Wikipedia

Filips van Marnix van Sint-Aldegonde: verschil tussen versies

Interactief door geschiedenis bladeren
← Oudere bewerkingNieuwere bewerking →
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
VisueelWikitekst
→‎Voorouders: overleden voor de geboorte??????????
Madyno (overleg | bijdragen)
34.753 bewerkingen
gewoon Marnix
Regel 22:
'''Filips van Marnix, heer van [[Mont-Sainte-Aldegonde|Sint-Aldegonde]], heer van [[West-Souburg]]''' ([[Brussel (stad)|Brussel]], tussen [[7 maart]] en [[20 juli]] [[1540]] – [[Leiden]], [[15 december]] [[1598]]), was een [[Zuidelijke Nederlanden|Zuid-Nederlandse]] schrijver, diplomaat, geleerde en raadgever van [[Willem van Oranje]].
 
Van Marnix was [[buitenburgemeester]] van Antwerpen tijdens het [[Beleg van Antwerpen (1584-1585)|beleg en de val van Antwerpen]] in 1585. Hij is ook bekend als de vermoedelijke auteur van het [[Wilhelmus]], het Nederlandse [[Volkslied (nationaal symbool)|volkslied]]. Of hij daadwerkelijk de schrijver is, staat echter allerminst vast. Wellicht is het lied, dat tijdens [[Oranjes eerste invasie]] voor het eerst werd gezongen, aan hem toegeschreven omdat hij schrijver was en voor Willem van Oranje werkte in de tijd dat het Wilhelmus is ontstaan.
[[Bestand:Armoiries Philippe de Marnix.svg|right|thumb]]
 
==Levensloop==
[[File:Hugo-de-Groot-Nederlandtsche-jaerboeken MG 0179.tif|thumb|Filips van Marnix van Sint-Aldegonde]]
Van Marnix stamde uit een geslacht van magistraten uit het dorpje [[Marnix]] in de [[Savoye (land)|Savoye]], die in dienst van [[Margaretha van Oostenrijk (1480-1530)|Margaretha van Oostenrijk]] naar de Nederlanden waren gekomen. Hij was de broer van [[Jan van Marnix]], heer van [[Toulouse-le-Château|Toulouse]]. Hijzelf erfde van zijn ouders in 1558 de heerlijkheid [[Mont-Sainte-Aldegonde|Sint-Aldegonde]] in het [[graafschap Henegouwen]]. In 1578 kocht hij in het [[graafschap Zeeland]] ook de [[ambachtsheerlijkheid]] [[West-Souburg]], samen met de resten van het bijhorende kasteel.
 
Van Marnix studeerde [[theologie]] in [[Leuven (hoofdbetekenis)|Leuven]], [[Parijs]], [[Dole (Jura)|Dole]], [[Padua (stad)|Padua]] en [[Genève (stad)|Genève]]. In de laatste stad studeerde hij bij [[Johannes Calvijn|Calvijn]] en [[Theodorus Beza|Beza]] en werd hij een overtuigd [[calvinisme|calvinist]]. Hij sloot zich in 1565 aan bij het [[Eedverbond der Edelen]]. Na de [[Beeldenstorm]] (augustus 1566) vluchtte hij naar [[Bremen (stad)|Bremen]], nadien naar [[Oost-Friesland]] waar hij diverse [[polemiek|polemische]] stukken uitgaf. Het bekendste daarvan is ''De Byencorf der H. Roomsche Kercke'' (1569), een felle [[satire]] op de [[Rooms-katholieke Kerk]], dat tot het jaar 1761 ten minste 23 drukken beleefde.
 
Vanaf 1571 was hij in dienst van Willem van Oranje, wiens overgang tot het calvinisme hij bevorderde. Van Marnix werd een belangrijke medewerker van Willem, en voerde veel diplomatieke missies uit voor ''De Zwijger''. Bij de [[Eerste Vrije Statenvergadering]] te [[Dordrecht (Nederland)|Dordrecht]] was hij Willems afgezant. Tijdens de strijd tegen het [[Leger van Vlaanderen]] ("Spanje") ([[Tachtigjarige Oorlog]]) werd hij in 1573 door de "Spanjaarden" gevangengenomen; een jaar later kwam hij vrij na een uitwisseling van gevangenen.
 
