Elswout: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
kGeen bewerkingssamenvatting |
ontbrekende woorden, interpunctie |
||
Regel 27:
| lon_dir = E
}}
[[File:Details van kaart van H.v.Zutphen - Bloemendaal - 20035990 - RCE.jpg|thumb|Historische kaart van Elshout van H.v.Zutphen]]
'''Elswout''' is een ca 85 ha groot landgoed bij [[Overveen]] in eigendom van [[Staatsbosbeheer]].
Elswout te Overveen is een van de oudste bewaarde landgoederen in Nederland met een parkachtige begroeiing met veel [[stinsenplant]]en en historische gebouwen. Elswout maakt deel uit van het [[Natura 2000]] gebied [[Kennemerland-Zuid]]. Park Elswout is opengesteld voor het publiek.
Op het landgoed liggen onder andere een landhuis, stallen en de [[oranjerie|orangerie]], die nu dienst doet als horecagelegenheid. Het Grote Huis is een bekend object bij reclamemakers. Het monumentenregister noemt dit landhuis "Een der monumentaalste voorbeelden van op de 16e-eeuwse Italiaanse villa's geïnspireerde 19e-eeuwse landhuizen in Nederland." Het landgoed is ook bekend als psychiatrisch ziekenhuis Zonnedael in de televisieserie ''[[Loenatik]]''.
== Geschiedenis ==
=== Periode Du Moulin (1633-1654) ===
Elswout is gesticht door Carl Jansz. du Moulin (1587/88-na 1667), een van oorsprong Vlaamse lutherse koopman die van jongs af aan voornamelijk handelde op Rusland. Vanaf 1623 groeide hij uit tot een van de belangrijkste Rusland-handelaren van de Republiek. In Rusland, waar Du Moulin lange perioden achtereen woonde, verkreeg hij de titel gosti, met bijbehorende privileges. Rond 1631-1633 streek Carl du Moulin neer in Haarlem.
Vanaf 1633 liet Carl du Moulin bij Overveen een [[buitenplaats]] bouwen in de stijl van het [[Hollands classicisme]].
'Moulins hofstede' is waarschijnlijk ontworpen door [[Jacob van Campen]] en landmeter [[Pieter Wils]]. Tevens is [[Pieter Post (architect)|Pieter Post]] als protégé van Carl du Moulin waarschijnlijk betrokken geweest bij de bouw. De buitenplaats had een strikt kruissymmetrische plattegrond, geïnspireerd op het werk van [[Vincenzo Scamozzi]].
Regel 42 ⟶ 43:
Het buiten, dat reeds voor 1637 bewoond werd, was onder andere in de zomer van 1651 het decor van het huwelijk van Du Moulins stiefdochter Maria Vermeulen met [[Matthias Dögen]], raad en agent van keurvorst [[Frederik Willem I van Brandenburg]]. De Duitse schrijver [[Philip von Zesen]] heeft voor deze gelegenheid een huwelijksdicht geschreven.
Rond 1642-1644 werd door Carl du Moulin een zandvaart aangelegd, met als doel het "Hemelsduintje" en de naastgelegen woeste gronden van de Heer van Brederode onder licentie af te zanden. Zover is het onder Du Moulin niet gekomen. Door de [[Eerste Engels-Nederlandse Oorlog]] na het uitroepen van de [[
=== Periode Marselis (1654-1703) ===
Regel 59 ⟶ 60:
=== Periode Boreel (1781-1805) ===
Verantwoordelijk voor de introductie van de landschapsstijl op Elswout was Mr. Jacob Boreel (1746-1794), eigenaar van Elswout door koop in 1781. Hij was een zoon van Jacob Boreel sr. die de buitenplaats [[Beeckestijn]] te [[Velsen]] bewoonde. Aldaar was de tuinarchitect [[Johan Georg Michaël]] werkzaam, die vanaf circa 1765 een vroege vorm van de landschappelijke tuinstijl introduceerde. Daarom wordt wel aangenomen dat Michaël ook verantwoordelijk is geweest voor de landschappelijke transformatie van park Elswout.
Niet alleen het park werd gemoderniseerd. Ook de gevels van het huis een eerste maal gemoderniseerd, naar ontwerp van [[Abraham van der Hart]].
Na de dood van mr. Jacob Boreel in 1794 hadden zijn erven weinig belangstelling voor het buiten. Het werd te huur aangeboden. Precies in deze jaren was het romantische Park Elswout een inspiratiebron voor kunstenaars zoals [[Egbert van Drielst]].
Regel 67 ⟶ 69:
Hij liet het huis en bijgebouwen verbouwen naar ontwerp van [[Bartolomeus Ziesenis]]. Daarbij werd het huis met een verdieping verhoogd. De wijzigingen aan het park werden vereeuwigd op een grote landgoedkaart door Hendrik van Zutphen, welke nu bewaard wordt in het [[Noord-Hollands Archief]].
