Mat '54: verschil tussen versies

{{Infobox rollend materieel

----

ElD-4:<br />Plan F: 711-741<br />Plan G: 742-757<br />Plan P: 761-786

----

Benelux:<br />NS: 1201-1208,<br />NMBS: 220.901-220.904

----

ElD-4 (Plan F):<br />1e klasse: 48<br />2e klasse: 190<br />klapzittingen: 42

----

Benelux: <br />1e klasse: 24<br />2e klasse: 80<br />klapzittingen: 14/15

}}

'''Materieel '54 (Mat '54)''' was een serie twee- en vierdelige [[elektrische trein|elektrische]] [[treinstel]]len van de [[Nederlandse Spoorwegen]], vernoemd naar het jaar waarin de eerste bestelling is geplaatst. Vanwege de kenmerkende vorm van de neus werden ze (hoewel niet officieel) vaak aangeduid als '''Hondekop'''.

 

In navolging van de 776/1970 zijn vanaf [[1972]] een aantal vierwagenstellen voorzien van een nieuw interieur. Hierbij zijn de stoelen net als in de 1970 niet meer tegenover elkaar, maar vooral achter elkaar geplaatst. Doordat bij dit nieuwe interieur, met meer beenruimte voor de reizigers, het totale aantal zitplaatsen verminderde, werd later besloten om bij de nog te verbouwen treinstellen een deel van de bagage-afdeling om te bouwen tot reizigersafdeling. De treinstellen met vernieuwd interieur kregen een blauwe strook om de ramen heen en werden ingezet als herkenbare [[intercity]]trein. De eerste paar verbouwde treinstellen kregen zelfs een Intercity-logootje op de neus geplakt, maar dat verdween ook weer kort daarna. Het Nederlandse intercitynet was net in 1970 opgezet in het kader van het nieuwe dienstregelingconcept [[Spoorslag '70]].

 

Het bij de [[treinkaping bij De Punt]] in 1977 betrokken stel 747 was na de bevrijdingsactie doorzeefd met kogels en zwaar beschadigd maar werd toch hersteld. Het nummer was echter bij het publiek bekend, de kapers hadden 747 als codenaam gekozen. Na 1990 werd daarom besloten het nummer te veranderen in 758.

 

===Inzet===

 

Bij het invoeren van het nieuwe dienstregelingconcept [[Spoorslag '70]] werd het materieel '54 aangewezen om een belangrijk deel van de intercitydiensten te rijden. Zoals vermeld werden hiervoor een groot aantal vierwagenstellen voorzien van een nieuw interieur en een nieuwe geel-blauwe beschildering. In de praktijk werd echter bij de inzet van het materieel geen onderscheid gemaakt tussen de intercity-treinstellen en de niet verbouwde treinstellen. Het materieel '54 bleef op de genoemde lijnen rijden, maar werd ook ingezet in de intercitydiensten Amsterdam – Nijmegen en Zwolle – Vlissingen.

 

 

Ondertussen werden in [[1990]] twee nieuwe spitssneltreinen ingevoerd. Deze zogenaamde IC '90-treinen reden tussen Den Haag/Rotterdam en Arnhem/Nijmegen en tussen Zwolle en Eindhoven. De laatstgenoemde serie had echter ook begin- en eindbestemmingen als Groningen, Leeuwarden, Roermond en Maastricht. Een belangrijk deel van deze treinen werd gereden door het vrijgekomen materieel '54. De treinstellen waren hierdoor weer in het hele land te zien.

=== Afbeeldingen ===

<gallery widths="150" heights="150">

</gallery>

 

===Opvallende treinstellen===

Tegen het einde van de actieve dienst verschenen steeds meer treinstellen in verschillende uitvoeringen en op bijzondere plaatsen. Tweewagenstel 322 deed bijvoorbeeld in 1992 dienst als filmzaal op de [[Floriade (Nederland)|Floriade]] in [[Zoetermeer]]. Het stel was hiervoor per dieplader naar het terrein gebracht. De Bk en een deel van de ABDk deden dienst als filmzaal en de kop van de ABDk diende als blikvanger aan de andere zijde van de dijk langs de [[spoorlijn Gouda - Den Haag]]. Treinstel 363 reed in mei 1993 in een bijzondere beschildering als "Kunsttrein" rond ter promotie van de [[Art Amsterdam|KunstRAI]]. Vierwagenstel 763 werd in 1995 als tentoonstellingstrein ingezet om Artikel 1 van de [[Nederlandse Grondwet|Grondwet]] in het hele land te promoten. Het stel was hiervoor wit geschilderd en voorzien van rode en blauwe banen.

