Spelling: verschil tussen versies

Maar verreweg de meeste talen die gespeld worden, volgen het ''fonologisch'' of ''fonematisch principe'', en gebruiken daarvoor een [[alfabetisch schrift]], waarbij iedere letter van het [[alfabet]] in principe een foneem weergeeft. In principe; zie echter § 2 en § 3 verder. Voorbeeld: het Nederlands. Een dergelijke spelling zou eigenlijk ''fonologische'' of ''fonematische spelling'' moeten heten. Maar behalve in de linguïstische vakliteratuur is die term weinig gebruikelijk.

===Fonetisch?===

 

De populaire en daardoor wellicht meest gebruikelijke betekenis van ''fonetische spelling'' is 'spelling die min of meer het equivalent is van een eenvoudige fonetische [[Transcriptie (taal)|transcriptie]]'.

 

De rest van dit artikel zal zich beperken tot een bespreking van de fonologische spelling; dat is ook de term die verder gebruikt zal worden. De meeste voorbeelden komen uit het Nederlands.

==Problemen inherent aan fonologische spelling==

(1) Talen, en zeker talen die in een grotere taalgemeenschap gesproken worden, vertonen variatie. Als er in die variatie verschillen in de [[klankinventaris]] van een taal zitten, is één consequente fonologische spelling van die taal onmogelijk. Het Nederlands levert wellicht twee voorbeelden van dit probleem. (a) De klankinventaris van het zuiden kent het foneem /ɣ/ als in ''gal'' /ɣɑl/, maar grote delen van het noorden kennen het niet: daar beantwoordt aan de zuidelijke /ɣ/ een /x/ en is ''gal'' dus /xɑl/.<ref>Al leidt de /ɣ/ ook in het noorden wellicht nog een marginaal bestaan aan het einde van de stam van een zwak werkwoord als ''vlaggen'', verleden tijd ''vlagde'', niet ''*vlagte'', wat het zou zijn als de stam /vlɑx/ was (Booij 1995:8). Maar dat is de enige plek waar de /ɣ/ wellicht nog voorkomt. (Wellicht: Tops 2008:64–66 bevat een poging om zelfs dit argument te ontkrachten.) Hoe dan ook, de vorm ''vlagde'' is geen reden om de noordelijke uitspraak van een woord als [xɑl] als /ɣɑl/ (noch per se als /xɑl/) te interpreteren. Er zijn dan ook beschrijvingen van het Nederlandse medeklinkersysteem die geen /ɣ/ bevatten, zoals Smith 1992:309.</ref> (b) Er wordt al van in de jaren 30 van de vorige eeuw<ref>Van den Berg 1964:16 & noot p. 132.</ref> over gediscussieerd of de klinker van ''de'' dezelfde is als die van ''put'', en de discussie is nog steeds niet beslecht. Het is zeer wel mogelijk dat het antwoord verschilt voor verschillende sprekers. — Het moderne Frans bevat onbetwiste voorbeelden: er zijn Fransen die de fonemen /a:/, /œ̃/ en /ɛː/ (als in respectievelijk ''pâte, brun'' en ''maître'') hebben, maar anderen die ze niet meer hebben en die deze woorden hetzelfde uitspreken als ''patte, brin'' en ''mettre'', met respectievelijk /a/, / ɛ̃/ en /ɛ/.<ref> Dat deze fonemen uit sommige variëteiten van het Frans verdwenen waren, werd al beschreven in Martinet 1965:211–212.</ref>