Gewoon speenkruid: verschil tussen versies

| type = plant

| naam = Gewoon speenkruid

| afbeelding = Ranunculus ficaria-02 (xndr).jpg

| afbeeldingtekst = Blaadjes

| rijk = ''[[Planten|Plantae]]'', ([[Planten)]]

| stam = ''[[Embryophyta]]'', (Landplanten)

| klasse = ''[[Spermatopsida]]'', ([[Zaadplanten)]]

| clade1 = [[Bedektzadigen]]

| clade2 = [['nieuweNieuwe' Tweezaadlobbigentweezaadlobbigen]]

| orde = ''[[Ranunculales]]''

| familie = ''[[Ranunculaceae]]'', ([[Ranonkelfamilie)]]

| geslacht = ''[[Ranunculus]]'', ([[Boterbloem)]]

| soort = ''[[Ranunculus ficaria]]'', Gewoon speenkruid

| taxon = [[ondersoort]]

| w-naam = ''Ranunculus ficaria'' subsp. bulbilifer

| auteur =

| datum =

| afbeeldingII = Ranunculus ficaria Roots.jpg

| afbeeldingIItekst = Knolletjes

| afbeeldingIII = Parenchima amilifero.JPG

| afbeeldingIV = Ranunculus ficaria-01 (xndr).jpg

| afbeeldingIVtekst = gewoon speenkruid

| afbeeldingV = Speenkruid_ten_westen_van_Alphen_adRijn_20040328.jpg

| afbeeldingVtekst = De groeiwijze in groepen onder bomen

De plant wordt tot 30 cm hoog en bloeit van maart tot mei. De hartvormige [[blad]]eren zitten aan het uiteinde van een lange bladsteel. De gele [[bloem (plant)|bloemen]] hebben acht tot twaalf [[kroonblad]]eren en drie groene [[kelkbladKelk (bloem)|kelkbladeren]]eren, een afwijking ten opzichte van de overige leden van de [[ranonkelfamilie]]. Bij slecht weer blijven de bloemen gesloten, bij zon spreidt de bloem zich wijd open. De planten vormen als het ware een "tapijt" dat vaak niet hoger is dan 10 cm. Na de bloei sterft het bovengrondse deel van de plant af, de ondergrondse knolletjes van enkele millimeters lengte blijven in leven voor het volgende jaar. Bij de [[zaailing]]en treft men slechts één [[zaadlob]] aan;, de plant hoort als lid van de ranonkelfamilie echter tot de [[tweezaadlobbigen]]. De tweede zaadlob was oorspronkelijk wel aanwezig.

Het verspreidingsgebied van gewoon speenkruid beslaat geheel [[Europa (werelddeel)|Europa]], de [[Kaukasus (gebied)|Kaukasus]], [[West-[[Siberië]] en Midden-[[Midden-Azië]]. De soort is meestal [[autoploïdeAutoploïde|autotetraploïde]] en plant zich [[Ongeslachtelijke voortplanting|plant zich vegetatief voort]]. In het [[Middellandse Zeegebied]] en aan de zuidkust van [[Engeland]] is de soort [[Diploïde cel|diploïd]], de voortplanting is daar eveneens vegetatief.

De plant komt algemeen voor op vochtige gronden, langs natte bosranden en slootkanten. Gewoon speenkruid verspreidt zich zowel door [[zaadZaad (plant)|zaadvorming]] en verspreiding als door knollen. Deze laatste groeien niet alleen in de grond, maar ook als broedknollen in de oksels van de bladstelen. In een tuin is gewoon speenkruid een aardig plantje, maar het moet wel in de hand gehouden worden omdat het zich via de in de grond blijvende knolletjes snel verspreidt.

De bladeren van gewoon speenkruid bevatten veel [[Ascorbinezuur|vitamine C]]. Vroeger werd de plant dan ook gebruikt tegen [[scheurbuik]]. Ze werd ook veel verwerkt in [[salade]]s. Belangrijk is dat de bladeren dan voor de bloei worden geplukt. Tijdens de bloei ontwikkelt de plant in de bladeren namelijk protoanemonine en [[saponine]], giftige stoffen. De bladeren smaken dan bitter, en ze wordtworden dan ook door weidedieren gemeden.

Bij drogen wordt protoanemonine omgezet in een minder werkzame stof, [[anemonine]], die ook giftig is.

In de [[Apennijnen]] en de [[Alpen]]landen werd het plantesap vroeger gebruikt als pijlgif. De plant bevat ook [[etherische olie]].

De [[wortelWortel (plant)|wortel]] bevat [[anemonine]], [[tannine]] en [[triterpeen]]-[[saponine]]nsaponinen. Vroeger werd ze in- en uitwendig gebruikt bij [[aambei]]en. Inwendig gebruik is echter niet verantwoord.