Spelling: verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k WPCleaner v1.29b - Opgelost met behulp van WP:CW - Code 064: Link gelijk aan linktekst
Label: Misbruikfilter: Leeghalen
Regel 15:
===Fonologisch===
Maar verreweg de meeste talen die gespeld worden, volgen het ''fonologisch'' of ''fonematisch principe'', en gebruiken daarvoor een [[alfabetisch schrift]], waarbij iedere letter van het [[alfabet]] in principe een foneem weergeeft. In principe; zie echter § 2 en § 3 verder. Voorbeeld: het Nederlands. Een dergelijke spelling zou eigenlijk ''fonologische'' of ''fonematische spelling'' moeten heten. Maar behalve in de linguïstische vakliteratuur is die term weinig gebruikelijk.
.
===Fonetisch?===
Zowel in als buiten de vakliteratuur treft men vaak de term ''fonetische spelling'' aan. Deze term is echter heel ambigu.
 
De populaire en daardoor wellicht meest gebruikelijke betekenis van ''fonetische spelling'' is 'spelling die min of meer het equivalent is van een eenvoudige fonetische [[Transcriptie (taal)|transcriptie]]'.
*Ze is eenvoudig doordat ze geen [[allofoon|allofonen]] onderscheidt die niet hetzelfde klinken als andere fonemen. Ze maakt bijvoorbeeld geen onderscheid tussen de donkere [ɫ] van ''woel'' en de heldere [l] van ''wiel''; ze probeert niet de [g]-uitspraak van de ''k'' in ''dekbed'' te noteren. Maar ze schrijft wel ''paz op!'', fonologisch /pɑs ɔp/, omdat het Nederlands een foneem /z/ heeft.
*Ze maakt gebruik van traditionele spellingconventies, zoals bijvoorbeeld ''aa'' voor [a:] of ''ch'' voor [x]. ''Aapen'' wordt aanvaard als een fonetische spelling van /apen/, ook al stellen de twee ''a''<nowiki>'</nowiki>s slechts één klank voor; ''(ik) lach'' is een fonetische spelling van ''(ik) lag'', ook al stelt de ''h'' in bv. ''hel'' gewoon de /h/ voor.
*Ze maakt gebruik van letters van het conventionele alfabet: er wordt geen speciaal teken gebruikt voor de laatste klank van ''lang'', /ŋ/, dat gewoon als ''lang'' wordt genoteerd.
*Ze berust vaak in andere onnauwkeurigheden, wanneer de gewone spellingconventies dat ook doen. Zo wordt bv. ''leeven'' als vaak als "fonetische spelling" aanvaard, ook al stelt de derde ''e'' hierin de [ə] voor, maar in een woord as ''bel'' de [ɛ].
 
Dit laatste punt volstaat om deze interpretatie van de term ''fonetische spelling'' als een duidelijk onwetenschappelijke interpretatie te beschouwen.
 
Er zijn echter ook andere interpretaties van de term "fonetische spelling" die wel wetenschappelijk bruikbaar zijn of waren, omdat ze duidelijk te definiëren zijn. (1) Als synoniem van (echte) fonetische transcriptie. Dit is de gebruikelijke betekenis in vakliteratuur uit de tijd toen men het onderscheid tussen fonetiek en fonologie nog niet maakte. (2) Als aanduiding voor een spelling die een bepaalde manier van interpretatie van fonologische spelling is; zie over dat laatste § 3.2.
 
De rest van dit artikel zal zich beperken tot een bespreking van de fonologische spelling; dat is ook de term die verder gebruikt zal worden. De meeste voorbeelden komen uit het Nederlands.
==Problemen inherent aan fonologische spelling==
(1) Talen, en zeker talen die in een grotere taalgemeenschap gesproken worden, vertonen variatie. Als er in die variatie verschillen in de [[klankinventaris]] van een taal zitten, is één consequente fonologische spelling van die taal onmogelijk. Het Nederlands levert wellicht twee voorbeelden van dit probleem. (a) De klankinventaris van het zuiden kent het foneem /ɣ/ als in ''gal'' /ɣɑl/, maar grote delen van het noorden kennen het niet: daar beantwoordt aan de zuidelijke /ɣ/ een /x/ en is ''gal'' dus /xɑl/.<ref>Al leidt de /ɣ/ ook in het noorden wellicht nog een marginaal bestaan aan het einde van de stam van een zwak werkwoord als ''vlaggen'', verleden tijd ''vlagde'', niet ''*vlagte'', wat het zou zijn als de stam /vlɑx/ was (Booij 1995:8). Maar dat is de enige plek waar de /ɣ/ wellicht nog voorkomt. (Wellicht: Tops 2008:64–66 bevat een poging om zelfs dit argument te ontkrachten.) Hoe dan ook, de vorm ''vlagde'' is geen reden om de noordelijke uitspraak van een woord als [xɑl] als /ɣɑl/ (noch per se als /xɑl/) te interpreteren. Er zijn dan ook beschrijvingen van het Nederlandse medeklinkersysteem die geen /ɣ/ bevatten, zoals Smith 1992:309.</ref> (b) Er wordt al van in de jaren 30 van de vorige eeuw<ref>Van den Berg 1964:16 & noot p. 132.</ref> over gediscussieerd of de klinker van ''de'' dezelfde is als die van ''put'', en de discussie is nog steeds niet beslecht. Het is zeer wel mogelijk dat het antwoord verschilt voor verschillende sprekers. — Het moderne Frans bevat onbetwiste voorbeelden: er zijn Fransen die de fonemen /a:/, /œ̃/ en /ɛː/ (als in respectievelijk ''pâte, brun'' en ''maître'') hebben, maar anderen die ze niet meer hebben en die deze woorden hetzelfde uitspreken als ''patte, brin'' en ''mettre'', met respectievelijk /a/, / ɛ̃/ en /ɛ/.<ref> Dat deze fonemen uit sommige variëteiten van het Frans verdwenen waren, werd al beschreven in Martinet 1965:211–212.</ref>