|
== Geschiedenis ==
Het kleinere [[Varsinais-Suomi]] verkreeg de titel [[grootvorstendom]] in [[1581]], toen koning [[Johan III van Zweden]], die als prins van 1556 tot 1561/1563 al koninklijke [[hertog]] van Finland was geweest, de lijst van toegevoegde titels van de koningen van Zweden behoorlijk uitbreidde. De nieuwe titel "Grootvorst van Finland" zorgde niet voor meer Finse [[autonomie]]. Tijdens de daaropvolgende twee eeuwen werd de titel gebruikt door enkele van de opvolgers van Johan III, maar niet door allemaal; zijn broer [[Karel IX van Zweden|Karel IX]] gebruikte bijvoorbeeld in plaats daarvan de titel "Koning van de Finnen". Meestal werd het gewoon als een extra titel van de koning gebruikt en dan alleen op zeer formele gelegenheden. In [[1802]] gaf koning [[Gustaaf IV Adolf van Zweden|Gustaaf IV Adolf]] de titel echter aan zijn zoon (die drie jaar later stierf), als een indicatie van een oplossing om Finland binnen Zweden te houden onder toenemende druk van de Russen.
=== Russische annexatie ===
Tijdens de [[Finse Oorlog]] tussen [[Zweden]] en het Russische Rijk, werden de [[Rijksdag van de Standen|Vier Standen]] van bezet [[Finland]] verzameld in de ''[[Landdag van Finland|Landdag]] van [[Porvoo]]'' op [[29 maart]] [[1809]] om trouw te zweren aan [[Alexander I van Rusland]]. Na de Zweedse nederlaag in de oorlog en het tekenen van de [[Vrede van Fredrikshamn]] op [[17 september]] [[1809]] werd Finland een echt autonoom grootvorstendom als onderdeel van het Russische Rijk. De -in Finland geboren- [[Gustaf Mauritz Armfelt]] was essentieel voor de stichting van het grootvorstendom als een eenheid met relatief meer autonomie dan de rest van de staten binnen het rijk en voor het herkrijgen van het zogenaamde [[Oud-Finland]], dat verloren was gegaan aan Rusland in de voorgaande eeuw. ▼
Tijdens de [[Finse Oorlog]] tussen Zweden en het Russische Rijk, werden de [[Rijksdag van de Standen|Vier Standen]] van bezet Finland verzameld in de ''[[Landdag van Finland|Landdag van Porvoo]]'' op 29 maart 1809 om trouw te zweren aan [[Alexander I van Rusland]].
▲Tijdens de [[Finse Oorlog]] tussen [[Zweden]] en het Russische Rijk, werden de [[Rijksdag van de Standen|Vier Standen]] van bezet [[Finland]] verzameld in de ''[[Landdag van Finland|Landdag]] van [[Porvoo]]'' op [[29 maart]] [[1809]] om trouw te zweren aan [[Alexander I van Rusland]]. Na de Zweedse nederlaag in de oorlog en het tekenen van de [[Vrede van Fredrikshamn]] op [[17 september ]] [[1809 ]] werd Finland een echt autonoom grootvorstendom als onderdeel van het Russische Rijk. De -in Finland geboren - [[Gustaf Mauritz Armfelt]] was essentieel voor de stichting van het grootvorstendom als een eenheid met relatief meer autonomie dan de rest van de staten binnen het rijk en voor het herkrijgen van de gebieden van het zogenaamde [[Oud-Finland]], dat verloren was gegaan aan Rusland in de voorgaande eeuw.
De geschiedenis van het grootvorstendom kan grofweg worden onderscheiden in:
* [[1809]]–[[1862]]1809–1862: vijftig jaar van consolidatie, tijdens welke de autoriteiten van de grootvorsten erin slaagden om het Russische hof te overtuigen van niet alleen hun loyaliteit maar die van alle [[Finnen]];
* [[1863]]–[[1898]]1863–1898: vijfendertig jaar van vergrote onafhankelijkheid, waaronder de hernieuwde instelling van de Finse [[landdag]] en het verhogen van de status van het [[Fins]] van een taal voor simpele lieden naar een nationale taal, gelijkwaardig aan het [[Zweeds]];
* [[1899]]–[[1917]]1899–1917: twintig jaar van pogingen tot [[russificatie]], die, hoewel onsuccesvol, de basis vormde voor de gecompliceerde Finse relatie met de [[Sovjet-Unie]] daarna. Dit tijdvak wordt in Finland ook wel omschreven als 'de jaren van onderdrukking'.
