Stadsvrijheid van Utrecht: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Geen bewerkingssamenvatting |
k Omzetting verouderd sjabloon + check op 40000 |
||
Regel 3:
[[Bestand:Pellecussenpoort bij Utrecht omstreeks 1585.jpg|thumb|De [[Pellecussenpoort]] aan de noordzijde van de stad in de stadsvrijheid. Dit voormalig poortgebouw stond langs de [[Utrechtse Vecht|Vecht]].]]
De '''Utrechtse stadsvrijheid''' was in het verleden eeuwenlang een bepaald grondgebied om de stad [[Utrecht (stad)|Utrecht]]. Dit buitengebied was verder opgedeeld in ongeveer 15 ''buitengerechten''. De [[wigbold|stadsvrijheid]] was een bijzondere [[Jurisdictie|rechts-]] en bestuursvorm, inclusief [[Belasting (fiscaal)|belastingheffing]], en was onderhorig aan de stad.
==Geschiedenis==
Regel 10:
De stadsvrijheid was over het algemeen dunbevolkt en had meer een plattelandsuitstraling. Daar bestonden echter meerdere uitzonderingen op, vooral in de gebieden direct buiten de [[Lijst_van_stadspoorten_in_Nederland#Utrecht|stadspoorten]] bijvoorbeeld in het buitengerecht [[Bemuurde Weerd]]. In deze voorstad vond in de beginperiode veel brandgevaarlijke bedrijvigheid plaats, wat om reden van gevaar op [[stadsbrand]] verbannen was uit de stad. Ook bevonden zich onder andere meerdere kloosters in de stadsvrijheid zoals de [[Sint-Stevensabdij (Utrecht)|Stevensabdij]] en [[Klooster Bethlehem (Utrecht)|Klooster Bethlehem]]. De buitentoegang tot de stadsvrijheid of een buitengerecht kon tevens voorzien zijn van een al dan niet versterkte poort, zoals de [[Pellecussenpoort]] en [[Gildpoort]]. In ieder buitengerecht bevond zich een woonkern. Bewoners fungeerden vanaf 1340 twee eeuwen lang als buurraad in de plaatselijke lagere rechtbank. De hogere rechtspraak in de buitengerechten werd uitgeoefend door de stad.
De oudste plattegrond van Utrecht werd in 1541 door de schilder/ [[Landmeetkunde|landmeter]] Evert van Schayck geschilderd op een circa 1,5 x 1,5 meter groot paneel.<ref>De plattegrond in olieverf van Evert van Schayck bevindt zich in de collectie van het [[Centraal Museum]] onder inv.nr. 2477. Meer info over dit schilderij staat in [http://www.centraalmuseum.nl/ContentFiles/19_Schayck.pdf deze biografie over Evert van Schayck] van het museum.</ref>
In 1816 kwam het tot een opheffing van de stadsvrijheid met daarin 16 buitengerechten. De voormalige buitengerechten werden vervolgens, op een enkele uitzondering na, per 1 januari 1818 heringedeeld onder vier zelfstandige plattelandsgemeentes [[Abstede]], Catharijne, [[Lauwerecht]] en [[Tolsteeg]]. Reeds per 1 augustus 1823 werden de vier gemeenten bij Utrecht gevoegd.
Omstreeks halverwege de 20e eeuw kwamen de gemeentegrenzen van Utrecht nagenoeg overeen met die van de stad met stadsvrijheid. Daarna volgden [[gemeentelijke herindeling in Nederland|annexaties]] die het Utrechtse grondgebied fors hebben vergroot zoals een deel van [[Zuilen (gemeente)|Zuilen]] in 1954 en [[Vleuten-De Meern (gemeente)|Vleuten-De Meern]] in 2001.
Een aantal namen van de buitengerechten is vandaag de dag overgebleven onder meer als buurtnaam.
[[Bestand:stadsvrijheid.png|thumb|left|400px]]
==Lijst van buitengerechten==
{| class="wikitable"
Regel 80 ⟶ 81:
==Noten==
{{
==Zie ook==
* [[Banmijl van Utrecht]]
* [[Wijken in Utrecht|Voormalige wijkindeling van Utrecht]]
{{Coor title dms|52|5|46.62|N|5|6|27.86|E|scale:100000_region:NL}}
[[Categorie:Geografie van Utrecht (stad)]]
| |||