The Rake's Progress: verschil tussen versies

'''The Rake's Progress''' ([[Oeuvre van Igor Stravinsky|W88]]) is een [[opera (muziek)|opera]] in drie aktes van [[Igor Stravinsky]]. Het werk ging op [[11 september]] [[1951]] in het [[Teatro La Fenice]] in [[Venetië (stad)|Venetië]] in première. De opera, die ongeveer 2,5 uur duurt, werd tussen [[1948]] en 1951 gecomponeerd. De voorbereidende gesprekken voor het [[libretto]] met [[W.H. Auden]] vonden in [[1947]] plaats. Het uiteindelijke libretto werd door Auden met zijn vriend/partner [[Chester Kallman]] <ref>Carpenter: "Wystan Auden's devotion to Chester Kallman was…the real subject of the libretto (the fidelity of true love)" (Auden's toewijding aan Kallman was…het ware onderwerp van het libretto (de trouw van echte liefde), zei Robert Craft, p. 353. Het was Kallman die Auden enthousiast had gemaakt voor opera; Osborne, p. 229</ref> geschreven. <ref>van Audens hand zijn Akte I, scene 1 tot het eind van de aria 'Since it is not by merit', de scene met het vertrek van Anne, Akte II, scene 1 vanaf Shadows recitatief 'Master, are you alone?', Akte II, scene 3, de woorden van Tom en Shadow achter de [[coulisse]]n in de veilingscene en de scene in het krankzinnigengesticht en de [[epiloog]]; Griffith</ref> The Rake's Progress is het resultaat van een zeldzame samenwerking van een befaamd componist met een even beroemd dichter als librettist.

''The Rake's Progress'' is Stravinsky's enige avondvullende opera. In tegenstelling tot zijn balletmuziek was zijn operaoeuvre beperkt. Bovendien waren de werken die hij voor het operagenre schreef ook kleinschalig. Hij schreef ''[[Le Chant du Rossignol|Le Rossignol]]'' (1908-1914), een sprookje dat al spoedig werd omgewerkt tot een ballet, ''[[Les Noces]]'' (1915-1916) en ''[[Renard (Igor Stravinsky)|Renard]]'' (1915-1916), beide balletten met opera-achtige toevoegsels. ''[[Mavra]]'' (1921-1922) is een echte opera, maar een heel korte. In ''[[Oedipus Rex]]'' (1926-1927) werd het operagehalte ingesnoerd door de [[oratorium]]vorm en in ''[[Persephone (Stravinsky)|Persephone]]'' (1933-1934) door de [[cantate]]vorm en wederom het ballet. <ref>Griffiths</ref>

Stravinsky baseerde zijn idee voor de opera op een reeks [[gravure]]s van [[William Hogarth]], ''A Rake's Progress'', die hij op [[2 mei]] [[1947]] in een Hogarthtentoonstelling in [[Chicago]] zag. <ref name=referentie2>Griffith</ref> Hogarth gaf in deze serie de opkomst en ondergang weer van de 'losbol' Tom Rakewell. De verzameling [[schilderij]]en waarop de gravures zijn gebaseerd is in het bezit van [[Sir John Soane's Museum]], Lincoln Inn Fields te [[Londen]].{{Bron?||2014|04|06}}

In een epiloog geven de hoofdpersonen de moraal van de opera: "For idle hands/And hearts and minds/The Devil finds/ a work to do/a work dear Sir, fair Madam, for you and you". <ref>"Voor luie handen/en harten en geesten/Vindt de Duivel/werk/werk geachte heer en mevrouw, voor u en u"</ref>

Het uitgangspunt voor Stravinsky was om een opera te schrijven in 'Italiaans-Mozartiaanse' stijl zoals hij dat noemde. <ref>White, p.457</ref> The Rake's Progress is gegoten in de vorm van een 18e-eeuwse nummeropera, een [[dramma per musica]]. Stravinsky heeft dat verdedigd. Hij had naar eigen zeggen <ref name=referentie1>Themes and Conclusions, p.54</ref> niet de bedoeling om die oude vorm te moderniseren, en ook wilde hij niet hervormen zoals [[Christoph Willibald Gluck|Gluck]], [[Richard Wagner|Wagner]] of [[Alban Berg|Berg]] hadden gedaan. Die hadden er juist naar gestreefd om de clichés af te schaffen die hij probeerde opnieuw in te voeren. Of het gebruikmaken van het verleden, en tegelijkertijd in een voorwaartse richting gaan mogelijk is is een onderwerp voor Public Relations waar Stravinsky zich niet mee bezig zei te houden tijdens het componeren<ref name=referentie1 />. De veronderstelde stap terug met The Rake's Progress heeft een radicaal voorwaartse uitstraling gekregen dankzij een vloed aan slecht gemaakt progressieve opera's, aldus Stravinsky. <ref>Themes and Conclusions; hoewel hij geen man en paard noemt en titels van opera's noemt</ref>

The Rake's Progress, zei Stravinsky, is muzikaal eenvoudig uit te voeren maar moeilijk om op toneel te zetten. Het grootste obstakel hierbij is om na te laten de opera te accepteren voor wat het is. Het onwerkelijke blijft aanvaardbaar als de regisseur het karakter van de morele fabel niet uit het oog verliest. <ref>Stravinsky haalt [[Samuel Johnson (schrijver)|Dr. Johnson]] aan die zei dat opera een exotische en irrationele kunst is</ref>

