Giovanni Battista Piranesi: verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
etalagesjabloon naar beneden en parameters ingevuld, zie Overleg Wikipedia:Etalage#Datum van opname
KafiRobot (overleg | bijdragen)
k Algemene verbeteringen via Wikipedia:Wikiproject/Check Wikipedia. met AWB
Regel 44:
Geboeid door de opgravingen aan de [[Basilica (bouwwerk)|basilica]] in [[Herculaneum (Napels)|Herculaneum]], vertoefde Piranesi in de periode 1743-1744 in [[Napels (stad)|Napels]]. De opgegraven beelden en [[Artefact (archeologie)|archeologische vondsten]] brachten hem ertoe om voortaan het archeologisch materiaal op een visueel vertellende wijze weer te geven.
 
In 1744 verbleef Piranesi opnieuw in [[Venetië (stad)|Venetië]], volgens sommige bronnen <ref name="Dictionary of Art"> Wilton-Ely, John (1996): Piranesi, Giovanni Battista in "Dictionary of Art" (ed. Jane Turner), ISBN 1-884446-00-0 </ref> om in de leer te gaan in het atelier van de laatbarokschilder [[Giambattista Tiepolo]]. Anderen verklaren zijn verblijf echter als ingegeven door geldgebrek. Hij kwam aan de kost door een aantal interieurontwerpen te maken voor Venetiaanse paleizen. Een zeldzaam voorbeeld hiervan wordt bewaard in de [[Kunstverzameling John Pierpont Morgan|Pierpont Morgan Library]] in [[New York City|New York]]. <ref> Felice Stampfle, Giovanni Battista Piranesi : drawings in the Pierpont Morgan Library / Felice Stampfle ; with a foreword by Charles Ryskamp; New York : Dover Publications, 1978. </ref>
 
=== Vedutine ===
Regel 62:
[[Bestand:Colosseopiranesi.jpg|thumb|300px|Het [[Colosseum]], Piranesi en DanIël Vrijdag (graveur), 1761]]
 
Vanaf 1747 begon hij nauwkeurig notities te maken van alle aspecten van de ruïnen van het antieke Rome. Hij publiceerde in 1748 reeds zijn eerste reeks stadsgezichten, ''Antichità romane de’ tempi della Repubblica e de' primi Imperatori'' ("Het antieke Rome uit de tijd van de Republiek en de eerste keizers"). Dit boek zou uiteindelijk uitgroeien tot vier monumentale delen. Hij beschrijft in het bijzonder de graftomben langs de [[Via Appia]] en probeert via reconstructies hun vormenrijkdom weer te geven. Hijzelf zegt hierover in dit boek : <ref> ''Piranesi, de prentencollectie van de Universiteit Gent''; pagina 40; tentoonstellingscatalogus, Museum voor Schone Kunsten, Gent, 2008, ISBN 978-90-76714-00-4 </ref>
 
::"Ik heb de ruïnen afgebeeld met een weergave niet alleen van hun [[gevel]]s, maar ook van de bouwplannen en hun interieurs in doorsnee en in profiel. Ik heb aangetoond welke materialen er gebruikt werden en hoe ze gebouwd werden, voor zover ik dit kon afleiden na vele jaren van nauwkeurige observatie, opgravingen en onderzoek."
 
In 1756 werd de ''Antichità romane'' aangevuld met volgende reeksen en gepubliceerd in vier monumentale delen met meer dan 250 platen. Zij vormen de neerslag van zijn uitgebreid onderzoek, en zijn voornamelijk gewijd aan de beschrijving van Romeinse [[Circus (gebouw)|circussen]] en graftomben langsheen de [[Via Appia]]. Piranesi etaleerde nu volop zijn ongeëvenaarde kennis van de vormenrijkdom der Romeinse architectuur. Er blijkt onafhankelijk inzicht uit: hij verwijst in deel II naar ''[[De architectura]]'', het standaardwerk van de Romeinse architect en militair [[Vitruvius (architect)|Vitruvius]] (± 85 — 20 v. Chr.), maar zegt dat <ref> ''Piranesi, de prentencollectie van de Universiteit Gent''; pagina 33; tentoonstellingscatalogus, Museum voor Schone Kunsten, Gent, 2008, ISBN 978-90-76714-00-4 </ref>
::"men niet steeds moet vertrouwen op de regels van Vitruvius als een onveranderlijke wet; want als men de antieke monumenten observeert, dan vindt men er een grote variatie in verhoudingen en vormen".
 
Regel 114:
In 1762 volgde zijn "''Il Campo Marzio dell'antica Roma''" (het [[Marsveld]] in het antieke Rome). Het werk was opgedragen aan zijn Schotse vriend, de architect Robert Adam, die nauw betrokken was bij dit project. In dit boek zette hij aan de hand van een analyse van de ruïnen op het [[Marsveld]] de geniale Romeinse stadsplanning uiteen. In plaat V, "Ichnographia", probeerde hij een groot deel van het antieke Rome te reconstrueren. Dit was "speculatieve archeologie", maar Piranesi steunde op ongeveer 300 bestaande ruïnen of artefacten en op vele schriftelijke bronnen van antieke en moderne auteurs. Maar voor meer dan tweehonderd benoemde gebouwen en constructies bleef dit niettemin goeddeels een gissing of gewoon inventie, en dat gaf Piranesi ook zelf toe.
 
