Basocellulair carcinoom: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
i.o.m. redactie Pinkhof hernemd. |
Versie 45558362 van Evanherk ongedaan gemaakt - N.a.v. Overleg gebruiker:Evanherk#Hernoemen Basalecelcarcinoom. Wijzigingen door Bart (Evanherk) op Basocellulair carcinoom d.d. 18-12-2015 worden na correcte hernoeming in de tekst teruggeplaatst. |
||
Regel 1:
{{Disclaimer medisch lemma}}
{{Infobox aandoening
| naam = basocellulair carcinoom
| latijn = carcinoma basocellulare
| Latijn1 = epithelioma basocellulare<ref name="Leflot">Leflot-Soetemans, C. & Leflot, G. (1975). ''Standaard Geneeskundig woordboek Frans-Nederlands.'' Antwerpen-Amsterdam: Standaard Uitgeverij.</ref><ref name="Pinkhof1978"/>
| Oudgrieks1 =
| Nederlands1 = basaalcelcarcinoom ([[germanisme]]<ref name="Pinkhof2012"/>)<br />
basocellulair carcinoom<ref name="Pinkhof2012"/><br />
basale-cellencarcinoom<ref name="Pinkhof1978">Hilfman, M.M. (1978). ''Pinkhof-Hilfman Geneeskundig woordenboek'' (7de druk). Utrecht: Bohn, Scheltema & Holkema.</ref><br />
basale-cellenkanker<ref name="Coëlho1997">Jochems, A.A.F. & Joosten, F.W.M.G. (1997). ''Coëlho Zakwoordenboek der geneeskunde'' (25ste druk). Arnhem: Elsevier/Koninklijke PBNA.</ref><br />
basalioom<ref name="Coëlho1997"/><ref name="Pinkhof2012"/><br />
ouderdomshuidkanker<ref name="Pinkhof2012"/>
ulcus rodens, rodent ulcer<ref name="Pinkhof2012"/>
| afbeelding = Basaliom1.jpg
| caption =
| DiseasesDB = 1264
| ICD10 = {{ICD10|C|44|21}}
| ICD9 = {{ICD9|173}}
| ICDO = {{ICDO|8090|3}}-8093/3
| OMIM = 605462
| MedlinePlus = 000824
| eMedicineSubj = med
| eMedicineTopic = 214
| MeshID = D002280
}}
Het '''basocellulair carcinoom'''<ref name="Pinkhof2012">Everdingen, J.J.E. van, Eerenbeemt, A.M.M. van den (2012). ''Pinkhof Geneeskundig woordenboek'' (12de druk). Houten: Bohn Stafleu Van Loghum.</ref>, gebruikelijker maar grammaticaal minder juist '''basaalcelcarcinoom''', ook wel '''basalecelcarcinoom''' of '''carcinoma basocellulare'''<ref name="Pinkhof2012"/>, is een vorm van [[huidkanker]]. Onder [[dermatoloog|dermatologen]] wordt de term vaak afgekort tot '''BCC'''.
Basocellulair carcinoom zaait vrijwel nooit uit ([[metastase|metastaseert]] niet) en komt vooral voor bij oudere mensen op lichaamshuid die veel aan (zon)licht blootgesteld is geweest. Ook jonge mensen kunnen echter een basocellulair carcinoom krijgen. De illustratie geeft een relatief laat stadium weer en is niet representatief voor de meest voorkomende presentatie: een klein glazig-rood bobbeltje van enkele millimeters groot met wat zichtbare bloedvaatjes erin. In een later stadium wordt het vaak een niet-genezend wondje of zweertje waar permanent een korstje op zit. Andere verschijningsvormen ('presentaties') zijn mogelijk. Metastasering op afstand komt eigenlijk niet voor, maar ingroei in omringend weefsel en structuren wel.
==Voorkomen==
Het basocellulair carcinoom is veruit de meest voorkomende vorm van kanker in Nederland en vormt ca 80% van alle vormen van huidkanker. Er overlijden echter amper mensen door doordat het carcinoom niet uitzaait en goed te behandelen is.
