Joan Voûte: verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
RobotMichiel1972 (overleg | bijdragen)
k Robotgeholpen doorverwijzing: Madiun - Koppeling(en) gewijzigd naar Madiun (stadsgemeente)
AGL (overleg | bijdragen)
kGeen bewerkingssamenvatting
Regel 3:
Joan Voûte werd geboren in Madioen op [[Java (eiland)|Java]], waar zijn vader Christoffel Voûte (1841-1904) administrateur was van de cultuurmaatschappij Panggoongsari.<ref>Joans voorouders waren [[hugenoten]]. Zijn [[Voorouder (verwantschap)|oud-vader]] Jean Jacques Voûte (La Teillère bij [[Castelnau-de-Brassac]], 6 mei 1713 – Amsterdam, 4 november 1781) was in 1735-1737 koopman in [[Bordeaux (stad)|Bordeaux]] geweest en was daarna naar Nederland getrokken. Hij was in 1738 koopman in [[Culemborg]] en werd op 16 december 1740 [[poorter]] van Amsterdam. Daar richtte hij in 1766 de firma J.J. Voûte & Zoon (vanaf 1771: & Zonen) op, makelaars in verfwaren, cacao, koffie en thee. Jean Jacques was de eerste die de achternaam Voute als Voûte (met [[Accent circonflexe|circonflexe]]) ging schrijven. Zijn tante Marie Voute (1691-1758) was in 1736 met haar gezin naar Den Haag verhuisd, nadat haar man Pierre Vasserot (1685-1757) zijn straf had uitgezeten voor zijn deelname in 1726 aan de verboden protestantse godsdienstoefeningen. Zie NP 67 (1983: 422-423).</ref> Hij studeerde [[civiele techniek]] in [[Technische Universiteit Delft|Delft]], maar kreeg al tijdens zijn studie belangstelling voor de [[astronomie]], met name voor het bestuderen van [[veranderlijke ster]]ren. Na zijn afstuderen kwam hij in dienst van de [[Leidse Sterrenwacht]] en werkte daar aan de studie van [[dubbelster]]ren. In [[1913]] kreeg hij een aanstelling bij het [[Cape Observatory]] in [[Kaapstad]]. Hier verrichtte hij [[parallax]]metingen en deed hij opnieuw onderzoek aan dubbelsterren. Hij werd in 1917 lid van de [[Royal Society]]. Zijn voorlopige studie over de parallax van [[Proxima Centauri]] verscheen in 1917. In deze studie toonde Voûte aan dat Proxima Centauri op dezelfde afstand staat als het [[Alpha Centauri (ster)|Alpha Centauri]]-systeem.
 
In 1919 keerde Voûte terug naar Java. In [[Nederlands-Indië]] stond het astronomisch onderzoek toen nog in zijn kinderschoenen. Door het [[Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut|KNMI]] was in 1866 het Koninklijk Magnetisch en Meteorologisch Observatorium (KMMO) in [[Weltevreden (Batavia)|Weltevreden]] opgericht, waar voornamelijk [[Aardwetenschappen|aardwetenschappelijk]] en [[Seismologie|seismologisch]] onderzoek werd verricht. Regelmatig werden er echter ook onderzoekers naar het KMMO gestuurd om bepaalde verschijnselen aan de sterrenhemel te bestuderen. Ook Voûte had hier een aanstelling gekregen – met de toezegging van directeur [[Willem de Sitter (wetenschapper)|De Sitter]] van de Leidse Sterrenwacht dat hij een telescoop zou krijgen, die in Leiden niet meer gebruikt werd. Toen dit laatste ter ore kwam van de vermogende theeplanter [[Ru Bosscha]] zocht deze contact met Voûte om met hem te spreken over de bevordering van de astronomie in Indië.<ref>Zie K. van Berkel, ''In het voetspoor van Stevin: Geschiedenis van de natuurwetenschap in Nederland 1580-1940'', Boom, Meppel/Amsterdam 1985, blz. 216-219 (online: [http://www.dbnl.org/tekst/berk003voet01_01/berk003voet01_01_0008.php DBNL]). Karel Albert Rudolf (Ru) Bosscha (1865-1928) was hoofdadministrateur en mede-eigenaar van de Assamtheeondememing Malabar op de Pengalenganse hoogvlakte ten zuiden van [[Bandoeng]]. Hij was tevens de oprichter, commissaris en financier van allerlei andere theeondernemingen en van bedrijven als de Preanger Telefoon Maatschappij en de Bandoengse Electriciteits Maatschappij. Hij stak veel geld in wetenschappelijke projecten. Naast de sterrenwacht in Lembang kwamen op zijn initiatief ook het Kankeroperatiecentrum, de Technische Hoogeschool, de Jaarbeurs en een HBS in Bandoeng tot stand. Terzijde: Bosscha's neef Rudolf Kerkhoven is de hoofdpersoon van de roman ''Heren van de thee'' (1992) van [[Hella Haasse]]. Bosscha zelf wordt ook een enkele maal in de roman genoemd.