In het boek "''Descrizione e Disegno dell'Emissario del Lago Albano''" (Beschrijving en ontwerp van de overloop van het meer van Albano) (1762) verklaarde hij de techniek achter de constructies van de overlopen van de Lago Albano (het meer van [[Albano Laziale|Albano]]) uit de 4de eeuw voor Chr. Hij deed later, samen met zijn zoon Francesco, hetzelfde voor de overlopen van de Lago Fucino. Dit werk werd postuum gepubliceerd. Hierin beschreef hij welke titanische constructies moesten opgezet worden door de keizers [[Claudius I|Claudius]] en nadien [[Hadrianus]] om de overstromingen van dit meer te kunnen bedwingen. Hiertoe moest er een tunnel van 5,6 &nbsp;km gegraven worden door de berg Salviano door 30.000 arbeiders gedurende elf jaar.
 
Hij publiceerde in 1764 tekeningen van Romeinse en Etruskische ruïnen in "''Antichità d'Albano e di Castel Gandolfo''" (Antieke stukken uit Albano en [[Castel Gandolfo]]), gevolgd door ''Antichità di Cora'' en ''Raccolta di alcuni desegni del Barbieri da Cento detto Il Guercino''.(Collectie van enkele ontwerpen van Barbieri, genoemd Il [[Guercino]])
Regel 146:
=== De Villa Adriana ===
[[Bestand:Warwick Vase Schinkel Beuth 1821.jpg|thumb|250px|De Warwick vaas, gerestaureerd naar een ontwerp van Piranesi]]
De [[Villa Adriana]] was de uitgestrekte residentie geweest van de Romeinse keizer [[Hadrianus]] (76-138) in [[Tivoli (Italië)|Tivoli]]. De ruïnen van de villa trokken sterk Piranesi's aandacht. Hij wijdde honderden tekeningen, etsen en gravuren aan de villa in zijn boek ''Pianta delle fabbriche esistenti nella Villa Adriana'', na zijn dood gepubliceerd in 1781. In samenwerking met de Schotse schilder Gavin Hamilton kon hij de hand leggen op een aantal brokstukken van vazen, dieren en andere ornamenten, die onder de modder van het nabije Pantanello-meer begraven waren. Een aantal fragmenten hiervan werden aangekocht door Sir William Hamilton, de Britse gezant in Napels. Hij liet die compositie, waarvan nog geen derde originele stukken waren, "restaureren"tot een grote vaas door wellicht Bartolomeo Cavaceppi, naar een ontwerp van Piranesi. Deze vaas werd dan uiteindelijk verkocht aan zijn neef, de graaf van Warwick, en wordt sindsdien de "Warwick Vase" genoemd. Dit werd één der meest bewonderde decoratieve stukken in Europa. Aan de hand van de platen van Piranesi werden er later kopieën van gemaakt in zilver (voor de Prins van Wales), gietijzer en brons (voor [[Windsor Castle]]). <ref>[[:Commons: Image:Warwick Vase Schinkel Beuth 1821.jpg]] afbeelding van de Warwick Vase </ref>
 
=== Herculaneum en Pompeii ===
Regel 161:
== Na zijn dood ==
[[Bestand:Aventino s Maria del Priorato cenotafio Piranesi version.jpg|thumb|Graf van Piranesi in de kerk Santa Maria del Priorato]]
Piranesi stierf na zijn terugkeer in Rome aan een nierkwaal. Hij werd begraven in de Santa Maria del Priorato, de enige kerk die hij zelf had ontworpen, en onder zijn eigen grafmonument: een reusachtige kandelaar in eclectische stijl. Deze kandelaar kwam later in Frankrijk terecht en werd het centrale pronkstuk van de ''Salle du Candélabre'' in het Parijse [[Louvre]]. Toen na 1850 de vraag naar etsen van Piranesi afnam en hij langzamerhand in de vergetelheid geraakte, werd deze kandelaar overgebracht naar de opslagruimten van het Louvre. Deze kandelaar staat nu opnieuw opgesteld in de afdeling van de Griekse, Etruskische en Romeinse Oudheid <ref> [http://cartelen.louvre.fr/cartelen/visite?srv=car_not_frame&idNotice=11388 Afbeelding van de kandelaar in het Louvre] </ref> Op zijn graf werd later een standbeeld aangebracht van Giuseppe Angelini (1735-1811), dat Piranesi uitbeeldt in antiek gewaad.
 
