Kangyur: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Geen bewerkingssamenvatting |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
Regel 11:
| Anders=
}}
De '''kangyur''', ook '''kanjur''' is één van de twee delen van de [[Tibetaans boeddhistische canon]]. Het betekent ''Vertaling van de woorden van Boeddha''. Het tweede deel van die
Ook de [[bön]]religie heeft een canon in twee delen, die eveneens de kangyur en tengyur heten.
== Ontstaan ==
Er bestonden waarschijnlijk al aan het eind van de [[8e eeuw]] in het Tibetaans vertaalde teksten die later in de kanyur zijn opgenomen. Het betreft dan met name de [[soetra|soetra's]]. Veel andere teksten uit deze periode, die tot de literaire en culturele erfenis van de [[nyingma]]traditie behoren zijn echter expliciet niet in de kangyur opgenomen. De reden is dat er vanaf begin 11e eeuw bij andere tradities hevige twijfel was of die teksten wel authentiek waren. Daarmee werd bedoeld dat die teksten hun oorsprong niet in India zouden hebben. Er zou geen oorspronkelijke tekst in het [[Sanskriet]] aan ten grondslag liggen. De implicatie daarvan is, dat die teksten in de 8e en 9e eeuw in Tibet zelf zouden moeten zijn ontstaan. De nyingma hebben als antwoord daarop een eigen verzameling van hun canonieke teksten bijeengebracht, de Nyingma Gyübum. De min of meer definitieve ordening van die verzameling vindt plaats in de 15de eeuw.▼
Vanaf de achtste eeuw werden er vertalingen gemaakt vanuit het [[Sanskriet]]. Uit de negende eeuw dateren inventarisaties van gemaakte vertalingen met daarbij behorende instructies voor vertalers voor de juiste wijze van een correcte vertaling, zoals de [[ Pangtangmacatalogus]].
Vanaf de twaalfde eeuw begonnen kloosters in hun bezit zijnde teksten te bundelen. Deze ''proto kangyurs'' konden per klooster verschikkend van samenstelling zijn, omdat hun bezit aan teksten heel divers was.
De eerste – geschreven – compilatie van de kangyur in min of meer de huidige samenstelling dateert van 1310 en werd vervaardigd in het klooster [[Narthang]]. Die staat bekend als de '' Oude Narthang- editie '' ter onderscheiding van latere in dit klooster gedrukte versies.
Er bestaan wat afwijkende versies, maar meestal heeft de kangyur 108 delen en de tengyur 224 delen. Van de kangyur wordt aangenomen dat alle oorspronkelijke teksten vanuit het Sanskriet afkomstig zijn, maar in veel gevallen is de Tibetaanse tekst in de canon terechtgekomen via een vroegere Chinese vertaling.<ref name="Harrison70-94" /><ref>{{en}}Tucci, Giuseppe (1980) ''The Religions of Tibet'', University of California Press, ISBN 0520038568, pag. 235-237</ref>▼
Enkele aan het eind van de achtste eeuw vertaalde teksten zijn al in de kanyur opgenomen. Het betreft dan met name de [[soetra|soetra's]].
▲
▲De min of meer finale compilatie van de canon wordt toegeschreven aan [[Butön Rinchen Drub]] ([[1290]]-[[1364]]) de elfde abt van het klooster [[Shalu (klooster)|Shalu]].Er bestaan wat afwijkende versies, maar meestal heeft de kangyur 108 delen en de tengyur 224 delen. Van de kangyur wordt aangenomen dat alle oorspronkelijke teksten vanuit het Sanskriet afkomstig zijn, maar in
== Verdeling in secties ==
De kangyur is verdeeld in secties:
;[[Vinaya]]: De Vinaya behandelt de regels en voorschriften die de historische [[Gautama Boeddha|Boeddha]] vastlegde.
