Gezegde (zegswijze): verschil tussen versies

 

==Formele en semantische eigenschappen==

===Voorgefabriceerd taalelement===

Een gezegde als

 

bestaat dan ook niet zozeer uit deelbetekenissen, samengesteld tot een semantisch (betekenis-)geheel; het moet in figuurlijke zin worden opgevat. De spreker en de hoorder vragen zich niet af óf God wel leeft, en hoe dan, noch ook hoe Hij dat in Frankrijk precies zou doen. Het gezegde houdt ook helemaal niet in dát God in Frankrijk zou (kunnen) leven. Het is een beeld, dat in zijn geheel één idee uitdrukt, ongeveer "een luxe leven leiden". Een gezegde gedraagt zich daardoor ten dele als één betekenisdrager, zoals ook een woord dat kan doen; het gezegde is een geprefabriceerd taalelement, dat door de taalgebruiker kan worden ingezet zonder dat hij zelf een zin uit al zijn bouwstenen hoeft op te bouwen.

*Een '''zegswijze''' vormt een volledige zin die vrijwel onveranderlijk is en een onpersoonlijk onderwerp (er, dat, het,...) heeft. Voorbeelden zijn "Er is stront aan de knikker", "Dat mag Joost weten".

Het begrip ''zegswijze'' komt ook in ruimere zin voor, namelijk "geijkte woordgroep". Het is dan een woord dat spreekwoorden, uitdrukkingen, gezegden en zegswijzen omvat.

 

*Een [[spreekwoord]] is een volledige, mededelende met een werkwoord in de tegenwoordige tijd. Spreekwoorden zijn vrijwel onveranderlijk. Kleine variaties zijn mogelijk, maar de kernwoorden veranderen nooit. In ''De appel valt niet ver van de boom'' kan boom eventueel vervangen worden door stam, maar appel kan je niet vervangen door peer. Anders dan bij het gezegde en de zegswijze gaat het niet alleen om figuurlijk taalgebruik, maar wordt er een algemene wijsheid, een collectieve ervaring of een morele opvatting weergegeven.

{{Wikiquote|Nederlandstalige gezegden|gezegden}}