Paus Johannes XXIII: verschil tussen versies

| functie4 = [[kardinaal-priester]]

}}

 

== Afkomst, roeping en kerkelijke carrière ==

[[Bestand:Familie Roncalli - ouders paus - Italië.jpg|thumb|left|200px|Ouders van de paus]]

Angelo Giuseppe Roncalli was het vierde kind van de dertien kinderen van Giovanni Battista Roncalli (1854-1935) en Marianna Giulia Mazzolla (1854-1939). Zijn vader was landarbeider. De jonge Roncalli had een bijzondere band met zijn oudoom Zaverio, die vooral op de religieuze ontwikkeling van zijn achterneef veel invloed had. De [[pastoor|dorpspastoor]] van Sotto il Monte onderkende de bijzondere intelligentie van Angelo en liet hem – tegen de zin van diens vader, die zijn zoon liever zag bijdragen aan het gezinsinkomen – in zijn vrije tijd [[Latijn]] leren. Met financiële hulp van een oom ging hij vervolgens naar het [[kleinseminarie]] van Bergamo. In 1901 vervulde Roncalli zijn militaire dienstplicht. Als priesterstudent kreeg hij in 1901 een [[beurs (geldsom)|beurs]] voor verdere studie in [[Rome (stad)|Rome]], aan de [[Pauselijke Lateraanse Universiteit]]. Roncalli specialiseerde zich in de kerkgeschiedenis. Hij werd in 1903 tot [[diaken]] [[wijding|gewijd]] en in 1904 promoveerde hij in de [[theologie]].

 

=== Priester ===

[[Bestand:Roncalli-1901.jpg|thumb|left|Roncalli (zittend) als seminarist]]

Op 10 augustus [[1904]] werd hij tot priester gewijd. Hij werd [[secretaris]] van [[Giacomo Radini-Tedeschi]], de net benoemde nieuwe [[bisschop]] van Bergamo, en [[Onderwijzer|doceerde]] kerkgeschiedenis aan het seminarie aldaar. Met Radini maakte hij verschillende buitenlandse reizen, waaronder naar [[Palestina (regio)|Palestina]]. Samen met Radini zette Roncalli zich in voor de verbetering van de positie van textielarbeiders in [[Ranica]]. De textielarbeiders aldaar werden zwaar onderbetaald, en waren – nadat ze al maandenlang geen loon meer gekregen hadden – in september 1909 in staking gegaan. Veel stakers werden door de politie opgepakt, maar de staking hield stand. Radini en zijn secretaris Roncalli waren solidair met de stakers, zowel in geschrift als in daad. Zo schonk Radini zijn [[bisschopsring]] ter verkoop aan de stakingsleiding, toen de stakingskas leeg geraakt was. Roncalli bezocht gevangengenomen stakers. Toen hij op het politiebureau van Ranica een vrouw ontmoette die daar samen met haar baby gevangen was gezet, gaf deze vrouw hem de baby, die de onthutste Roncalli vervolgens meenam naar het bisschoppelijk paleis.<ref>Freddy Derwahl, Johannes XXXIII. Ein Leben für den Frieden. München, 2004. ISBN 3-629-02100-X, 42-44, de geschiedenis met de baby: 44</ref> Na het overlijden van Radini, raakte Roncalli zijn positie als secretaris kwijt. In Bergamo schreef hij enkele werken over enkele Italiaanse figuren uit de [[Contrareformatie|Katholieke Reformatie]]. In de [[Eerste Wereldoorlog]] was hij eerst hospitaalsoldaat, later [[aalmoezenier]]. [[Paus Benedictus XV]] benoemde hem in 1921 tot landelijk directeur voor Italië bij de [[Congregatie (Curie)|congregatie]] van de ''[[Congregatie voor de Evangelisatie van de Volkeren|Propaganda Fide]]''. Als lid van de Centrale Raad voor de Pauselijke Missiewerken bracht hij in die tijd onder andere een bezoek aan [[Nederland]].