De tsaar bestuurde Finland als een [[constitutionele monarchie|constitutioneel monarch]] door middel van zijn gouverneur en een autochtone Zweedse Senaat die door hem werd benoemd. Het land kende een grote mate van autonomie tot aan haar onafhankelijkheid in 1917.
=== Revolutie en onafhankelijkheid ===
De [[tsaar]] bestuurde Finland als een [[constitutionele monarchie|constitutioneel monarch]] door middel van zijn gouverneur en een autochtone Zweedse Senaat die door hem werd benoemd. Toch kende het land ondanks dat een grote mate van autonomie tot aan haar onafhankelijkheid in [[1917]]. In 1917, na de [[Februarirevolutie (1917)|Februarirevolutie]] in Rusland, werkte de regering van Finland aan het verzekeren van de Finse autonomie in binnenlandse zaken en mogelijk zelfs aan de vergroting hiervan. Op [[6 december ]] 1917, kort na de [[Oktoberrevolutie]] in Rusland, verklaarde Finland zich [[Verklaring van onafhankelijkheid van Finland|onafhankelijk]]. Prins [[Frederik Karel van Hessen]] werd verkozen tot de nieuwe monarch, als koning in plaats van grootvorst, waarmee de nieuwe status van de natie werd gemarkeerd. Hij regeerde echter nooit, omdat er een [[republiek]] werd uitgeroepen. ▼
De onafhankelijkheid werd door de nieuwe regering van [[Bolsjewistisch Rusland]] erkend op 4 januari 1918.
Op 27 januari brak echter de [[Finse Burgeroorlog]] uit tussen de door de [[Bolsjewisme|bolsjewisten]] gesteunde Finse socialisten en hun tegenstanders, de 'witte' conservatieven. De socialisten riepen met steun van de Russische bolsjewieken de [[Volksrepubliek Finland]] uit en veroverden delen van het zuiden, alvorens de conservatieven met Duitse hulp de socialisten versloegen.
▲De [[tsaar]] bestuurde Finland als een [[constitutionele monarchie|constitutioneel monarch]] door middel van zijn gouverneur en een autochtone Zweedse Senaat die door hem werd benoemd. Toch kende het land ondanks dat een grote mate van autonomie tot aan haar onafhankelijkheid in [[1917]]. In 1917, na de [[Februarirevolutie (1917)|Februarirevolutie]] in Rusland, werkte de regering van Finland aan het verzekeren van de Finse autonomie in binnenlandse zaken en mogelijk zelfs aan de vergroting hiervan. Op [[6 december]] 1917, kort na de [[Oktoberrevolutie]] in Rusland, verklaarde Finland zich [[Verklaring van onafhankelijkheid van Finland|onafhankelijk]]. Prins [[Frederik Karel van Hessen]] werd verkozen tot de nieuwe monarch, als koning in plaats van grootvorst, waarmee de nieuwe status van de natie werd gemarkeerd. Hij regeerde echter nooit, omdat er een [[republiek]] werd uitgeroepen.
De onafhankelijkheid werd door de nieuwe regering van [[Bolsjewistisch Rusland]] erkend op 4 januari 1918. Op 27 januari brak echter de [[Finse Burgeroorlog]] uit tussen de door de bolsjewisten gesteunde Finse socialisten en hun tegenstanders, de 'witte' conservatieven. De socialisten riepen met steun van de Russische bolsjewieken de [[Volksrepubliek Finland]] uit en veroverden delen van het zuiden, alvorens de conservatieven met Duitse hulp de socialisten versloegen. In 1919 poogden Finse vrijwilligers tevergeefs om delen van [[Oost-Karelië]] op de Russen te veroveren ([[Aunus-expeditie]]), maar in 1920 sloten de Finnen en de Russen de [[Vrede van Tartu (Finland-Rusland)|Vrede van Tartu]]. Het zou tot 1939 duren alvorens de Sovjet-Unie een nieuwe poging deed om delen van Finland in te lijven ([[Winteroorlog]]).
== Bestuurlijke indeling ==
| 