Mandibula (gewervelden): verschil tussen versies

De '''onderkaak'''<ref name="Pinkhof1923">Pinkhof, H. (1923). ''Vertalend en verklarend woordenboek van uitheemsche geneeskundige termen.'' Haarlem: De Erven F. Bohn.</ref> of '''mandibula'''<ref name="His">His (1895). ''Die anatomische Nomenclatur. Nomina Anatomica. Der von der Anatomischen Gesellschaft auf ihrer IX. Versammlung in Basel angenommenen Namen''. Leipzig: Verlag von Veit & Comp.</ref> is in het grootstealgemeen eneen sterkstebeweegbaar lichaamsdeel aan de onderzijde van de kop van verschillende diergroepen, bedoeld om voedsel te grijpen. Bij [[gewervelden]] wordt met ''mandibula'' in het bijzonder het [[bot (anatomie)|bot]] of de botten in de koponderkaak vanaangeduid, veelvaak [[gewervelden]]de grootste en sterkste in de kop. De onderkaak is bij de gewervelden beweeglijk ten opzichte van het ''[[cranium]]'', de [[schedel]] in engere zin, en houdt devaak een onderste rij [[tand]]en op hun plaats.

De onderkaak vormt bij mensen een gewricht met het [[os temporale]] (slaapbeen). Het achterste loodrechte gedeelte draait in het os temporale. Het uiteinde van dit stuk van de onderkaak is rondvormig en wordt het [[caput mandibulae]] genoemd. Deze kop van de [[kaakgewricht|articulus temporomandibularis]] (kaakgewricht) draait en glijdt in het deel van het os temporale, watdat de [[fossa mandibularis]] genoemd wordt. Tussen deze kop en kom in dit gewricht zit een [[gewrichtsschijf]].

De gewervelden hadden oorspronkelijk geen kaken; toen die uit [[kieuwboog|kieuwbogen]] evolueerden, ontstond meestal een situatie waarin er links en rechts een aparte onderkaak aanwezig was. Dit geldt nog steeds voor de meeste vissen, amfibieën en reptielen. Bij verschillende groepen hebben deze gepaarde onderkaken vooraan een gezamenlijke vergroeiing, deeen verbeende ''symphysis mandibulae'', zodat er functioneel één enkel element ontstaat, de ''mandibula''. Dit geldt onder andere voor de vogels en zoogdieren. Bij zoogdieren bestaan de onderkaken uit twee vergroeide botten, de [[dentarium|dentaria]]. Bij andere groepen gewervelden bestaan de onderkaken meestal uit meerdere botten per zijde.