Zijn zoon Francesco en enkele medewerkers zetten na Piranesi's dood zijn werk voort met postume publicaties van zijn werken. Maar Francesco voegde er ook eigen etsen van stadsgezichten aan toe en publiceerde ook eigen werk: ''Raccolta de' tempi antichi'' (1780-1790), ''Teatro di Ercolano'' (1783), ''Monumenti degli Scipioni'' (1785), ''Collection des plus belles statues'' (1786) en ''Seconda Parte de' Tempi Antichi'' (1790). In 1785 verkocht Francesco het grootste gedeelte van de antieke stukken van zijn vader aan koning [[Gustaaf III van Zweden]].
Regel 169:
== Positie en invloed ==
=== Positie in de kunst ===
Piranesi was zeer productief en maakte meer dan 2000 tekeningen, waarvan er 600 à 700 bewaard zijn gebleven.<ref name="Dictionary of Art"> Wilton-Ely, John (1996): Piranesi, Giovanni Battista in "Dictionary of Art" (ed. Jane Turner), ISBN 1-884446-00-0 "He is considered one of the supreme exponents of topographical engraving"</ref> Deze prenten kunnen in kwaliteit variëren tussen vluchtige schetsen en nauwkeurig uitgewerkte werktekeningen op ware grootte of vakkundig afgewerkte verkoopexemplaren. De prenten staan met hun ruïnen, hun bedachte reconstructies van Romeinse gebouwen, van standbeelden en van ornamenten in het teken van het [[18e eeuw]]se [[neoclassicisme]]. Door het gebruik van ongewone verhoudingen en ongebruikelijke perspectieven stralen ze een zekere grandeur uit. Piranesi wordt beschouwd als een der beste en meest veelzijdige topografische tekenaars van de 18de eeuw.<ref name="Dictionary of Art" /><ref> ''Piranesi, de prentencollectie van de Universiteit Gent''; tentoonstellingscatalogus, Museum voor Schone Kunsten, Gent, 2008, ISBN 978-90-76714-00-4 : "Zijn persoonlijk oeuvre behoort tot het mooiste wat in de etskunst is gerealiseerd" (inleiding) </ref>
Piranesi had een nieuwe visie op de kunst en technologie van het antieke Rome. Zijn architecturale ontwerpen hadden invloed op het [[neoclassicisme]] in Europa hoewel slechts weinige ervan ook uitgevoerd werden. Hij gaf zijn interpretatie van de [[Romeinse cultuur]] weer in een reeks geschriften, die zowel schrijvers en dichters als artiesten en ontwerpers hebben beïnvloed.
 
Regel 175:
 
=== Invloed ===
Reeds in zijn eigen tijd hadden zijn etsen en gravuren grote faam verworven in Europa en werd hij beschouwd als een der grootste architecturale kunstenaars ooit. <ref> [http://www.taschen.com/pages/en/catalogue/classics/all/03895/facts.piranesi.htm Luigi Ficacci TASCHEN BOKS : Piranesi ; ISBN: 978-3-8228-5094-7] </ref>
In 1771 beschreef de Engelse schrijver en politicus [[Horace Walpole]] het werk van Piranesi aan zijn landgenoten met de quote:<ref> "Giovanni Battista Piranesi." Encyclopedia of World Biography. Thomson Gale. 2004. Encyclopedia.com. 4 Jun. 2009 </ref>
 
<blockquote> "Bestudeer de sublieme dromen van Piranesi die een visie op Rome heeft bedacht die nog verder gaat dan toen Rome op zijn hoogtepunt stond. Net zo wild als [[Salvator Rosa]], heftig als [[Michelangelo Buonarroti|Michelangelo]] en overdadig als [[Peter Paul Rubens|Rubens]] heeft hij scènes bedacht die de geometrie tarten en je tot het uiterste drijven om te realiseren" </blockquote>
Regel 188:
Piranesi inspireerde François Schuiten en Benoît Peeters in hun [[Stripverhaal|stripboek]]enserie [[De Duistere Steden]].
 
Van 9 februari tot en met 18 mei 2008 bracht [[Teylers Museum]] in de tentoonstelling ''De droom van Piranesi. Eeuwig modern design'' voor het eerst in Europa Piranesi's betekenis en invloed als ontwerper voor het voetlicht. Spectaculaire bruiklenen (meubelstukken, tekeningen, etsen en boeken van Piranesi en zijn navolgers), afkomstig van drie continenten, waren voor even bij elkaar te zien. <ref>http://www.teylersmuseum.nl</ref>
 
Van 20 september 2008 tot en met 18 januari 2009 was een belangrijk deel van Piranesi's werk te zien in het [[Museum voor Schone Kunsten (Gent)|Museum voor Schone Kunsten]] in Gent. <ref>[http://www.mskgent.be Museum voor Schone Kunsten Gent ]</ref> Het betrof de uitgebreide prentencollectie van de [[Universiteit Gent]] met 950 prenten en 150 losse bladen van Piranesi .
 
== Bibliografie ==