Mammelukken: verschil tussen versies

[[Bestand:Mameluke Flag.svg|{{largethumb}}|Vlag van de MamelukseMammelukse sultan van Egypte, volgens de 14e-eeuwse [[Catalaanse Wereldatlas]]]]

[[Bestand:Mamluk.jpg|{{largethumb}}|Klederdracht van een MamelukMammeluk (1779)]]

[[Bestand:Mamluke.jpg|{{largethumb}}|[[Antoine Charles Horace Vernet|Carle Vernet]]: Een bereden MamelukMammeluk, 1810]]

[[Bestand:Carle Vernet - A Mameluk Leading His Horse - WGA24720.jpg|{{largethumb}}|[[Antoine Charles Horace Vernet|Carle Vernet]]: Een mamelukmammeluk met zijn paard]]

[[Bestand:Dupre-Mameluk.jpg|{{largethumb}}|[[Louis Dupré (kunstschilder)|Louis Dupré]]: Griekse MamelukMammeluk van Napoleon]]

'''MamelukkenMammelukken''' of '''Mamlukken''' ([[Arabisch]]: مملوك; letterlijk: ''(een persoon) in bezit'', ''bezetene'') waren in de [[middeleeuwen]] in de [[islamitische wereld]] [[slavernij|slaven]], voornamelijk van Turkse origine, die opgeleid werden tot militair of bestuurder. De meesten waren geboren in arme families, die bij een overschot aan kinderen hun zonen verkochten. Veel islamitische veroveraars uit de middeleeuwen maakten gebruik van legers die grotendeels uit dergelijke slaven bestonden. Slaven die bijzonder capabel bleken konden tot hoge functies opklimmen, zoals legerleider, minister of [[vizier (functie)|vizier]]. In een aantal gevallen werd een voormalige slaaf zelf [[sultan (rang)|sultan]].

In het [[Midden-Oosten]] werden de MamelukkenMammelukken een machtige militaire orde, die als [[ridder (ruiter)|ridders]] te paard vochten, onder andere tegen de [[kruisridder|kruisridders]]. Van [[1250]] tot [[1517]] regeerde een [[Slavendynastie (Egypte)|MamelukkendynastieMammelukkendynastie]] van sultans over [[Egypte (land)|Egypte]]. Eerder, in [[1206]], was in het noorden van [[India]] de [[Slavendynastie (Delhi)|Slavendynastie]] aan de macht gekomen.

De eerste MamelukkenMammelukken werkten in de [[9e eeuw]] voor het [[Kalifaat van de Abbasiden|Abbasiden-kalifaat]] in [[Bagdad]]. De Abbasiden wierven hen uit [[Islamitische visies op niet-moslims|niet-moslim]]families in [[Anatolië]], [[Oost-Europa]], [[Centraal-Azië]] en de [[Kaukasus (gebied)|Kaukasus]]. Door niet-moslims als militairen in te zetten, werd gedeeltelijk het islamitische verbod op gevechten tussen moslims omzeild. Na hun bekering tot de [[islam]] werden zij opgeleid tot [[cavalerie|cavaleristen]]. Hun diensten werden beloond met macht en uiteindelijk met vrijheid. Vele MamelukkenMammelukken klommen op tot hoge posities binnen het rijk. De status was niet-erfelijk: zonen konden hun vaders niet opvolgen.

In het leger van het [[Ajjoebiden|Ajjoebidische Rijk]], opgericht door [[Saladin]], kregen de MamelukkenMammelukken na verloop van tijd de macht in handen. In [[1250]] leidden MamelukseMammelukse emirs een succesvolle [[staatsgreep]] en vermoordden de Ajjoebidische sultan. Daarna konden ze [[Egypte (land)|Egypte]] voor zich opeisen.

Vanuit hun basis in [[Caïro (stad)|Caïro]] rukten ze op naar Syrië en Palestina. In [[1260]] bracht [[Baibars]], hun aanvoerder, in het noorden van Palestina het [[Mongoolse Rijk|Mongoolse]] leger een nederlaag toe. In [[1271]] veroverde hij in Syrië de [[Kruistocht|kruisvaarders]]burchten [[Chastel Blanc]] en het [[Krak des Chevaliers]]. In [[1291]] vielen ook de steden [[Tyrus]], [[Sidon]], [[Beiroet]] en [[Akko (stad)|Akko]]. Zo voltooiden de MamelukkenMammelukken het werk van Saladin en verdreven de laatste kruisvaarders uit de [[Levant]]. Hun rijk strekte zich nu uit tot Oost-Turkije.

De MamelukkenMammelukken hielden vast aan het slavensysteem: diegene die het grootste slavenleger had, kon sultan worden. Er was dus ook toen geen erfelijke opvolging. Eenmaal aan de top moest de sultan een bekwaam [[Machiavellisme|machiavellist]] zijn om zich te kunnen handhaven. De MamelukkenMammelukken waren trots op hun vechtkunst.

Dankzij hun veroveringen beheersten zij de [[specerijenhandel]] in oost-westrichting. De belastingen op bijvoorbeeld specerijen, zijde en parfum maakten Caïro tot een van de rijkste steden ter wereld. Dit blijkt uit het erfgoed aan schitterende bouwwerken (vooral [[moskee]]ën) dat nu nog aanwezig is. De bouwtradities uit het Midden-Oosten werden gecombineerd: de MamelukkenMammelukken vermengden Armeens [[Metselen|metselwerk]] met Noord-Afrikaans [[Pleister (bouw)|stucwerk]], Byzantijnse [[mozaïek]]en met [[Kleur|polychroom]] ingelegd [[marmer]]. Belangrijke voorbeelden van deze architectuur zijn de moskeeën van Sultan Hassan en ar-Rifai in Caïro. Ook in Syrië vindt men bouwwerken uit deze tijd: een voorbeeld is het MamelukkenMammelukken-paleis binnen de citadel van [[Aleppo (stad)|Aleppo]].

Het MamelukkenMammelukken-monopolie op de oost-westhandel spoorde Europa aan nieuwe wegen naar Oost-Azië te zoeken. Na een vergeefse poging in westelijke richting, waarbij [[Christoffel Columbus|Columbus]] in 1492 landde in Amerika in plaats van in India, wist in 1498 [[Vasco da Gama]] de [[Kaap de Goede Hoop]] te omvaren; dit betekende een zware slag voor de Egyptische handel.

Het MamelukseMammelukse Rijk werd ten val gebracht door de [[Ottomaanse Rijk|Ottomanen]]. In 1517 versloeg sultan [[Selim I]] het MamelukseMammelukse leger en veroverde hun hele rijk in slechts enkele jaren. De Ottomanen namen de macht in Egypte over, maar de MamelukkenMammelukken bleven aan als plaatselijke elite.

In [[1798]] viel [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]] Egypte binnen met een Frans revolutionair leger en versloeg de MamelukkenMammelukken (zie: [[Expeditie van Napoleon naar Egypte]]). Napoleon was niettemin onder de indruk van de MamelukseMammelukse cavalerie en formeerde een eigen MamelukkenMammelukken-korps voor het Franse leger. Napoleons lijfwacht [[Roustam Raza]] was ook een MamelukMammeluk.