Sonatevorm: verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Geen bewerkingssamenvatting
Dolfy (overleg | bijdragen)
Geen bewerkingssamenvatting
Regel 1:
De '''sonatevorm''' (in het [[Nederlands]] ook wel ''hoofdvorm'' genoemd) is een vormtype uit de muziek, dat onder andere in het eerste deel van een [[symfonie]] voorkomt.
 
De sonatevorm kenmerkt zich door haar driedelige opbouw: ''expositie - doorwerking - reprise'', als een verhaal met een opening, een uitwerking en een recapitulerend slot. De reprise wordt ook vaak ''re-expositie'' genoemd.
 
Typerend voor de sonatevorm is de [[Dialectiek|dialectische]] uiteenzetting door middel van twee (soms zelfs drie) thema's of themagroepen. De thema's zijn doorgaans contrasterend, bijvoorbeeld de één een duidelijk statement, en de ander meer zoekend, peinzend. De thema's hebben in de ''expositie'' ook altijd contrasterende [[toonsoort]]en: het eerste in de [[Tonica|hoofdtoonsoort]], het tweede in de [[Dominant (muziek)|dominanttoonsoort]].

In [[Mineur (muziek)|mineur]] is het gebruikelijk dat het tweede thema in de [[majeur]] paralleltoonsoort klinkt. Om van [[toonaard]] of [[toonsoort]] te veranderen wordt tussen beide thema's vaak een ''brug'' geplaatst. Na de expositie komt vaak de zogenaamde ''codetta'': een kleine staart. Hierin wordt de expositie afgesloten, vaak met een stukje muziek dat in de ''[[coda]]'' (zie verderop) ook wordt gebruikt. In de ''doorwerking'' zijn delen van de beide thema's in vele [[toonsoort]]en te horen, en wordt meestal naar een ''synthese'' van beide thema's gestreefd. Hierin is een verwantschap met de [[Hegel|Hegeliaanse]] [[dialectiek]] te vinden: [[these]] - [[antithese]] - [[synthese (filosofie)|synthese]]. In de [[muziek]] zijn het eerste en tweede thema: these en antithese. De synthese is als proces in de ''doorwerking'', als resultaat in de ''reprise'' hoorbaar, omdat daar beide thema's in de hoofdtoonsoort te horen zijn.
 
De synthese is als proces in de ''doorwerking'', als resultaat in de ''reprise'' hoorbaar, omdat daar beide thema's in de hoofdtoonsoort te horen zijn. In de doorwerking worden ook vaak de brug en de codetta verwerkt, of kan zelfs nog nieuw thematisch materiaal opduiken. Na de re-expositie bevindt zich vaak een [[coda]] of staart, die het stuk afsluit.
 
De sonatevorm wordt niet altijd zoals hierboven beschreven gebruikt; er zijn vele variaties mogelijk. Dit is slechts een basisvorm.