== Het#REDIRECT [[puritanisme ==]]▼[[Bestand:KnoxMaryLongBeachCovenantPC.jpg|thumb|240px|[[John Knox]] vermaant [[Maria I van Schotland]]. Gebrandschilderd raam in de Convenant Presbyterian Church in Long Beach, Californië]]
Een '''puritein''' is een aanhanger van het puritanisme. Centraal in het puritanisme staan de persoonlijke relatie met [[God (christendom)|God]] en [[Jezus (traditioneel-christelijk)|Christus]] door het [[Religie|geloof]] en de levensheiliging van de christen. Belangrijke onderdelen van de puriteinse levensstijl zijn een intensieve studie van de Bijbel en een strikte zondagsheiliging.
Het puritanisme is in het laatste kwart van de [[16e eeuw]] opgekomen als reactie op de hoofdstroom van de [[Anglicaanse Kerk]]. De puriteinen meenden dat in de Anglicaanse Kerk nog te veel [[Rooms-katholieke Kerk|Roomse]] elementen bewaard waren gebleven en pleitten daarnaast voor een striktere levenswandel en een persoonlijker beleving van het christelijk geloof. Inspiratiebronnen voor het puritanisme waren de [[Lollards]], volgelingen van [[John Wyclif]], en [[William Tyndale]], de eerste protestant die de Bijbel in het Engels vertaalde.
Het puritanisme in Engeland ontwikkelde zich anders dan in Schotland. In Schotland kon het puritanisme haar stempel drukken op de nationale Kerk, terwijl in Engeland het puritanisme slechts op plaatselijk niveau grote invloed had binnen de Anglicaanse Kerk. Daarnaast ontstonden veel onafhankelijke kerken en gemeenten, die tijdens het bewind van [[Oliver Cromwell]] grote invloed kregen, maar daarna slechts een marginaal bestaan kenden. Het Schotse puritanisme is vormgegeven door [[John Knox]], bijvoorbeeld door het ''Book of discipline''.
Doordat de Engelse puriteinen minder verbonden waren met de nationale gemeenschap was onder hen een kleine groep die de [[volwassenendoop]] hanteerde. Hieruit ontstond het [[baptisme]]. De hoofdstroom in Engeland en de Schotse puriteinen pasten de [[kinderdoopsel|kinderdoop]] toe.
Het puritanisme maakt deel uit van een internationale piëtistische beweging binnen het[[ protestantisme]] in de 17e en 18e eeuw. Zo was er in Duitsland het [[Piëtisme (kerkgeschiedenis)|Piëtisme]], in Nederland de [[Nadere Reformatie]] en ontstonden in Amerika binnen puriteinse kringen de [[First Great Awakening|First]] en [[Second Great Awakening]].
Invloedrijke puriteinen waren [[John Owen (theoloog)|John Owen]] (1616-1683) en [[John Bunyan]] (1628-1688).
Ook de baptist [[Charles Spurgeon]] (1834-1892) is duidelijk een kind van het puriteins gedachtegoed. De uit Wales afkomstige predikant [[Martyn Lloyd-Jones]](1899-1981) wordt wel getypeerd als de laatste Puritein.
Puriteinen waren de grondleggers van verschillende staten in [[New England (Verenigde Staten)|New England]] in de latere [[Verenigde Staten]]. Hun visie heeft lange tijd het Amerikaanse denken beheerst.
In [[Nederland]] is het puriteinse gedachtegoed en levensbeschouwing nog terug te vinden onder de [[bevindelijk gereformeerden]]. In deze kring worden de boeken van de puriteinen nog gelezen en herdrukt.
== Sober mirth ==
Ontspanning in puriteinse kring wordt ''sober mirth'' genoemd en staat voor een manier van ontspannen die goed en onschuldig is, die dus niet tot zonde leidt en God en de buur geen kwaad berokkent. Vooral eetfestijnen en spin-avonden (bees) zijn belangrijke manieren van ontspannen. Gaandeweg kwam daar ook het dansen bij, zolang het in groep gebeurde. In koppels dansen kon tot seksuele wellust leiden en betekende dus een gevaar. De belangrijkste doelstelling was dan ook vaak de groep en sociale contacten versterken. Centraal in de beleving van de ''sober mirth'' is dat deze bestemd is voor de werkende mens. Jongeren hebben geen behoefte aan ontspanning, ouderen bereiden het best zich op de dood voor.
== Overdrachtelijk gebruik ==
De aanduiding 'puritein' wordt ook - meestal in negatieve zin - gebruikt om iemand aan te duiden die zeer strak in zijn of haar principes en overtuiging is. In deze betekenis is het vrijwel synoniem aan [[rigorisme]].
== Puriteinse predikanten ==
Enkele noemenswaardige puriteinse predikanten waren:
* [[Hugh Baker]]
* [[Thomas Boston]]
* [[John Bunyan]]
* [[Thomas Doolittle]]
* [[Robert Franklin]]
* [[James Janeway]]
* [[John Owen (theoloog)|John Owen]]
* [[Thomas Vincent]]
* [[Matthew Meade]]
[[Categorie:Protestantisme]]
| 