Moslimfundamentalisme: verschil tussen versies

'''Moslimfundamentalisme''' (ook wel '''islam-extremisme''' of '''radicale islam''') is een [[ideologie]] waarbij [[moslims]] een letterlijke danwel zo letterlijke mogelijke [[interpretatie]] van de [[Koran]] volgen en/of deze pogen te verspreiden. Islam-extremisme heeft geleidtgeleid tot honderden [[terrorisme|terroristische aanslagen]] en is een drijvende kracht achter religieus geweld, zowel binnen als buiten de [[moslimwereld]].<ref>Islamic Fundamentalism, Beverley Milton-Edwards. Routledge Uitgevers, 2013. Blz. 10.</ref>

De term 'fundamentalisme' in een religieuze zin stamt uit [[1920]] en had oorspronkelijk enkel betrekking op een reeks [[christenfundamentalisme|nieuwe protestantse stromingen]] in de [[Verenigde Staten]] die zich in meer of mindere mate tegen het [[modernisme]] keerden. Vanaf de [[1950-1959|jaren vijftig]] wordt het woord ook in andere religieuze contexten geplaatst, met name met betrekking tot islam.<ref>[http://www.etymonline.com/index.php?term=fundamentalist Etymologie van 'fundamentalisme'. 30-12-2014.]</ref> Het [[Arabisch]] gebruikt sinds de [[1970-1979|jaren zeventig]] de term ''usuliyya'' als vertaling van 'fundamentalisme'. Dit woord is afgeleid van ''usul'' dat figuurlijk opgevat '[[wortel (plant)|wortels]]s' betekent.<ref name=autogenerated1"Jansen">Nieuwe inleiding tot de islam, dr. J.J.G. Jansen, Uitgeverij Coutinho, 1998, ISBN 90 6283 129 X CIP, blz. 94-25</ref>

*Moslimfundamentalisten maken bezwaar tegen de term omdat de [[Koran]] van Moslims eist dat zij als letterlijke woord van God wordt gezien. Termen als 'fundamentalisme', 'extremisme' of 'radicaal' worden door hen als foutief gezien omdat hun opvattingen slechts [[orthodox]], d.w.z. zich stipt houdend aan de bepalingen en voorschriften, zouden zijn.<ref name=autogenerated1>Nieuwe inleiding tot de islam, dr. J.J.G. "Jansen, Uitgeverij Coutinho, 1998, ISBN 90 6283 129 X CIP, blz. 94-25<"/ref>

*Verschillende [[filosofie|filosofen]] en [[islamologie|islamologen]], waaronder [[Bernard Lewis]], [[Hans Jansen (arabist)|Hans Jansen]] en [[Sam Harris (schrijver)|Sam Harris]], hebben opgemerkt dat de religieuze kernwaarden van de islam het moeilijk maken om wat in het dagelijks taalgebruik onder moslimextremisme wordt genoemd, ook binnen een religieuze context als 'extreem' of 'radicaal' op te vatten.<ref>Bernard, Lewis, Islam and the West, New York : Oxford University Press, 1993.</ref><ref>Nieuwe inleiding tot de islam, dr. J.J.G. Jansen, Uitgeverij Coutinho, 1998</ref><ref>[[Van God los (boek)|Van God los]] / The End of Faith, Sam Harris, W. W. Norton, 2004.</ref> Dit omdat islam van haar volgers eist dat zij de [[Koran]] als het letterlijke, oneindige en onfeilbare woord van God beschouwen, waardoor letterlijke interpretaties (zoals doorgaans bedoeld met 'moslimfundamentalisme') in de essentie gesanctioneerd zijn.<ref>Understanding the Qurán. Ahmad Hussein Sakr, 2000, blz.7.</ref>