</ref> Dit contact leidde in 1920 tot de oprichting van de Nederlandsch-Indische Sterrenkundige Vereeniging. Een van de doelstellingen van de vereniging was de bouw van een permanente sterrenwacht. Bosscha stelde zich daarbij garant voor de financiering van een grote dubbele Zeiss-[[Refractor (telescoop)|refractor]].<ref>Zie de artikelen [http://kranten.kb.nl/view/paper/id/ddd%3A010367187%3Ampeg21%3Ap005%3Aa0001 Extract uit het jaarverslag der Nederlandsch-Indische Sterrenkundige vereniging] in ''De Sumatra Post'' van 30-5-1922 (dageditie, p. 5, kolom 2-4) en [http://kranten.kb.nl/view/paper/id/ddd%3A010655334%3Ampeg21%3Ap009%3Aa0001 N.I. Sterrekundige Vereeniging – Eclipsexpeditie] in het ''Algemeen Handelsblad'' van 15-6-1922 (avondeditie, p. 9, kolom 4-5).</ref> Het naar de vader van Bosscha vernoemde [[Bosscha Observatorium]] werd op 1300 meter hoogte gebouwd bij [[Lembang (plaats)|Lembang]] op West-Java.<ref>Het is niet helemaal duidelijk naar wie de sterrenwacht precies vernoemd is. Veel bronnen verwijzen naar Bosscha zelf, maar Van Berkel (1985: 218) noemt Bosscha's vader als de naamgever. Vader [[Johannes Bosscha Jrjr.|Johannes Bosscha]] (1831-1911) was hoogleraar natuurkunde, eerst aan de [[Koninklijke Militaire Academie|KMA]] in Breda en later aan de [[Technische Universiteit Delft|Polytechnische School]] in Delft. Hij was een van de grondleggers van de sterrenwacht in Leiden.</ref> De opening vond plaats in 1923.<ref>Van Berkel (1985: 216). Het Bosscha Observatorium was een van de grootste sterrenwachten op het zuidelijk halfrond. Van Berkel: "Op het zuidelijk halfrond waren op dat moment alleen de telescopen van Melbourne en La Plata nog groter, maar door de bijna equatoriale ligging van de sterrenwacht van Lembang had deze het voordeel dat daar zowel de noordelijke als de zuidelijke sterrenhemel bestudeerd kon worden."</ref> De refractor van 60&nbsp;cm. werd in 1928 officieel in gebruik genomen.<ref>Zie onder andere de artikelen [http://kranten.kb.nl/view/paper/id/ddd%3A010659014%3Ampeg21%3Ap009%3Aa0001 Bosscha-Sterrenwacht. Een 600 mm dubbel-refractor] in het ''Algemeen Handelsblad'' van 3-11-1927 (avondeditie, p. 9, kolom 4, rubriek Wetenschap), [http://kranten.kb.nl/view/paper/id/ddd%3A010278596%3Ampeg21%3Ap009%3Aa0001 Een plechtigheid. Aanbieding van sterrenkijkers] in ''De Indische Courant'' van 9-6-1928 (dageditie, p. 9, kolom 3) en [http://kranten.kb.nl/view/paper/id/ddd%3A010011655%3Ampeg21%3Ap003%3Aa0001 De Bosscha-sterrenwacht] in ''Het Vaderland'' van 11-7-1928 (avondeditie, p. 3, kolom 1, rubriek Wetenschappen).</ref> Voûte was er van 1923-1940 de eerste directeur. Het werk van het observatorium was onder meer gericht op de bestudering van dubbelsterren, parallaxmetingen en de [[fotometrie]] van veranderlijke sterren en [[cluster (astronomie)|clusters]]. De resultaten werden gepubliceerd in de ''Lembang Observatory Annals''.
 
Ter bestudering van de zonsverduistering van 21 september 1922 vond er onder leiding van Voûte – die toen nog werkte bij het KMMO in Weltevreden – van eind juli tot begin oktober 1922 een Duits-Nederlandse expeditie plaats naar het zuidelijk van Java gelegen [[Christmaseiland]]. De opnames die men van de zonsverduistering maakte, werden gebruikt om de [[Algemene relativiteitstheorie|relativiteitstheorie]] van [[Albert Einstein|Einstein]] te toetsen. Vanwege het wetenschappelijke belang van deze expeditie werd aan Voûte in 1923 een [[eredoctoraat]] verleend door de faculteit filosofie van de [[Humboldtuniversiteit|Friedrich-Wilhelms-Universiteit]] in Berlijn.<ref>Zie de artikelen [http://kranten.kb.nl/view/paper/id/ddd%3A010530199%3Ampeg21%3Ap002%3Aa0001 neclips-expeditie naar Christmas] in ''De Tijd'' van 19-7-1922 (dageditie, p. 2, kolom 4, rubriek Wetenschappen) en [http://kranten.kb.nl/view/paper/id/ddd%3A010277411%3Ampeg21%3Ap009%3Aa0001 Het Eeredoctoraat verleend aan dr. Voûte] in de ''De Indische Courant'' van 11-10-1923 (dageditie, p. 9, kolom 1).</ref>