|
Een '''catchphrase''' (vergelijkbaar met het Nederlandse "[[Stopwoord (taalkunde)|stopwoord]]") is een aan het [[Engels]] ontleende term om een [[zin (taalkunde)|zin]] of [[uitdrukking]] aan te duiden die spontaan populair wordt en aanslaat ("to catch on") door regelmatige herhaling. Ze ontstaan meestal in populaire cultuur zoals [[Film (cinematografie)|film]] en [[televisie]] en worden via verschillende media verspreid, waaronder [[mond-tot-mondreclame]]. Het valt het best te definiëren door de plotse en enthousiaste wijdverbreide ontvangst en de wijze waarop ze door de massa geadopteerd wordt, meestal als amusementsvorm.
==Nederlandstalige vertaling van de term==
Er bestaat in het Nederlands geen exacte vertaling van het woord "catchphrase". Het woord dat het dichtst in de buurt komt is ''"[[Stopwoord (taalkunde)|stopwoord]]",'' maar dit begrip verwijst alleen naar woordjes en korte uitdrukkingen die iemand herhaaldelijk gebruikt, zoals: ''"Euh", "Nou ja", "dus", "effectief"'' of ''"allez"'', terwijl een catchphrase ook volledige [[Zin (taalkunde)|zinnen]] omvat. Bovendien wordt de naam ''"catchphrase"'' vooral gebruikt voor zinnen die uit [[Film (cinematografie)|film]]s, [[televisie]], [[Stripverhaal|strip]]s, [[Roman (literatuur)|roman]]s, [[internet]] etc. afkomstig zijn en zo populair worden dat ze in de herinnering blijven en zelfs een [[Trend (mode)|trend]] worden. Een stopwoord is eerder een taalkundig cliché dat onbedoeld vaak wordt herhaald en zal niet altijd even gauw worden overgenomen als een ''"catchphrase".''
==Ontstaan en verspreiding van catchphrases==
Sommige catchphrases worden zo beroemd dat ze nog steeds spontaan met een bepaald persoon of personage worden geassocieerd. Voorbeelden zijn: ''"Reeds"'' ([[Sjef Van Oekel]]), ''"There's another nice mess you've gotten me into!"'' ([[Oliver Hardy]]), ''"Go ahead, punk, make my day"'' ([[Clint Eastwood]]), ''"I'm telling you: I get no respect!"'' ([[Rodney Dangerfield]]), ''"Shaken, not stirred"'' ([[James Bond]]) en ''"Geweldig"'' ([[Eddy Wally]]). Ze kunnen dan ook het handelsmerk of de karakterdefinitie van deze figuren worden. Voorbeelden hiervan zijn de kreet '' "[[D'oh!]]",'' geuit door [[tekenfilm|tekenfilmfiguur]] [[Homer Simpson]] in de animatieserie [[The Simpsons]] en ''"Eh, what's up, Doc?"'' door tekenfilmkonijn [[Bugs Bunny]]. Er zijn echter ook catchphrases die geen vaste persoon of personage hebben die deze uitspreken, zoals ''"Oh my god, they killed Kenny! You bastards!",'' wat in [[South Park]] normaliter door Stan en Kyle wordt gezegd, maar ook al door vele andere personages in de televisieserie is uitgeroepen.
Sommige zinnen worden als catchphrase met een bepaald figuur geassocieerd, terwijl ze oorspronkelijk door iemand anders werden geïntroduceerd. De catchphrase ''"And now for something completely different"'' uit [[Monty Python's Flying Circus]] wordt tegenwoordig met [[John Cleese]] geassocieerd die de zin in de tv-reeks geregeld gebruikte, maar in feite was het [[Eric Idle]] die ze voor het eerst uitsprak in de serie. Er zijn catchphrases bekend die in feite nooit in het origineel op die exacte wijze werden uitgesproken. [[Humphrey Bogart]] zegt in de film [[Casablanca (film)]] ''"Play it, Sam",'' maar nooit ''"Play it again, Sam"''. De uitdrukking ''"Me Tarzan, you Jane"'' wordt in zowel de boeken als de oorspronkelijke films in feite veel eenvoudiger uitgesproken: ''"Tarzan. Jane."'' En [[Sherlock Holmes]]' bekende zin, ''"Elementary, my dear Watson",'' komt in de boeken nergens op die manier voor, evenals ''"Beam me up, Scotty"'' in de televisieserie [[Star Trek]] of ''"Harry, hol mal den Wagen"'' in [[Derrick]].
==Catchphrases in diverse media==
Sommige catchphrases worden populair als [[reclame]]slogans. De catchphrase ''"Where's the beef?"'' werd in 1984 populair in de VS via een reclamespot voor [[hamburger]][[restaurant]]keten [[Wendy's]]. Indien slogans niet aanslaan bij het publiek worden ze bijna per definitie geen catchphrase.
==Uitspraak==
De [[uitspraak (taal)|uitspraak]] is essentieel voor sommige catchphrases. De slogan ''"Iedereen komt als je Leo roept",'' uit de reclamespotjes voor het chocolademerk ''"Leo",'' moet gezongen worden. Het typetje [[Kamiel Spiessens]] door [[Chris Van den Durpel]] spreekt ''"[[Oesje!]]"'' uit terwijl hij slist. [[Emile Ratelband]]s kreet ''"Tsjakka!!"'' moet juist uitgeroepen worden.
==Zie ook==
|
