in_a_polish_polder/platdiets/platdiets_taal.html Platdiets taal; Een minderheid op drift]</ref> hoewel dat enige verwarring kan geven, omdat met [[Platdiets]] doorgaans de streektaal, ten oosten van de [[Voerstreek]], in de Belgische provincie [[Luik (provincie)|Luik]] wordt aangeduid.
 
Het is een saillant puntopmerkelijk dat ook in de algemeen gehanteerde naam ''Plautdietsch'' de vorm ''dietsch'' bewaard is gebleven, en dat die niet is samengevallen met ''Plattdüütsch'' (''Nederduits''), wat eerder te verwachten was geweest. Uiteraard zijn Diets(ch), Deutsch, Düütsch verwante taalbegrippen al worden zij aangewend voor verschillende dialectclusters van het [[Nederduits]]-in-de-ruime-zin. In de 16e eeuw bestond er nog geen [[Standaardnederlands]], maar was de volkstaal samengesteld uit vele [[dialecten]]. De Nederlandse, of met de middeleeuwse term [[Diets]]e dialecten vormden aan de oostelijke kant van ons taalgebied een continuüm met de aangrenzende Nederduitse, en de Nederlandse taal, c.q. Nederlandse dialecten werden dan ook ''Nederduits'' genoemd. Deze terminologische overlappingen geven aan dat er geen fundamentele verschillen en geen scherpe geografische afbakeningen waren. Tot ver in de moderne tijd kon de bevolking aan weerszijden van de Duits-Nederlandse staatsgrenzen elkaar tot diep in hun achterland wederzijds verstaan in hun eigen dialect. Pas later hebben het Algemeen (Beschaafd) Nederlands en het Hoogduits in hun rol van op school geleerde cultuurtaal de functie van uniek en aan de staat verbonden communicatiemedium overgenomen in dit gebied waar voorheen alleen vloeiende overgangen bestonden.
 
Aan te nemen is dat de variant Plautdietsch terug te voeren is op de achtergrond van de sprekers, Mennonieten ofwel menisten die voor een belangrijk deel uit de [[Nederlanden]] afkomstig waren, en zich rond 1600 vestigden in de omgeving van [[Gdańsk|Danzig]], in de zogenaamde Danziger Niederung (delta), waar op dat moment andere dialectvormen van het Nederduits (Neder-Pruisisch) gesproken werden. Deze menisten uit de [[Lage Landen]], vooral uit Noord-Holland en Friesland, werden uitgenodigd de delta van de [[Wisła (rivier)|Weichsel]] ([[Wisła (rivier)|Wisła]]) droog te leggen en in te polderen vanwege hun kennis en ervaring van waterbeheer. Zij stichtten op drooggelegd gebied een aantal dorpen. Zij pasten zich weliswaar gaandeweg steeds meer aan de [[Nederpruisisch]]e streektaal aan, maar behielden toch ook markante eigen taaleigenheden. Hun ''Weichselplatt'' kwam, na de overname van dit gebied door het koninkrijk [[Pruisen]] in 1796 onder nog sterkere invloed van de [[Hoogduits]] bestuurs- en onderwijstaal. Zie ook: [[Nederlandse invloed op het Nederduits]].