Heilige Maagschap

De Heilige Maagschap is een thema in de schilder- en beeldhouwkunst dat vrij populair was in de 15e en de16e eeuw. In Duitsland en de Nederlanden werd het thema veelvuldig gebruikt, maar ook elders zoals in Frankrijk en Italië komt het frequent voor. De Heilige Maagschap was de familie van Jezus langs zijn grootmoeder de H. Anna.

Geertgen tot Sint Jans, De Heilige Maagschap, ca. 1495, Rotterdam, Museum Boijmans van Beuningen.

Uit de kindsheidverhalen van Lukas kent men Johannes de Doper en zijn ouders Zacharias en Elisabet, maar er waren volgens de evangelies nog andere verwanten. Mattheus schrijft in zijn evangelie (12:46-50): Iemand zei tegen Hem: Kijk, uw moeder en uw broers staan buiten en willen U spreken. In (13:55-56) schrijft hij: Is dit niet de zoon van de timmerman? Heet zijn moeder niet Maria en zijn broeders Jacobus en Jozef en Simon en Judas? En behoren zijn zusters niet allen bij ons. Verder is er nog Paulus die in zijn brief aan de Galaten over 'Jacobus de broer des heren' spreekt.

In de loop der eeuwen werd de legende van de familierelaties van Jezus volledig uitgewerkt op basis van het trinubium, het verhaal over de drie huwelijken van Anna. Dit trinubium wordt beschreven in de Legenda aurea van Jacobus de Voragine. Volgens deze tekst had Anna drie dochters die Maria heetten. Met haar eerste man Joachim had ze Maria de vrouw van Jozef van Nazareth. Uit een tweede huwelijk met Cleophas stamt Maria Cleophas en uit een derde huwelijk met Salomeüs zou Maria Salome geboren zijn. Maria Cleophas had vier zonen: Jacobus de Mindere, Simon en Judas Taddeüs en Jozef de Rechtvaardige dikwijls vereenzelvigd met Barnabas. Via Maria Salome had Jezus nog twee neven namelijk Johannes en Jacobus de Meerdere. Op een Heilige Maagschap werden al deze familieleden van Jezus of een gedeelte ervan afgebeeld.

De kerk was uiteindelijk niet onverdeeld gelukkig met het verhaal over de drie huwelijken van Anna omdat haar trouwlustigheid de vleselijke teveel zou benadrukken en na het Concilie van Trente van 1545 tot 1463 raakte het trinubium in diskrediet en werd het thema minder en minder gebruikt in de schilderkunst.

Galerij

• 
  Lucas Cranach de Oude, 1509
• 
  Meester van de Heilige Maagschap, ca. 1500
• 
  Maerten de Vos, 1593
• 
  anoniem, 1510-1515
• 
  uit Silesië, Bode Museum Berlijn, ca. 1500
• 
  Kroniek van Neurenberg, 1493
• 
  Jean Fouquet
• 
  Quinten Metsijs, 1509

Mediabestanden

Zie de categorie Heilige Maagschap van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.