De [[incidentie]] neemt snel toe: In 1973 werden in Nederland 4179 BCC's behandeld, in 2008 bijna 30.000<ref> Flohil SC, de Vries E, Neumann HA, Coebergh JW, and Nijsten T. 2011. Incidence, prevalence and future trends of primary basal cell carcinoma in the Netherlands. Acta Derm. Venereol. 91 (1): 24-30</ref>. Geschat wordt dat 1 op de 6 nu levende Nederlanders minstens een keer in zijn of haar leven een basalecelcarcinoom zal ontwikkelen<ref> Vries de E, Nijsten T, Louwman MW, and Coebergh JW. 2009. [Skin cancer epidemic in the Netherlands]. Ned. Tijdschr. Geneeskd. 153: A768</ref>. Dit legt een grote werkdruk op het relatief kleine aantal beschikbare dermatologen.
== Oorzaak ==
De belangrijkste oorzaak is de blootstelling aan [[zonlicht]]. Misschien bestaat er daarnaast een genetische aanleg. Een zeldzame oorzaak is het [[basalecelnaevussyndroom/basocellulaire-naevussyndroom]].
Ook in huid die [[radiotherapie|bestraald]] is geweest (met [[röntgenstraling]]) kunnen basocellulaire carcinomen ontstaan - vroeger werden bijvoorbeeld [[wijnvlek]]ken en [[hemangioom|hemangiomen]] wel bestraald.
Bij mensen met een donkere huid komt het basocellulair carcinoom veel minder voor. Artsen verklaren de toename vooral door een levensstijl waarbij veel meer blootstelling aan zonlicht plaatsvindt dan vroeger. Daarnaast is er ook sprake van een betere registratie en worden er meer BCC's gevonden door een sterkere bewustwording bij zowel het publiek als huisartsen, meestal de eersten die zo'n huidplekje van een patiënt onder ogen krijgen. Toch lijkt een viervoudige toename in de laatste 40 jaar reëel.
==Typen==
Naar gelang de groeiwijze worden verschillende typen van het basocellulair carcinoom onderscheiden:
* nodulair - groei in een goed begrensd bolletje, weer te onderscheiden in macro- en micronodulair.
* sprieterig - met uitlopers groeiend, (en dus moeilijker te verwijderen)
* oppervlakkig - niet in diepere lagen, daarom vaak toegankelijk voor niet-chirurgische behandeling
* romphuidcarcinoom - op de huid van de romp, eczeemachtig aspect, minder relatie met zonlicht. Worden vaak lang niet onderkend en wordt dan ten onrechte als eczeemplekje behandeld.
* morfea-type basocellulair carcinoom - vooral verlittekenend en met weinig zichtbare groei.
== Behandeling ==
* Er is in Nederland een landelijke ''Richtlijn Basaalcelcarcinoom'' van het Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg (CBO)<ref>[http://www.oncoline.nl/basaalcelcarcinoom] nationale richtlijn basaalcelcarcinoom 2014</ref>, waarin behandelrichtlijnen worden gegeven voor de behandelende arts. Meestal dermatologen, maar ook huisartsen, kunnen bepaalde basocellulaire carcinomen zeker behandelen. Iedere arts staat het vrij om van deze richtlijn af te wijken als daarvoor goede redenen bestaan. Bij de keuze van behandeling spelen overwegingen als grootte, locatie, groeiwijze en cosmetische overwegingen een rol. Een basocellulair carcinoom op de rug kan bijvoorbeeld prima door de huisarts worden verwijderd, als maar gecontroleerd wordt dat het plekje in zijn geheel is verwijderd door middel van laboratoriumonderzoek van het verwijderde huidpreparaat. Voor een basocellulair carcinoom op de neus zal men eerder verwijzen naar een in de Mohs-chirurgie (zie hieronder) gespecialiseerde arts. Het aantal basocellulaire carcinomen neemt zo snel toe dat huisartsen vaker dan vroeger zelf sommige ervan behandelen. Iedere huisarts ziet er verscheidene per jaar, soms verscheidene per maand.