 

=== Bisschop ===

Angelo Roncalli werd door [[Willem Marinus van Rossum|kardinaal van Rossum]] voorgedragen als [[apostolisch visitator]] voor [[Bulgarije]]. Op 19 maart [[1925]] volgde zijn [[bisschop]]swijding door [[Giovanni Tacci Porcelli|Giovanni kardinaal Tacci Porcelli]] en werd hij [[titulair bisschop|titulair aartsbisschop]] van [[Areópoli]].

 

 

=== Kardinaal en patriarch van Venetië ===

Op [[24 november]] [[1952]] ontving Roncalli een brief van het [[Staatssecretariaat van de Heilige Stoel|Staatssecretariaat]] waarin stond dat paus Pius overwoog hem te benoemen tot opvolger van de ernstig zieke [[Patriarchaat Venetië|patriarch van Venetië]], [[Carlo Agostini]]. Deze overleed inderdaad kort na kerstmis. Op [[9 januari]] [[1953]] volgde Roncalli's benoeming in Venetië en drie dagen later werd hij [[kardinaal-priester]] gecreëerd. De ''[[Santa Prisca]]'' werd zijn [[titelkerk]].

 

== Paus ==

[[Bestand:John 23 coa.svg|{{largethumb}}|Het [[pauselijk wapen]] van Johannes XXIII werd door zijn vriend [[Monseigneur|Mgr.]] [[Bruno Bernard Heim|Heim]] getekend en op eigen verzoek van een "vriendelijk glimlachende" [[Venetië (stad)|Venetiaanse]] [[Leeuw van Sint Marcus]] voorzien. De onderste helft van het wapen toont het gemeentewapen van Sotto il Monte Giovanni XXIII, de geboorteplaats van de paus]]

Toen hij op [[28 oktober]] [[1958]] na een [[conclaaf]] van vier dagen op 77-jarige leeftijd tot paus gekozen werd, beschouwde men hem vanwege zijn vrij hoge leeftijd als "[[tussenpaus]]"<ref>{{fr}}[[Paul Poupard|Poupard, P.]] (1980), ''Le Pape'', [[Que sais-je ?]], [[PUF]]</ref>. Overigens moet hierbij worden bedacht dat de kardinalen die in conclaaf bijeengekomen waren allemaal relatief oud waren. Van de 53 aanwezigen kardinalen waren er 24 ouder dan Roncalli. Paus Pius XII had tijdens zijn nochtans lange [[pontificaat]] slechts twee [[consistorie]]s gehouden, en ten gevolge daarvan was het College van Kardinalen klein en de leden ervan bijna allemaal behoorlijk op leeftijd. Op [[4 november]] volgde zijn [[pauskroning]]. We weten wat de reden is van de naamkeuze van deze paus, omdat hij zich hierover zelf, meteen na de verkiezing, heeft uitgelaten:

 

=== Encyclieken en geschriften ===

[[Bestand:Stamps of Germany (BRD) 1969, MiNr 609.jpg|thumb|left|Duitse postzegel uit 1969 ter herinnering aan de encycliek ''Pacem in Terris'']]

Hij schreef acht [[encycliek]]en, waaronder:

* ''[[Mater et Magistra]]'' - Moderne ontwikkeling van het sociale leven en de christelijke beginselen ([[15 mei]] [[1961]])

* ''[[Aeterna Dei Sapientia]]'' - Over de heilige Paus en Kerkleraar [[Paus Leo I|Leo I de Grote]] bij gelegenheid van zijn 1500ste sterfdag ([[11 november]] [[1961]])

 

=== Vernieuwing ===

In [[1962]] en [[1963]] werd onder zijn pontificaat de constitutie ''[[Sacrosanctum Concilium]]'' van het Tweede Vaticaans Concilie voorbereid. De constitutie zou later aanleiding geven tot aanzienlijke liturgische veranderingen.