Na de dood van Willem Borski in 1814, werd zijn weduwe [[Johanna Borski]] hoofd van de familie.
Door haar toedoen werden de Borski's de rijkste familie van Nederland en financier van [[De Nederlandsche Bank]].
Na de dood van Johanna's zoon Willem Borski sr. (1799-1881) liet diens zoon Willem Borski jr. (1834-1884) Elswout verbouwen naar ontwerp van [[Constantijn Muysken]]. Tijdens de bouw stierf de kinderloze Borski jr. echter, waardoor de bouw stil kwam te liggen. Zodoende was enkel het gevelwerk gereed gekomen, inclusief omvangrijke terraspartijen, terwijl het interieur onvoltooid bleef. Een parkontwerp door de Duitse tuinarchitect [[Eduard Petzold]] bleef onuitgevoerd, op het zogenaamde Klaverstuk na, dat in het zicht van [[Duinlust (Overveen)]] gelegen was. Van de beoogde nieuwe bijgebouwen, die de zeventiende-eeuwse bijgebouwen dienden te vervangen, werd enkel de [[oranjerie]] uitgevoerd. Hierdoor zijn het zeventiende-eeuwse poortgebouw en de stallen behouden gebleven. Een nieuwe boerderij in [[chaletstijl]] werd wel gebouwd.
Vanaf 1884 was Elswout feitelijk onderdeel van Duinlust geworden, eigendom van Borski's oudste zuster Johanna Jacoba (Anna) van der Vliet-Borski.<br />▼
▲Vanaf 1884 was Elswout feitelijk onderdeel van Duinlust geworden, eigendom van Borski's oudste zuster Johanna Jacoba (Anna) van der Vliet-Borski.
Landgoed Elswout bleef tot 1958 eigendom van de nazaten van Anna van der Vliet-Borski.
=== Elswout vanaf de Tweede Wereldoorlog ===
Het landhuis heeft in de Tweede Wereldoorlog onderdak verschaft aan Duits commando en daarna dienst gedaan eerst als locatie voor het Jac. P. Thijsse (Montessori) Lyceum en later als tuinbouwschool.
In 1958 werd Landgoed Elswout overgedragen aan de gemeente [[Bloemendaal (Noord-Holland)|Bloemendaal]]. In 1970 werd de [[Staat der Nederlanden]] eigenaar, die het beheer overliet aan [[Staatsbosbeheer]].
Wegens langdurige leegstand van Huis Elswout, werd in 2001 besloten het Grote Huis voor een symbolisch bedrag te verkopen, met restauratieverplichting. Het landgoed bleef eigendom van Staatsbosbeheer.
Regel 80 ⟶ 86:
== Bronnen ==
*Inger Groeneveld, ''What's in a name? Nieuw licht op Moulins hofstede, de vroegste aanleg van buitenplaats Elswout te Overveen'', in: Bulletin KNOB 111 (2012) 2, 111-125. [http://www.knob.nl]
*Erik de Jong ''Schoon en Schilderachtig. De Landschappelijke tuinstijl'', in: Frans Grijzenhout en Carel van Tuyll van Serooskerken (red.), Edele Eenvoud. Neo-classicisme in Nederland 1765-1800, Zwolle 1989, p.73-87.[http://www.omero.nl/boeken/e/d/e/edele-eenvoud-neoclassicisme-in-nederland-17651800/]
*H.M.J. Tromp, ''Elswout te Overveen'', Zeist 1983. [http://www.omero.nl/boeken/e/l/s/elswout-te-overveen/]
* [http://www.staatsbosbeheer.nl/home/natuurgebieden/zuid-kennemerland/elswout.aspx Beschrijving van Landgoed Elswout]
* [http://www.natuurkaart.nl/kvn.staatsbosbeheer/natuurkaart.nl/i000230.html Landgoed Elswout op natuurkaart.nl]
* Monumentenregister [http://monumentenregister.cultureelerfgoed.nl/php/main.php?cAction=show&cOffset=0&cLimit=25&cOBJnr=339217&oOrder=ASC&cLast=76&oField=OBJ_RIJKSNUMMER&sCompMonNr=&sCompMonName=&sStatus=&sProvincie=Noord-Holland&sGemeente=Bloemendaal&sPlaats=Overveen&sStraat=&sHuisnummer=&sPostcode=&sFunctie=&sHoofdcategorie=&sSubcategorie=&sOmschrijving=Elswout&ID=0&oField=OBJ_RIJKSNUMMER#]
Regel 89 ⟶ 95:
==Afbeeldingen==
<gallery>
Bestand:Elswout voorgevel.jpg|Voorgevel
Bestand:Orangerie Elswout.JPG|Orangerie
Bestand:Koetshuis Elswout.JPG|Koetshuis
Bestand:Poort elswout.JPG|Poortgebouw
Bestand:339338 Blokhut in Elswout.JPG|Blokhut
Sluisje Elswout.jpg|Sluis
</gallery>
| |||