In oktober-november 1576 bereidde Van Marnix de [[Pacificatie van Gent]] voor, waarbij Willems positie in de Nederlanden versterkt werd.
 
Van 1575 tot 1580 werkte Van Marnix aan een nieuw Nederlands [[Psalter (boek)|psalter]], waarvoor hij de Psalmen Davids rechtstreeks uit het Hebreeuws vertaalde. In 1591 verscheen een tweede gewijzigde druk en na zijn dood een derde. Het werk kon echter de populaire bundel van [[Petrus Datheen]] niet verdringen.
 
In 1583 benoemde Willem hem tot buitenburgemeester van [[Antwerpen (stad)|Antwerpen]] en werd hem opgedragen de stad te verdedigen na de [[Spaanse Furie (Antwerpen)|Spaanse Furie]]. Tegen de "Spaanse" overmacht onder [[Alexander Farnese]] was dit echter een schier onmogelijke opdracht. Als magistraat en militair blonk Van Marnix niet uit; daartoe miste hij Willems doortastendheid. Er is dan ook enige grond om hem de [[Beleg van Antwerpen (1584-1585)|val van Antwerpen]] (augustus 1585) te verwijten. Van Marnix ging in die tijd zover ervoor te pleiten de gehele [[Nederlandse Opstand]] te beëindigen, waarna hij bij Willem en de [[Staten-Generaal van de Nederlanden|Staten-Generaal]] wegens "verraad" in ongenade viel.
 
Teruggetrokken op zijn kasteel bij [[West-Souburg|Souburg]] wijdde hij zich aan het schrijven. De [[Staten van Holland en West-Friesland|Staten van Holland]] droegen hem in 1594 op de [[Bijbel (christendom)|Bijbel]] te vertalen, waarvoor hij naar [[Leiden]] verhuisde, maar door zijn overlijden (1598) kon hij die klus niet klaren. Hij is in het koor van de [[Pieterskerk (Leiden)|Pieterskerk]] begraven.<ref>John W. Veerman schrijft in zijn artikel: "Het Marnixvenster" (in: 'De Pieterskerk in Leiden' Zwolle 2011, p. 441 ev) dat reeds in 1663 de erven hun verplichtingen m.b.t. dit graf niet meer nakwamen; dientengevolge is het graf geruimd en dat zelfde jaar opnieuw uitgegeven aan Abraham Elsevier.</ref>
 
Van Marnix van Sint-Aldegonde heeft een belangrijke bibliotheek nagelaten.
 
==Huwelijken en nakomelingen==
Regel 54:
 
==Voornaamste werk==
Van Marnix van Sint-Aldegonde schreef talrijke werken in het Nederlands, Frans en Latijn. Dankzij zijn kennis van het [[Grieks]] en [[Hebreeuws]] maakte hij ook Bijbelvertalingen.
*''Van de Beelden afgheworpen in de Nederlanden in Augusto 1566''.
*:Pas in 1871 voor het eerst in druk verschenen, maar in 1567 reeds in het Frans als ''Vraye narration et apologie des choses passées au Pays-Bas: touchant le fait de la religion, en l'an 1566''.
Regel 67:
 