;[[Prajnaparamita]]: Dit zijn [[soetra
;[[Avatamsaka]]: De Avatamsaka handelt onder meer over de voortgang op het pad naar de volledige verlichting. Deze tekst is voor
;[[Ratnakuta]]: Ratnakuta gaat onder meer over de deugden van de [[bodhisattva|bodhisattva's]]. Ook dit is een tekst die
;Andere [[soetra|soetra's]] en [[tantra (geschrift)|tantra's]]: Daarnaast heeft deze
== Diverse edities ==
Regel 34 ⟶ 40:
Het aantal teksten in de kangyur is niet altijd gelijk. Er zijn een aantal edities waarbij de verantwoordelijken voor de uitgave kennelijk verschillende opvattingen hadden over de authenticiteit van een tekst dan wel de juistheid van een vertaling. Teksten werden dus wel eens vervangen of verwijderd. De aanschaf van een complete canon was een aanzienlijke uitgave. Vaak waren dus in de kleinere tempels, kloosters, etc. alleen maar een aantal tekstdelen beschikbaar.
Vanaf de [[15e eeuw]] werden er in China - in het Tibetaans - een aantal [[blokdruk]]ken van de kangyur vervaardigd, ook weer met wat afwijkende inhoud.
== Bekendheid in Europa ==
De eerste Europeaan die de kangyur en tengyur noemde is [[Ippolito Desideri]]. In zijn boek ''Relazione del Viaggio di Ippolito Desideri'', in het Engels vertaald als ''An account of Tibet; The travels of Ippolito Desideri'', dat een beschrijving is van zijn verblijf in het land van 1716-1721, maakte hij er meerdere malen melding van. Ook beschreef hij in globale zin - op correcte wijze - de inhoud.
[[Bestand:Kőrösi Csoma Sándor.jpg|thumb|[[Sándor Kőrösi Csoma]]]]
Regel 45 ⟶ 50:
== De bön-kangyur ==
[[Bestand:OmMati.JPG|thumb|left|[[Mani-steen]] ([[bön]]) met de [[mantra]] ''Om ma tri mu ye sa le du'']]
De traditie van de bön wil, dat met name tijdens twee perioden van vervolging van hun religie bönteksten verborgen werden zodat ze voor latere generaties bewaard konden blijven. De tweede van deze periodes van vervolging zou dan eind
In de literatuur van de bön is het grootste deel dan ook afkomstig van deze terma's.
Geleidelijk vormden deze teksten uiteindelijk een ''[[bön-canon]]'', de bönpo-kangyur qua omvang ook vergelijkbaar met de [[Tibetaans boeddhistische canon]].
In historische zin zijn de terma's vooral geschreven in de periode 1050-1300 en de laatste teksten van de bönpo-kangyur dateren van eind [[14e eeuw]].Een essentieel verschil met de kangyur van het [[Tibetaans boeddhisme]] is dan ook dat de bön-kangyur veel minder leunt op oorspronkelijk uit het Sanskriet afkomstige teksten, maar veel meer authentiek Tibetaanse teksten bevat.▼
De min of meer definitieve samenstelling van de canon van
▲Een essentieel verschil met de kangyur van het [[Tibetaans boeddhisme]] is dan ook dat de bön-kangyur veel minder leunt op oorspronkelijk uit het Sanskriet afkomstige teksten, maar veel meer authentiek Tibetaanse teksten bevat.
▲De min of meer definitieve samenstelling van de canon van zowel de bönpo-kangyur als -[[tengyur]] - de verzameling van commentaren op de kangyur - heeft rond 1450 plaatsgevonden. Het bestaan van een dergelijke canon werd voor een aantal westerse wetenschappers pas bekend na de vertaling door [[Sarat Chandra Das]] van gedeelten van ''The Crystal Mirror of Philosophical Systems'' in 1881. Dat is een tekst van [[Thuken Lobsang Chökyi Nyima]] (1737-1802)<ref>{{en}}Nyima, Thuken Losang Chokyi (2006) [http://www.wisdompubs.org/pages/display.lasso?-KeyValue=33067&-Token.Action=&image=1 ''The Crystal Mirror of Philosophical Systems''], Wisdom Publication, ISBN 0-86171-464-4</ref> Een volledige set van de bönpo-kangyur en -tengyur werd pas in 1928 door [[Joeri Rjorich]] ontdekt.<ref>{{en}}Kværne, Per [http://www.springerlink.com/content/k3019m070h6q617v/fulltext.pdf?page=1 ''The Canon of the Tibetan Bönpos - The Existence of a Bonpo Canon''], Bergen, Noorwegen</ref>
[[Bestand:BonpoBook.jpg|thumb|center|500px|Pagina uit het ''dodenboek'' van de bönpo]]
Regel 64 ⟶ 66:
;Het onderricht van de ''Bum'': Deze sectie bevat de bön-versie van de Prajnaparamita-teksten. Deze sectie heeft 102 delen. De term "Bum" betekent letterlijk honderdduizend. Het wordt in deze context gebruikt in de betekenis van zeer veel teksten.
