|
==== Traditionalisten ====
Traditionalisten zijn moslims die een conservatieve maar niet puriteinse vorm van islam aanhangen, waarvan de eerste stromingen in de [[9e eeuw]] ontstonden in het spanningsveld tussen de fundamentalisten en vernieuwers.
De jurist en korangeleerde [[Sjafisme|al-Shafi]] wist te bewerkstelligen dat naast de Koran en de [[soenna]] ook de ''ijtihad'' (letterlijk: toewijding) erkend moest worden als bron van ethische kennis. Met ijtihad wordt de consensus over bepaalde interpretaties van de Koran in de juridische en religieuze sfeer bedoeld. Al-Shafi benadrukt dat de individuele interpretatie nooit tot zekere maar alleen tot waarschijnlijke kennis kon leiden en dat enkel door overeenstemming binnen de gemeenschap het zekere kennis kon worden. Uiteindelijk zou dit concept kristalliseren in de [[Madhhab]], de islamitische rechtsscholen waarvan de [[Hanbalisme|Hanbalistische]], [[Hanafisme|Hanafistische]], [[Malikisme|Malikistische]] en [[Sjafisme|Sjafistische]] scholen de bekendste zijn. Later ontstond het idee dat deze gemeenschappelijke interpretatie permanent geldig was voor alle generaties, tijden en plaatsen waarna het concept een conservatief karakter kreeg.<ref name=huis />
Pas aan het einde van de [[19e eeuw|19e]] en het begin van de [[20ste eeuw]] ontstond er een bredere discussie binnen de traditionele tak, omtrent de positie van het geloof in de maatschappij (de [[sharia]]) waarbij de consensus zich heeft gevormd, onder invloed van de [[Moslimbroederschap]], rond het idee dat de vernieuwing op dit vlak grotendeels uit dienen te blijven.<ref>Nieuwe inleiding tot de islam, Dr. J.J.G. Jansen, Uitgeverij Coutinho, 1998, ISBN 90 6283 129 X CIP, blz 43</ref>
Fundamentalisten in de islam verzetten zich tegen de interpretatie van het morele ideaal ten aanzien van veranderende omstandigheden. Dit verzet is meestal gemotiveerd door de wens om het te behoeden voor manipulatie en corruptie door machthebbers en [[politicus|politici]] die hun politieke ambities er trachten mee te rechtvaardigen. In dit verband benadrukken de fundamentalisten vaak de ontoereikendheid en subjectiviteit van het morele oordeelsvermogen van de mens, dat volgens hen onvermijdelijk en altijd zijn eigenbelang weerspiegelt.<ref name=huis />
Wetgeving kon volgens deze ''ahl al-Hadith'' ('mensen van de Overlevering') alleen gebaseerd worden op een Overlevering van Mohammed, iets wat hij gezegd of gedaan zou hebben naast de Openbaring. Daarop begonnen zij de Overleveringen te verzamelen. De som van deze Tradities werd aangeduid met de [[soenna]]. Het betekende de consolidatie van de [[soennieten]] zoals deze tegenwoordig bekend zijn. Daarop ontstonden nieuwe controverses over de interpretaties. Hanbalieten bleven zich verzetten tegen iedere redenering en interpretatie. De belangrijkste inspiratiebron dat zich als reactie op dit fundamentalisme in de daarop volgende eeuwen ontwikkelde, was het gedachtegoed van de filosofen en de mystici van de islam. Deze erkenden de Openbaring als superieure en onfeilbare bron van morele kennis, maar zij geloofden niet dat deze naar de letter maar naar de geest moest worden opgevat.<ref name=huis />
In het spanningsveld tussen de fundamentalisten en vernieuwers ontstond al in de [[9e eeuw]] een soort compromis, het soennitische traditionalisme. [[Sjafisme|Jurist al-Shafi]] wist met zijn erk te bewerkstelligen dat de traditionalisten het er eveneens over eens werden dat naast de Koran en de soenna ook de ''ijtihad'' erkend moest worden als bron van ethische kennis. Daarbij werd benadrukt dat de individuele interpretatie nooit tot zekere maar alleen tot waarschijnlijke kennis kon leiden. Alleen door overeenstemming in de gemeenschap kon het zekere kennis worden. Het idee ontstond dat deze gemeenschappelijke interpretatie eeuwigdurend was en geldig voor alle generaties, tijden en plaatsen. Tegen de [[18e eeuw]] geloofden vele traditionalisten dat de deuren van de ''ijtihad'' gesloten waren.<ref name=huis /> Tegen het einde van de negentiende eeuw begonnen vooraanstaande moslims te twijfelen of de voorschriften van de islam nog wel op de juiste manier werden uitgevoerd. Daarvoor dienden zij wel over het recht van ''ijtihad'' te beschikken. Daarbij ontstond de discussie of de poorten van de ''ijtihad'' weer geopend moesten worden. Onder invloed van de [[Moslimbroederschap]] in de jaren 70 en 80 van de twintigste eeuw lijkt de discussie beslecht te zijn; de [[sharia]] dient in zijn klassieke vorm te worden toegepast.<ref>Nieuwe inleiding tot de islam, Dr. J.J.G. Jansen, Uitgeverij Coutinho, 1998, ISBN 90 6283 129 X CIP, blz 43</ref>
== Ontwikkeling van hedendaags fundamentalisme ==
| 