Wanneer [[Mohammed]] in [[632]] sterft, wordt zijn positie als leider van de moslimgemeenschap overgenomen door een viertal van [[Sahaba|metgezellen]] (tevens familieleden) die samen ook wel de vier [[Rashidun|Rechtgeleide Kaliefen]] worden genoemd. Dit waren achtereenvolgens [[Aboe Bakr]], [[Omar ibn al-Chattab|Omar]] (beiden schoonvaders van Mohammed), [[Oethman ibn Affan|Oethman]] (schoonzoon van Mohammed) en [[Ali ibn Aboe Talib|Ali]], de neef en schoonzoon van Mohammed. Onenigheid over de opvolging van Mohammed en rivaliteiten tussen de verschillende clans onder Mohammeds volgelingen zorgen ervoor dat de islam ten tijde van de dood van Ali in [[661]] reeds drie [[schisma]]'s doorgemaakt. Deze resulteerden in het [[soenisme]], [[sjiisme]] en [[soefisme]], waardoor sektarisch geweld (met name tussen sjiieten en soennieten) al vanaf de eerste eeuw na Mohammeds dood plaatsvond.

Ondanks deze verschillen blijft het Moslimrijk tot aan het [[Kalifaat van de Abbasiden]] grotendeels een eenheid. In de loop van de [[8ste eeuw|8ste]] en [[9de eeuw]] verliest de Abbasidische kalief echter aan macht en invloed. Rivaliserende dynastieën versplinteren geleidelijk het kalifaat, terwijl Turkse stammen de militaire macht overnemen in de gebieden die nog wel door de Abbasieden geregeerd worden. Ook op spiritueel gebied verliezen de kaliefen in toenemende maten hun [[primaat (persoon)|primaat]] aan de [[oelema]] (de islamgeleerden) onder wie verschillende stromingen ontstaan.

Aan het einde van de [[16e eeuw]] zette [[Europa (werelddeel)|Europa]] een ontwikkeling in waarbij het geleidelijk het [[Midden-Oosten]] op economisch, militair en technologisch gebied inhaalde. De [[Ottomaanse Rijk|Ottomaanse expansie]] wordt in [[Beleg van Wenen (1683)|1683]] voor de poorten van [[Wenen]] definitief gestopt, waarna het Ottomaanse Rijk in het defensief komt te staan. Door het openen van zeeroutes naar [[Azië]] en de [[ontdekking van Amerika]] worden nieuwe economische mogelijkheden aangeboord, terwijl dankzij de [[Verlichting (stroming)|Verlichting]] nieuwe [[technologie]]ën beschikbaar wordenkomen. Met de opkomst van de [[industriële revolutie]] en het [[modern imperialisme]] veroveren Europese landen grote delen van de islamitische wereld. Hoewel er slechts beperkt sprake is van kolonisatie (met de uitzondering van de [[Pied-noir]] in [[Algerije]]) is het voor veel moslims een schok om te worden bestuurd door niet-Islamitischeislamitische machthebbers. Na de opheffing van [[Ottomaanse Rijk|het laatste kalifaat]] in [[1922]] (het Ottomaanse Rijk) lijkt de rol van islamtische landen in de wereldpolitiek uitgespeeld.

In het kielzog van het Europese nationalisme formuleerde [[Jamal al-Din al-Afghani]] zijn ideeën rondom het [[pan-islamisme]], waarbij alle moslims verenigd moesten worden tegen de in zijn ogen westerse ongelovigen. Na de [[Eerste Wereldoorlog]] ontstonden in [[Egypte (land)|Egypte]] en de [[Mandaatgebied]]en diverse islamistische, anti-westerseantiwesterse stromingen waarvan [[Mohammed Abdoe]] en [[Hassan al-Banna]] de bekendste exponenten waren. In [[1928]] richtte al-Banna in Egypte de [[Moslimbroederschap]] op, een islamitisch-maatschappelijke organisatie. Aanvankelijk richtte deze organisatie zich voornamelijk op onderwijs en welzijn maar ontwikkelde tijdens de [[Tweede Wereldoorlog]] een gewapende tak die aanslagen pleegde. Diverse terreurorganisaties zoals [[Said Qutb]] en de [[Hamas]]beweging zouden later voortkomen uit hetde Moslimbroederschap.

