Navigatie: verschil tussen versies

Voor een plaatsbepaling op zee moet men de breedte (afstand tot de evenaar, of tot de pool) weten, en de afstand tot de thuishaven of een ander vast punt in oost-westelijke richting (de lengte). Beide worden meestal in graden uitgedrukt, niet in kilometers of mijlen. De breedte is vrij makkelijk te bepalen: door de hoek tussen de zon en de [[Horizon (lijn)|horizon]] op het hoogste punt van de schijnbare zonnebaan te meten kan deze vrij eenvoudig worden afgeleid. Ook andere hemellichamen van bekende positie (poolster) kunnen hiervoor worden gebruikt. Hiervoor werden (in toenemende verfijning) [[jakobsstaf]], [[astrolabium]] en [[Octant (navigatie)|octant]] of [[Sextant (navigatie)|sextant]] gebruikt. Voor de bepaling van de lengtegraad uit de hoogte van de zon moet men een zeer nauwkeurige tijdsbepaling hebben en die was eeuwenlang een belangrijk probleem. Pas omstreeks 1762 werd de eerste voldoende nauwkeurige chronometer voor dit doel gemaakt ([[John Harrison (uitvinder)|John Harrison]]).▼

Door een dicht wolkendek kan het onmogelijk zijn om een ster te ''schieten''. Slecht zicht kan er ook voor zorgen dat kenbare punten aan de wal niet goed zijn waar te nemen. Men navigeert dan volgens een [[gegist bestek]]. Vanuit de laatst bekende positie – bijvoorbeeld verkregen uit een stersbestek – zet men de sindsdien gevaren koers en afstand uit. Dit wordt natuurlijk onnauwkeuriger naarmate de verstreken tijd sinds de laatste bekende verblijfplaats groter is. Ook is het een probleem als het effect van wind en stroom niet goed bekend is.▼

Vroeger werd gebruikgemaakt van een sleeplog om de vaart door het water te bepalen. Dit was een niet al te nauwkeurig instrument, waardoor de gegiste positie vaak enorm afweek van de werkelijke positie. Een andere manier is het [[gissen buitenboord]]. Hierbij wordt een duidelijk zichtbaar voorwerp op de boeg overboord gegooid, waarna de tijd gemeten wordt tussen twee bekende punten. Met meerdere metingen kan dit een redelijk betrouwbare waarde opleveren. Tegenwoordig wordt veel gebruikgemaakt van [[Elektromagnetisch log|elektromagnetische loggen]] – gebaseerd op de [[lorentzkracht]] – of [[dopplerlog]]gen. Het dopplerlog kan, afhankelijk van de waterdiepte, ook de vaart over de grond meten.▼

De richting was met het magnetische [[standaardkompas]] redelijk goed te bepalen. De introductie van het [[gyroscopisch kompas]] was een behoorlijke verbetering, doordat dit niet gehinderd wordt door [[Magnetische declinatie|variatie]] en deviatie. Zeer geavanceerde instrumenten zijn het [[ringlasergyrokompas]] en het [[fibre optic gyrokompas]].<ref>[http://web.archive.org/web/20100328095355/http://www.wilbro.nl/erol.html#3491x0&&http%3A%252F%252Fwww.google.com%252Fsearch%3Fsourceid%3Dnavclient%26ie%3DUTF-8%26rls%3DDVXA%2CDVXA%3A2005-07%2CDVXA%3Aen%26q%3DNautische+Instrumenten+en+Systemen+D%252EReedijk Nautische Instrumenten en Systemen door D. Reedijk, ISBN 90-70348-26-8]</ref>▼