 

 

===Bewaarde treinstellen===

Van deze serie zijn twee volledige treinstellen als officieel museummaterieel bewaard gebleven. Tweewagenstel 386 is opgenomen in de collectie van het [[Het Spoorwegmuseum|Spoorwegmuseum]] te [[Utrecht (stad)|Utrecht]]. Het treinstel werd vanaf juni [[2009]] ingezet als [[Heimwee Express]] tussen het Spoorwegmuseum en [[Station Hilversum|Hilversum]]. Deze treindienst wordt elk laatste weekend van de maand uitgevoerd met rijvaardig materieel van het museum.

 

Vierwagenstel 766 is eigendom van de [[Stichting Mat '54 Hondekop-Vier]]. Het treinstel ondergaat vanaf medio 2011 uitgebreid onderhoud aan het casco. Daarbij wordt bak voor bak alle lak, grondverf en plamuur met een straalinstallatie verwijderd. Vanaf het blanke staal wordt de laklaag dan weer opgebouwd. Het stel wordt in de oorspronkelijke groene kleur teruggebracht.

De voortgang van dit uitgebreide onderhoud is te volgen op [http://www.mat54.nl/parser.php?action=categories&categoryid=26&languagekey=nl de eraan gewijde pagina's op de site van de Stichting Hondekop]. Wanneer alle bakken van het treinstel zijn behandeld, zal het weer met regelmaat op de baan verschijnen. Het is dan weer beschikbaar voor speciale ritten voor donateurs en daarnaast ook inzetbaar voor bijzondere ritten voor particulieren en bedrijven.

Het treinstel is als rijdend [[industrieel erfgoed]] ingeschreven in het ''Register Railmonumenten'' met een A-status, wat betekent dat het wordt beschouwd als een unieke vertegenwoordiger van een voor Nederland representatief type railvoertuigen.

 

 

Naast de twee genoemde treinstellen stond het tweewagenstel 375 in het [[Verkeerspark Assen]]. Het verkeerspark heeft het stel in 2013 verkocht; mogelijk dat het een derde leven tegemoet gaat als B&B-locatie in het noorden van het land.

Ook de kop van de ABk 382 is bewaard gebleven, deze staat bij een particulier in de [[Spoorwegmuseum Waterhuizen|tuin]] te [[Waterhuizen]] nabij [[Groningen (stad)|Groningen]].

 

==De Benelux-treinstellen{{anker|Beneluxdienst}}==

 

Technisch weken ze sterk af. De tractie-installatie was van Belgisch fabricaat: [[ACEC]] te [[Charleroi]] in samenwerking met [[SA d’Electricité et de Mécanique|SEM]] te [[Gent]]. Door een andere wijze van schakeling van de tractiemotoren konden ze zowel op het Nederlandse net (1500 volt) als het Belgische net (3000 volt) rijden. Voor beide spanningen waren aparte [[stroomafnemer|pantografen]] aangebracht omdat de [[bovenleiding]] in België lichter uitgevoerd is. Wel konden de stellen in [[treinschakeling]] rijden met alle toen bestaande Nederlandse elektrische [[stroomlijn]]treinstellen ([[Mat '35]], [[Mat '36]], [[Mat '40]], [[Mat '46]] en Mat '54). Met de Belgische treinstellen en buffermaterieel bestond die mogelijkheid niet. Het samenrijden met de Nederlandse stellen verliep niet altijd vlekkeloos doordat de [[Jeumont-Heidmann]] volgorde-schakelwals anders schakelde. Ook de indeling (ABKk + BDk) week af van die van de andere Hondekop-tweewagenstellen. De bagageruimte was iets kleiner vanwege de zware vermogensschakelaar die wegens ruimtegebrek niet meer (zoals alle overige tractie-apparatuur) onder het rijtuig aangebracht kon worden. Er was een apart douanecompartiment dat later een coupé [[eerste klas (openbaar vervoer)|eerste klasse]] werd. Er was ook een keuken, die al snel niet meer gebruikt werd omdat die bij zulke korte treinstellen niet rendabel te exploiteren viel. Er werd later een afdeling [[tweede klas]]se van gemaakt met behulp van ramen en zitbanken uit reeds gesloopte treinstellen Mat '46.

 

 

===Bewaarde treinstellen===

 

==Interieurfoto's==

<gallery widths="150">

Bestand:Interior Mat 54.jpg|Interieur 2e klasse.

</gallery>

 

* [http://www.nicospilt.com/Treinstellen54.htm Nicospilt.com - Foto's van mat '54]

* [http://www.nicospilt.com/Benelux.htm Beneluxtreinen] (www.nicospilt.com)

{{Appendix|2=

* C. van Gestel, B. van Reems, L. Tempelman, Elektrische treinen in Nederland deel 2, Alkmaar 1997