Brughagedissen: verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Pompidombot (overleg | bijdragen)
k →‎Bronvermelding: status artikel loopt nu via Wikidata
BotteHarry (overleg | bijdragen)
k Robotgeholpen doorverwijzing: Orbita - Koppeling(en) gewijzigd naar Oogkas
Regel 42:
=== Schedel en gebit===
[[Bestand:Tuatara upper side skull tagged.png|thumb|270px|Bovenaanzicht van de schedel.]]
De schedel van de brughagedis, zie de afbeelding rechts, heeft net als alle reptielen een [[neus]]gat (A) en [[Orbita|oogkassenoogkas]]sen (B). Een relict is het gaatje in de bovenzijde van de schedel (C) waardoor de zenuw loopt die het derde oog verbindt met de hersenen. De schedel wijkt daarnaast af van die van andere reptielen zoals [[hagedissen]] en [[slangen]] doordat achter iedere oogkas twee openingen of slaapvensters (D) aanwezig zijn. Deze twee vensters kwamen oorspronkelijk voor bij alle [[diapsida|diapsiden]], de groep van reptielachtigen en vogels, maar zijn bij veel groepen geheel of gedeeltelijk verdwenen. Uit bestudering van fossielen weten we dat bij de meeste groepen diapsiden de schedel in de loop van de evolutie is aangepast toen ze zich verder specialiseerden. Bij de brughagedis zijn echter alle oorspronkelijke kenmerken behouden. De openingen zijn erg groot zodat de verbindende schedeldelen relatief smal zijn en dienen als aanhechtingspunten voor de kaakspieren. Deze brugachtige verbindingen worden de slaapbogen genoemd en zijn in tegenstelling tot de situatie bij alle andere reptielen niet gedegenereerd maar volledig.
 
De brughagedis heeft geen echte tanden maar tandachtige uitsteeksels van het kaakbeen, wat [[acrodont]] wordt genoemd.<ref name="DVC">{{Citeer boek|Achternaam = David Alderton, Valerie Davies & Chris Mattison|Titel = Snakes and Reptiles of the World|Datum = 2007|ISBN = 978-1-84013-919-8|Uitgever = Grange Books}}</ref> De tanden worden niet steeds opnieuw vervangen, zoals bij [[slangen]] en [[krokodilachtigen]].<ref name="DVC"/> Hierdoor is aan de conditie van het gebit af te lezen hoe oud een exemplaar ongeveer is. De onderkaak heeft een enkele rij tanden, de bovenkaak heeft een dubbele rij en bij een gesloten bek passen de tanden van de onderkaak precies tussen die in de bovenkaak wat voor een schaarachtig mechanisme zorgt. Het [[vierkantsbeen]] is onbeweeglijk zodat de kaken zich maar beperkt kunnen openen. Dit in tegenstelling tot de [[hagedissen]] en met name de [[slangen]], deze kunnen hun bek juist extreem ver opensperren zodat ze zeer grote prooien kunnen eten. Bij het kauwen maakt de brughagedis zowel op- en neergaande bewegingen als voor- en achterwaartse bewegingen. De voorzijde van de bovenkaak is snavelachtig omlaag gekromd, en lijkt daarmee op een vogelsnavel. Er is zelfs sprake van [[Homologie (anatomie)|homologie]], wat wil zeggen dat de vorm van de kaak er op wijst dat brughagedissen dezelfde voorouders hebben als de vogels.