Na de [[Tweede Wereldoorlog]] groeit het moslimextremisme. Het wegvallen van koloniale bestuur in [[Brits India]] zorgt voor een burgeroorlog tussen [[moslims]] en [[hindoe]]s, terwijl de nieuw uitgeroepen staat [[IsraelIsraël]] in het voormalig mandaatgebiedvoormalige [[Mandaatgebied Palestina]] een brandhaard zal blijken voor een reeks gewapende conflicten. Het politieke landschap gedurende de [[Koude Oorlog]] liet het toe dat dictatoriale of autoritaire regimes zich in veel islamitische landen konden handhaven. Zij onderdrukten hierbij bevolkingsgroepen die vaak [[islamisme]] als valide alternatief zagen.

De [[terroristische aanslagen van 11 september 2001]] markeren een keerpunt in de perceptie van Islam en islamitisch extremisme. Bomaanslagen in [[Bomaanslagen in Madrid van 11 maart 2004|Madrid]] en [[LondonLonden]], bedreigingen van de [[Deens]]e tekenaar [[Kurt Westergaard]] en de moord op de [[Nederland]]se regisseur [[Theo van Gogh (regisseur)|Theo van Gogh]] door de [[Mohammed Bouyeri]] zorgden dat het imago van de islam in Europa verslechterde.

Vanaf de [[8e eeuw]] ontstaat onder moslimtheologen een fundamenteel debat over de morele zelfstandigheid/positie van de mens en de toelaatbaarheid van de [[tafsir|interpretatie]] van de [[ethiek]] van de Koran. De drie ideaal-typische posities die zowel in de moderne als in de klassieke periode in dit debat worden ingenomen, zijn: modernisme, fundamentalisme en traditionalisme, waarbij de laatste twee groepen (afhankelijk van de definitie) als fundamentalistisch kunnen worden beschouwd.<ref name=huis />

Binnen het modernmoderne fundamentalisme staan de volgende vijf punten centraal:<ref>Suicide Bombers in Iraq: The Strategy and Ideology of Martyrdom, Mohammed M. Hafez. 2007. Blz. 64-7</ref><ref>{{cite book|title=Saint and Sufi in Modern Egypt|author= Michael Gilsenan|year=1973|publisher=Oxford|isbn=0-19-823181-4}}</ref>

* God heeft (door middel van de Koran) de definities van goed en fout gegeven. Dit heeft altijd voorrang ten overstaande van welk menselijke redenaties dan ook en is tente alleallen tijden en overal ter wereld toepasbaar.

De bekendste en grootste tak van deze vorm van moslimfundamentalisme is het [[Salafismesalafisme]], waaronder ook het [[Wahabismewahabisme]].

De jurist en korangeleerdeKorangeleerde [[Sjafisme|al-Shafi]] wist te bewerkstelligen dat naast de Koran en de [[soenna]] ook de ''ijtihad'' (letterlijk: toewijding) erkend moest worden als bron van ethische kennis. Met ijtihad wordt de consensus over bepaalde interpretaties van de Koran in de juridische en religieuze sfeer bedoeld. Al-Shafi benadrukt dat de individuele interpretatie nooit tot zekere maar alleen tot waarschijnlijke kennis kon leiden en dat enkel door overeenstemming binnen de gemeenschap het zekere kennis kon worden. Uiteindelijk zou dit concept kristalliseren in de [[Madhhab]], de islamitische rechtsscholen waarvan de [[Hanbalisme|Hanbalistische]], [[Hanafisme|Hanafistische]], [[Malikisme|Malikistische]] en [[Sjafisme|Sjafistische]] scholen de bekendste zijn. Later ontstond het idee dat deze gemeenschappelijke interpretatie permanent geldig was voor alle generaties, tijden en plaatsen waarna het concept een conservatief karakter kreeg.<ref name=huis /> Pas aan het einde van de [[19e eeuw|19e]] en het begin van de [[20ste eeuw]] ontstond er een bredere discussie binnen de traditionele tak, omtrent de positie van het geloof in de maatschappij (de [[sharia]], islamitische wetgeving) waarbij de consensus zich heeft gevormd rond het idee dat de vernieuwing op dit vlak grotendeels uit dienen te blijven.<ref>Nieuwe inleiding tot de islam, Dr. J.J.G. Jansen, Uitgeverij Coutinho, 1998, ISBN 90 6283 129 X CIP, blz 43</ref>