The Rake's Progress is een bewust 'ouderwetse' <ref>ouderwetsOuderwets in de zin dat dit type opera's al langallang niet meer werd gecomponeerd; doorgecomponeerde opera's met doorgecomponeerde aria's waren tenslotteten slotte al lang standaard. "Ik wil elke aria in een corset inbinden", zei Stravinsky, White, p. 458</ref> nummeropera. Er zijn door het uitgangspunt van Stravinsky parallellen met [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]]s [[Don Giovanni]]: tegenover de antiheld Don Giovanni de antiheld van Tom Rakewell, beide opera's sluiten af met een epiloog met een moraal voor het publiek. En de scene op de begraafplaats in de Rake's Progress lijkt op de scene in Don Giovanni met Don Giovanni, Leporello en het standbeeld van de Commendatore. Tijdens de compositie luisterde Stravinsky met Auden samen naar een uitvoering van [[Cosi fan tutte]] voor twee piano's<ref>Memories, p. 226</ref>; dezelfde opera was de enige muziek waar hij tijdens het componeren naar luisterde<ref>White 458</ref>. Bij zijn uitgever Boosey and Hawkes vroeg hij om de volledige partituren van de Mozart-Da Ponte opera's en van [[Die Zauberflöte]] om als bron van inspiratie te dienen. <ref>Grifftith</ref> Griffitth <ref name=referentie2 /> ziet ook parallellen met [[L'Orfeo]] van [[Claudio Monteverdi]]: de openingsprelude, de overgang van een natuurlijke naar een onwerkelijke wereld (de overtocht van de Hades bij Monteverdi) en het laatste lied van Tom in barokstijl. Daarnaast vindt hij de muziek die voor Baba is geschreven meer [[Giuseppe Verdi|Verdiaans]] dan klassiek in stijl.

De aria's, ensembles en koren zijn geschreven in versvorm, de recitatieven in proza. Stravinsky noemt The Rake's Progress zelf een 'vers opera', in tegenstelling tot wat hij een 'proza opera' noemt, zoals bijvoorbeeld [[Erwartung]] van [[Arnold Schoenberg]]. <ref>Dialogues, p. 22</ref> Stravinsky wilde de afzonderlijke onderdelen, de aria's, door spraak verbinden en de gebruikelijke recitatieven vermijden; maar The Rake's Progress kreeg recitatieven van de meest gebruikelijke soort<ref name=referentie2 />. Stravinsky wilde bij de recitatieven een begeleiding door [[klavecimbel]]; de piano bij de première en de uitvoering later in de [[Metropolitan Opera]] in 1953 was eerder een praktische noodgreep<ref name=referentie2 />. Stravinsky volgt het onderscheid van secco en accompagnato recitatieven, maar past de traditionele muzikale opbouw ervan aan bij zijn eigen doeleinden. In de recitatieven vindt de [[modulatie (muziek)|modulatie]] van scene naar scene plaats. Elk van de negen scenes is daarbij een afgesloten muzikale eenheid.

De opera heeft geen instrumentale preludes, niet voor de opera als geheel, maar ook niet voor de scènes. De [[hoorns]] en [[trompet]]ten waarmee de opera opent is "geen ouverture, of een prelude in de strikte zin, maar simpelweg hetzelfde als ''on va commencer''". <ref>Stravinsky</ref>

De première was niet bepaald evenwichtig <ref>Griffith; Carpenter; Auden zei: "Stravy insist on conducting and 1. he cant conduct 2. he doesnt know the score 3. he is deaf, p.370</ref>; desondanks was het succes niet gering en volgden er kort op de première overal in de wereld opvoeringen. De uitvoering uit 1953 met de [[Metropolitan Opera]] onder leiding van de componist werd opgenomen (zie discografie). De opera heeft meer producties dan welke opera ook gehad sinds die van [[Giacomo Puccini]]. <ref name=referentie2 /> De productie die [[Ingmar Bergman]] in 1961 maakte voor de opera heeft Stravinsky bijzonder aangesproken. Zowel vanuit technisch opzicht (Bergman voegde maar één pauze in, na de 2e scene van Akte II), maar vooral vanuit benadering: Bergman nam het drama serieus en behandelde het niet als een triviale kolderieke vertoning.

*Craft, Robert (red. en commentaar)(1982), ''Correspondence with W.H.Auden'' in ''Stravinsky. Selected Correspondance Vol.1'', Londen, Faber and Faber, pp. 299-324&nbsp;299–324

* ''The Rake's Progress'', Rafael Ariè (b), Elisabeth Schwarzkopf (s), Robert Rounseville (t), Otakar Kraus (bar), Nell Tangeman (ms), Jennie Tourel (ms), [[Hugues Cuénod]] (t), Emanuel Menkes (b), Coro e Orchestra del Teatro alla Scala di Milano o.l.v. Igor Stravinsky (opname 1951 van de première productie)(Gala 2CDs2cds, GL 100.567)

* ''The Rake's Progress'', Norman Scott (b), Hilde Gueden (s), Eugene Conley (t), Marc Harrell (bar), Martha Lipton (ms), Blanche Thebom (ms), Metropolitan Chorus and Orchestra o.l.v. Igor Steravinsky (opname uit 1953)(Naxos 2 CDscds 8.111266-67)

* ''The Rake's Progress'', Don Garrard (b), Judith Raskin (s), Alexander Young (t), John Reardon (bar), Jean Manning (ms), Regina Sarfaty (ms), Kevin Miller (t), Peter Tracey (b), [[Sadler's Wells Theatre|Sadler's Wells]] Opera Chorus, Royal Philharmonic Orchestra o.l.v. Igor Stravinsky (in 1991 verschenen op CDcd als deel 9 in de 'Igor Stravinsky Edition'; Sony, 2CDs2cds SM2K 46299)