* Meestal wordt ''chirurgische verwijdering'' met een snijmarge van drie of vijf millimeters toegepast. De marge wordt bepaald door de grootte en het soort van het basocellulair carcinoom: is het oppervlakkig, groeit het in nestjes of is het juist sprieterig? Als de snijvlakken vrij zijn, kan worden volstaan met een geregelde nacontrole om bij een eventueel recidief snel in te kunnen grijpen. Om te bepalen welke marge bij verwijdering moet worden gehanteerd, neemt de dermatoloog meestal eerst een [[stansbiopt]] uit de plek om de groeiwijze te bepalen.
* Bij basocellulaire carcinomen die op een ongunstige plaats liggen is het soms niet gemakkelijk om voldoende marge aan te kunnen houden bij het verwijderen (bijvoorbeeld op de neus of bij het oog). Dan kan worden gekozen voor de zogenaamde [[Mohs-chirurgie]], waarbij direct na [[excisie]] de randen van het verwijderde weefsel nauwkeurig onder de microscoop worden onderzocht om zonodig aan de juiste snijrand nog een extra stukje weefsel te kunnen verwijderen. Dit voorkomt het onnodig verwijderen van gezond weefsel. Mohs' chirurgie wordt uitgevoerd volgens een duidelijk omschreven protocol waarbij de preparaatranden worden gekleurd. De behandeling vereist intensieve samenwerking tussen een [[dermatologie|dermatoloog]] en een [[patholoog]], en de gehele ingreep duurt vaak enige uren en is dus ook kostbaar. In voorkomende gevallen wordt ook een [[plastische chirurgie|plastisch chirurg]] ingeschakeld voor de reconstructie. Daarom wordt deze behandeling slechts in enkele (meest universitaire) klinieken uitgevoerd. Nederland kent hiervoor behandelcentra in onder meer Rotterdam, Maastricht, Groningen, Nijmegen, Eindhoven en Zwolle.
* [[Radiotherapie]] kan een optie zijn bij basocellulaire carcinomen die moeilijk chirurgisch te behandelen zijn. Een voorbeeld is een basocellulair carcinoom op de neuspunt.
* Vooral in het verleden koos men wel voor bevriezing ([[cryotherapie|cryochirurgie]]) en [[curettage]] in combinatie met [[elektrodesiccatie]] (verbranden).
== Behandeling van oppervlakkige basalecelcarcinomen ==
Bij dunne, oppervlakkige basocellulair carcinoom zijn er extra behandelmogelijkheden:
* [[Fluoro-uracil]]-crème. Fluoro-uracil is een [[cytostaticum/kankerremmend geneesmiddel]], dat intraveneus ook voor andere kankers wordt gebruikt. In crème-vorm is het matig effectief bij oppervlakkige basocellulaire carcinomen.
* [[Imiquimod]]-crème is een middel dat het immuunsysteem stimuleert, zodat het afweersysteem de afwijkende cellen opruimt.
* [[Fotodynamische therapie]] (PDT) met [[5-aminolevulinezuur]] of [[methyl-aminolevulinezuur]]. Vooral de afwijkende cellen worden hierdoor gevoelig voor licht en sterven zodra de huid belicht wordt.
Deze behandelmogelijkheden laten minder littekens achter dan chirurgie. Het nadeel is dat de behandelingen minder vaak tot volledige genezing leiden en er slechts op het oog gecontroleerd kan worden of de huidkanker weg is.
Bij basocellulaire carcinomen bij hoogbejaarden kan soms worden overwogen of behandeling, zeker als die verminkend is, nog wel nodig is. De groei is vaak zo langzaam dat overlijden aan andere oorzaken zal plaatsvinden voordat het basocellulair carcinoom andere dan cosmetische klachten gaat geven.
== Externe links ==
* [http://scripts.kwfkankerbestrijding.nl/bestellingen/documents/Verstandig_zonnen.pdf Brochure verstandig zonnen (KWF)]
* [http://www.huidinfo.nl/bcc.html Huidinfo.nl (Behandelingsmogelijkheden)]
{{Appendix}}
[[Categorie:Kanker]]
[[Categorie:Huidaandoening]]
| |||