Balinees (taal): verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Regel 30:
===Afleiding of vermenging===
Het Balinees heeft veel invloeden van het Kawi ondergaan, en mede daardoor, ook van het [[Sanskriet]]. Opvallend genoeg is de invloed van het Kawi ook nu nog niet ten einde.
Is het Balinees dus door het oude Javaans beïnvloed, anderzijds heeft het met de verovering van West-Lombok door de Baliërs (rond 1700) zelf weer invloed uitgeoefend op de taal die op dat aangrenzende eiland werd gesproken, het [[Sasak (taal)|Sasak]].
Deze beïnvloeding over en weer maakt het lastig te reconstrueren of de ene taal van de andere is afgeleid, dan wel dat er vermenging heeft plaatsgevonden. (uiteraard zijn er ook gemeenschappelijke invloeden van andere talen te onderkennen: het [[Nederlands]] heeft in de Indonesische archipel zijn sporen achtergelaten, recent doet het [[Engels]] hetzelfde, en er zijn invloeden van het [[Chinese talen|Chinees]] en van diverse andere talen. Deze exotische invloeden bemoeilijken echter niet de reconstructie van verwantschappen binnen de taalfamilie.)
===Ontbreken van oude bronnen===
De studie van oudere taalvormen wordt wel gehinderd doordat oudere bronnen ontbreken. Er bestaan wel wat koperen oorkonden,
Daarbij komt dat het alfabetisme op Bali in inheems schrift niet sterk ontwikkeld is geweest, en dat het traditionele schrift, hoewel het nu op de lagere scholen wordt onderwezen, niet alom wordt beheerst.
De Balinese cultuur is, ondanks de hindoe-boeddhistische invloeden die in de beeldende kunsten en in het toneel te onderkennen zijn, in het dagelijks leven overwegend een gesproken cultuur. Woordenboeken en grammatica’s zal men nauwelijks aantreffen,
==Schrift==
Regel 49:
Het traditionele Balinese schrift is, net als het traditionele Javaanse, afgeleid van een [[Brahmi-schrift]]; het werd dan ook oorspronkelijk gebruikt om onder meer Kawiteksten op te tekenen. De gelijkenissen met het Javaanse schrift zijn onmiskenbaar.
Boeken werden pas in de twintigste eeuw in het Balinese schrift gedrukt: voordien bestond er geen zetsel van deze karakters.
De spelling van het Balinees in Latijns schrift werd na de Tweede Wereldoorlog vastgesteld, en is sindsdien herhaaldelijk aangepast. De eerste aanpassing vond plaats in 1957 en de belangrijkste tot nu toe was in 1974, toen het Standaardbalinees in Latijns schrift aangepast werd aan de nieuwe spelling van het Maleisisch en het Indonesisch:de ''EYD'' (''Ejaan Yang Disempurnakan'': "de vervolmaakte spelling").<ref>I Wayan Warna et al. (1983:4)</ref>
Regel 152:
*Voor "bloem" heeft zowel het Maleis als het Balisch ''bunga'', terwijl het Javaanse woord ''kembang'' is. (Het Oud-Javaans kent echter ook het woord ''wunga'', dat [[cognaat (taalkunde)|verwant]] is met het Maleise en het Balische ''bunga'').
Dit neemt uiteraard niet weg dat er ook tussen het Balisch en het Javaans verwantschap is: ''joh'' en ''doh'' zijn, hoewel verschillend van vorm, herleidbaar tot dezelfde wortel. Dat geldt ook voor Balinees ''dua'' en Javaans ''rwa'', Balinees ''idup'' en Javaans ''urip''. Reeds een eeuw geleden gaf Van der Tuuk een aanzet tot systematisering door twee [[
* Er is uitwisseling tussen de fonemen /r/, /g/ en /h/
* Er is uitwisseling tussen /r/, /d/ en /l/.
===Niet-Austronesische talen===
Regel 160:
==Diglossie==
[[Diglossie]], het verschijnsel dat in verschillende situaties andere taalvarianten worden gebruikt, is op Bali vanouds een bekend verschijnsel. Het vertoont in dat opzicht overeenkomst met het Javaans, zij het dat op Bali wel wordt uitgegaan van vijf verschillende variëteiten:
* de ''Basa Lumrah'', “gewone taal”, gesproken met gelijken
* de ''Basa Sor'', “lage taal”, tegen lager geplaatsten
Regel 170:
* ''ia'' gebruikt men tegen lageren in status
* ''ipun'' is beleefd, bruikbaar in de omgang met hoger geplaatsten en vreemden
* ''ida'' wordt gebruikt tegenover edellieden, mensen van zeer hoge rang.
==Taal en cultuur: werkelijkheidsindeling==
===Gemeenschappelijk===
In de moderne taalkunde wint het gezichtspunt veld dat de [[Ontwerp|concept]]en van een mens ten dele geschapen worden door de taal; verschillende talen hebben uiteenlopende concepten. Het Balinees vertoont overeenkomsten met de [[werkelijkheidsindeling]] die ook worden aangetroffen in nauw eraan verwante talen als het [[Bahasa Indonesia|Indonesisch]] en het [[Javaans]]. Enkele voorbeelden:
*Het etmaal wordt ingedeeld in vier perioden, die echter niet overeenkomen met de westerse:
<center>
Regel 200:
|}</center>
*Kinderen van dezelfde ouders worden niet naar het geslacht onderscheiden (zoals in het Nederlands “broer” en “zus”) maar naar de relatieve leeftijd ten opzichte van elkaar:
▲*Kinderen van dezelfde ouders worden niet naar het geslacht onderscheiden (zoals in het Nederlands “broer” en “zus”) maar naar de relatieve leeftijd ten opzichte van elkaar: <ref>Sugiarto 2001</ref>
<center>
Regel 217 ⟶ 216:
|adi
|}</center>
*Een geslachtsaanduiding zoals ons “hij” of “zij” ontbreekt in het [[persoonlijk voornaamwoord]] van de derde persoon enkelvoud.
Regel 231 ⟶ 229:
==Andere talen==
Verschillende talen die in Afrika ([[Congo-Kinshasa]], [[Kameroen]], [[Nigeria (land)|Nigeria]]) worden gesproken, heten ook ''Bali''. Zij houden echter geen enkele verband met het hier besproken Balisch, en behoren zelfs tot geheel andere [[taalfamilie]]s. Ook een taal in Noordwest-[[Papoea-Nieuw-Guinea]] heet ''Bali'', zonder dat er enige verwantschap bestaat.
==Literatuur==
| |||