;Het onderricht van de [[tantra (geschrift)|tantra's]]: Deze sectie bevat de belangrijkste [[Vajrayana|tantrische]] teksten van de bön. Deze sectie heeft 18 delen
;Het onderricht van de Schatten: Deze sectie handelt over de leer van de [[dzogchen]], de Grote Perfectie, de belangrijkste doctrines en meditatieoefeningen van de bön. De belangrijkste tekst is die van de ''Mondelinge overlevering uit [[Zhangzhung]]'', het gebied waar de bön ooit voor de 7e eeuw een bloeiperiode zou hebben gehad. Deze sectie heeft 4 delen.
== Vertalingen ==
Anno 2010 zijn er een redelijk aantal soetra's en tantra's uit de kangyur van het Tibetaans boeddhisme vertaald. Er is echter nog niets wat ook maar op een complete vertaling van de kangyur in een Europese taal lijkt. In 2009 heeft in [[Bir (plaats)|Bir]], [[India]] een conferentie van een groot aantal Tibetaans-Engelse vertalers plaatsgevonden. Deze groep heeft zich tot doel gesteld om in 2035 een Engelse vertaling van de volledige kangyur en een groot deel van de [[tengyur]] gereed te hebben.
Aan het begin van de [[21e eeuw]] is slechts een relatief klein deel van de literaire traditie van de bön onderwerp van wetenschappelijke studie geweest.
*(en)Harrison, Paul (1995) ''A brief History of the Tibetan Kangyur'', in: Cabezon, J.I. & R.R. Jackson (eds) ''Tibetan Literature: Studies in Genre'', Snow Lion, Ithaca, ISBN 978-1559390446
*(en) Schaik, Sam van (2011) Tibet, a history, Yale University Press, ISBN 9780300154047
*(en) Desideri, Ippolito (2006, herdruk) An account of Tibet: The travels of Ippolito Desideri, Rupa & Co, New Delhi, ISBN 81-291-0777-5,
* (en) Keutzer, Kurt & O'Neil, Kevin (oktober 2009) A Handlist of the Bonpo Kangyur and Tengyur, in: Revue d'Etudes Tibétaines
* (en) Lainé,Bruno, (2009) [http://www.thlib.org/collections/texts/jiats/#!jiats=/05/laine/b2/ ´´ Canonical Literature in Western Tibet
and the Structural Analysis of Canonical Collections´´] International Journal of the Association of Tibetan Studies.
{{References}}
}}
▲Aan het begin van de [[21e eeuw]] is slechts een relatief klein deel van de literaire traditie van de bön onderwerp van wetenschappelijke studie geweest. Er is slechts van één belangrijk document een Engelse vertaling beschikbaar: de ''[[Gzer Mig]]'', een biografie van [[Tonpa Shenrab]].<ref>{{en}}Hopkins, John (augustus 2008) [http://www.angelfire.com/vt/OkarResearch/zermig.html ''The Zermig''], Okar Research</ref> De bönpo-kangyur en -tengyur zijn waarschijnlijk ook de laatste grote Aziatische tekstverzamelingen die voor het grootste deel nog door westerse wetenschappers moet worden onderzocht.
▲{{Appendix}}
[[Categorie:Tibetaans boeddhisme]]
| |||