 

 

== Ziekte en dood ==

Bij paus Johannes werd op [[23 september]] [[1962]] door middel van [[röntgenfoto]]'s een ver gevorderd stadium van [[maagkanker]] geconstateerd. Anders dan dat later - bij bijvoorbeeld Johannes Paulus II - het geval was, was het in die tijd nog ongebruikelijk dat er uitgebreide mededelingen werden gedaan over de gezondheidstoestand van de paus. Het publiek zou dus nog lange tijd onwetend blijven van Johannes' ziekte, waaraan hij in de laatste negen maanden van zijn leven erg heeft geleden. Hij had vaak verschrikkelijke maagkrampen en maagbloedingen en moest een aantal keren verplichtingen afzeggen. Ook werd opgemerkt dat hij er bij sommige publieke optredens moe en afgemat uitzag. Op [[25 mei]] 1963 kreeg hij een maagbloeding. Hij werd opgenomen in het ziekenhuis en kreeg bloedtransfusies. Pas toen werd een persbericht opgesteld, waarin duidelijk werd dat de paus terminaal ziek was. Enkele dagen daarna overleed hij.

 

== Zalig- en heiligverklaring ==

[[Bestand:JanXXIII.Grób.JPG|thumb|De [[reliekhouder|reliekschrijn]] in de [[Sint-Pietersbasiliek]], met het opgebaarde lichaam van Johannes XXIII, die een [[camauro]] draagt]]

Paulus VI opende in 1970 het proces tot [[zaligverklaring]] van zijn voorganger. Op 28 januari 2000 erkende het Vaticaan het wonder dat aan paus Johannes XXIII werd toegeschreven. Het ging hierbij om een Italiaanse zuster, die genas van ernstige maagbloedingen, nadat zij een afbeelding van de overleden paus op haar buik had gelegd.<ref>{{en}}[http://articles.latimes.com/2000/jan/28/news/mn-58624 Pope John XXIII, U.S. Nun a Step Closer to Sainthood], [[Los Angeles Times]] 28 januari 2000</ref> Op 3 september van dat jaar volgde de officiële zaligverklaring door [[paus Johannes Paulus II]]. Tegelijkertijd werden - de door Johannes zeer bewonderde - [[paus Pius IX]] en drie anderen zalig verklaard. In zijn [[homilie]] benadrukte Johannes Paulus dat Johannes, met het uitroepen van het Concilie ''een seizoen van hoop voor christenen en de gehele mensheid'' had geopend.<ref>{{en}}[http://www.vatican.va/holy_father/john_paul_ii/homilies/2000/documents/hf_jp-ii_hom_20000903_beatification_en.html Homily of His Holiness John Paul II]</ref>

 

== Trivia ==

* Als er na het conclaaf een nieuwe paus was verkozen, lag er voor de nieuwe paus een witte toog klaar. Deze witte toog paste de grote Johannes XXIII echter totaal niet, zodat men in allerijl de toog van achteren moest openknippen en met spelden vastzetten. Sindsdien liggen er voor een nieuwe paus drie witte togen klaar: een kleine, een middelmaat en een grote.

* Johannes XXIII vertelde eens aan journalisten dat zijn broer hem in het Vaticaan bezocht had. De paus had weinig tijd om hem te ontvangen. Zijn broer bekeek hem, en zei: "Gij zijt hier een rijke gevangene".

 

== Werken ==

* ''Il cardinale C. Baronio'' (1908)

* ''Gli atti della visita apostolica de s. C. Borromeo a Bergamo 1575'' (twee delen, 1936-1959)

 

== Zie ook ==

* [[Conclaaf van 1958]]

* [[Lijst van encyclieken van paus Johannes XXIII]]

* [[Tweede Vaticaans Concilie]]

 

== Externe links ==

{{Commonscatklein|Ioannes XXIII}}

* [http://www.papagiovanni.com Website van het huis van de geboorte van Paus Johannes XXIII]

 

== Literatuur ==

 

{{Navigatie patriarchen Venetië}}