== Eerbetoon ==
* In onder meer Amersfoort, Amsterdam, Den Haag, 's-Gravenzande, Leeuwarden, Leiden, Roosendaal, Utrecht en Vlaardingen zijn bruggen, kades, lanen en straten naar Van Marnix vernoemd.
* In Gent werd de Filips van Marnixstraat naar hem vernoemd in het kunstenkwartier. In Antwerpen werden de ''Marnixplaats'', met een standbeeld aan de [[Watergeuzen]] gewijd, evenals de ''Sint-Aldegondiskaai'' naar hem vernoemd. De Marnixstraat in Antwerpen is vernoemd naar zijn broer Jan van Marnix van Sint-Aldegonde (1538-1567).
* In 2012 werd aan het [[Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen]] een drie meter hoog standbeeld van Van Marnix en Willem van Oranje geplaatst.
* In de [[Hoogstraat (Brussel)|Hoogstraat]] in zijn geboortestad Brussel is aan de gevel van de basisschool Baron Steens een standbeeld van Van Marnix geplaatst. Beeldhouwer is Victor De Haen (1866-1934); het beeld is uit 1896.
[[Bestand:Bruxelles rue Haute 255.jpg|thumb|Standbeeld aan de gevel van de Hoogstraat 255 in Brussel]]
* In de Pieterskerk in Leiden is in juni 1940 een glas-in-loodraam geplaatst, gewijd aan Filips van Marnix en Willem van Oranje. Aanleiding vormde de 400ste geboortedag van Filips, gecombineerd met het 74e lustrum van de [[universiteit Leiden|universiteit]], die in 1575 door de prins was gesticht. Het glas is terstond weer verwijderd en in september 1945 teruggeplaatst. Het plaatsen van het glas is door sommigen beschouwd als een daad van sympathie en door anderen als een daad van verzet jegens de bezetter. Maar omdat het initiatief voor de plaatsing teruggaat tot het midden van de jaren 30, is geen van beide erg waarschijnlijk.<ref>zie J.W. Veerman: ''Het Marnixvenster'' in: 'De Pieterskerk in Leiden' Zwolle 2011, p. 439-445</ref> Het glas is ontworpen door [[Georg Rueter]] en vervaardigd door glasatelier [[Willem Bogtman|W. Bogtman]] in Haarlem.
* Naar Van Marnix zijn onder andere de [[Vrijmetselarij|vrijmetselaarsloge]] Marnix van St.-Aldegonde in Antwerpen, het [[Marnix Gymnasium]] in Rotterdam, de [[Marnix Academie]] in Utrecht en de serviceclub [[Marnixring]] vernoemd.
 
== Trivia ==
* Minder bekend is Van Marnix' werk als [[Lijst van cryptografen|cryptograaf]]. Hij wordt beschouwd als de eerste cryptograaf in de [[Nederlanden]]. Hij ontcijferde bijvoorbeeld versleutelde berichten van de Spanjaarden voor [[Willem van Oranje]].
* In 1569 schreef hij over [[Sage (volksverhaal)|sagen]] van ''"[[Roodkapje|rootcousken]]"''.<ref>[http://www.dbnl.org/tekst/marn001bien01/marn001bien01_010.htm Dbnl: Filips van Marnix van Sint-Aldegonde, ''De Byencorf der H. Roomsche Kercke'', blz. 80]</ref>
* Hoewel het niet zijn voornaam was, geniet de naam Marnix in de 19e, 20e en 21e eeuw in [[Nederlandstalig]]e landen enige populariteit als voornaam.
* Leden van het geslacht De Marnix de Sainte-Aldegonde, waarvan het hoofd de titel [[Graaf (titel)|graaf]] draagt, behoren nog steeds tot de hoge Belgische adel. Een nazaat bewoont het omwald [[Neo-Gotiek|neogotisch]] [[Kasteel Marnix de Sainte-Aldegonde|kasteel van Bornem]].
* In 1887 werd voor de twee keer een proces aangespannen door de ([[Frankrijk|Franse]]) graven 'de Sainte-Aldegonde' tegen de ([[België|Belgische]]) graven 'Vanvan Marnix', wegens het 'usurperen' van de naam Sainte-Aldegonde. Ze verloren hun proces.<ref>[[Dagblad van Zuid-Holland en 's-Gravenhage]], 22 en 23 mei 1887.</ref>
* De 20e-eeuwse Vlaamse schrijver Jan Goris liet zich bij zijn keuze voor het pseudoniem [[Marnix Gijsen]] inspireren door Filips van Marnix van Sint-Aldegonde.
 
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/wiki/Filips_van_Marnix_van_Sint-Aldegonde"