Yucatán (schiereiland): verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Geen bewerkingssamenvatting |
k Afkortingen voluit, replaced: o.a. → onder andere (3) met AWB |
||
Regel 6:
Yucatán heeft een oppervlakte van 139.426 km². Geologisch gezien maakt het onderdeel uit van het [[Yucatánplatform]], dat in zee doorloopt en dat hoofdzakelijk uit kalksteen bestaat; het schiereiland is aldus een [[karstlandschap]]. Rivieren en meren komen er, met uitzondering van het uiterste zuiden, niet voor wegens de poreuze ondergrond, de enige bronnen van zoet water aan de oppervlakte zijn [[cenote]]s. Het schiereiland is overwegend vlak, het hoogste punt is met slechts 390 meter de [[Cerro Camperico]] in Campeche. In het zuiden loopt Yucatán over in het Guatemalteekse [[Bekken van Petén]] dat eveneens uit kalksteen bestaat maar heuvelachtiger is.
Het grootste deel van Yucatán kent een [[tropisch regenwoudklimaat]]; het zuidwesten kent een [[savanneklimaat]] en een klein deel van het uiterste noordwesten een [[steppeklimaat]]. In de zomermaanden wordt het gebied dikwijls getroffen door [[orkaan|orkanen]]. De vegetatie van Yucatán bestaat voor een groot deel uit [[tropisch regenwoud]], die naar het zuiden toe steeds dichter en hoger wordt. Het westelijke deel van de staat is echter [[Savanne (landschap)|savanne]]-achtig, en aan de kuststreken bevinden zich [[wetlands]] (
Zo'n 65 miljoen jaar geleden kwam er een grote [[meteoor]] terecht op wat nu het schiereiland is. Deze inslag luidde vermoedelijk het einde van het tijdperk der [[dinosauriërs]] in. De [[Chicxulubkrater]] is in [[1978]] ontdekt door een geofysicus die bodemonderzoek verrichtte voor het Mexicaanse staatsoliebedrijf [[PEMEX]].
Regel 23:
De eerste Europeanen deden Yucatán in [[1511]] aan. Volgens de legenden zouden, toen Spanjaarden op Yucatán landden en vroegen hoe het land heette, indianen geantwoord hebben: "''Yuc atan''", wat "Wij begrijpen u niet" betekent. De Maya's noemden Yucatán zelf ''Lu'umil kuuts yéetel kéeh'', land van kalkoenen en herten. De eerste pogingen het gebied te onderwerpen stuitten op taai verzet van de Maya's. Pas nadat Europese infectieziektes een groot deel van de Mayabevolking het leven had gekost wisten de Spanjaarden onder [[Francisco de Montejo, el mozo]] voet aan de grond te krijgen. Door handig gebruik te maken van onderlinge rivaliteiten wist Montejo in [[1546]] het grootste deel van het schiereiland te onderwerpen.
De oude Mayastad T'ho werd hersticht als Mérida en de hoofdstad van een [[kapiteinsgeneraliteit]]. Hoewel de Kapiteinsgeneraliteit Yucatán op papier onder de vicekoning van [[Nieuw-Spanje]], gezeteld in [[Mexico-Stad]], viel, konden de koloniale autoriteiten in Yucatán in de praktijk grotendeels onafhankelijk opereren. Mérida en Campeche werden de belangrijkste steden van het schiereiland. Yucatán kreeg in de koloniale periode herhaaldelijk te maken met opstanden van de Maya's (
De onafhankelijkheidsstrijd tegen de Spanjaarden werd in Yucatán geleid door de ''[[sanjuanistas]]'', een groep intellectuelen geïnspireerd door de [[Verlichting (stroming)|Verlichting]] en genoemd naar de kerk waar zij bijeenkwamen. Bij de onafhankelijkheid in [[1821]] koos Yucatán aansluiting bij Mexico, en bij de proclamatie van de [[Mexicaanse grondwet van 1824]] werd het een van de staten van de Mexicaanse federatie. De geïsoleerde positie van Yucatán leidde er echter toe dat er in de [[19e eeuw]] tot twee keer toe een [[Republiek Yucatán]] werd uitgeroepen. Yucatán steunde [[Republiek Texas|Texas]] tijdens haar onafhankelijkheidsoorlog tegen Mexico, bleef neutraal tijdens de [[Mexicaans-Amerikaanse Oorlog]] en overwoog zelfs aansluiting bij de [[Verenigde Staten]] te verzoeken. Het uitbreken van een enorme opstand van Maya-indianen, moe van eeuwenlange uitbuiting, in [[1847]] noopte de Yucateekse regering echter Mexicaanse heerschappij weer te erkennen. De [[Kastenoorlog]] tegen de Maya's bleef echter tientallen jaren voortwoeden en ging van beide zijden gepaard met ongekende wreedheden. Pas in [[1901]] werd [[Chan Santa Cruz]], centrum van de Maya-opstandelingen, onderworpen.
| |||