Vorstendom Palts-Sulzbach (1615-1791): verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Geen bewerkingssamenvatting |
|||
Regel 41:
[[Bestand:Christian August von Pfalz-Sulzbach.jpg|{{largethumb}}|left|Portret van [[Christiaan August van Palts-Sulzbach|Christiaan August]].]]
===Oprichting, oorlog en onafhankelijkheid===
In [[1614]] stierf [[Filips Lodewijk van Palts-Neuburg|Filips Lodewijk]] van Neuburg. Als oudste zoon erfde [[Wolfgang Willem van Palts-Neuburg|Wolfgang Willem]] het vorstendom Palts-Neuburg en de [[Nederrijn (Duitse regio)|Nederrijnse]] hertogdommen [[Hertogdom Gulik|Gulik]] en [[Hertogdom Berg|Berg]]. Na een lange strijd met zijn jongere broers stond Wolfgang Willem in [[1615]] het noordelijke deel van Palts-Neuburg als [[appanage]]s aan hen af. [[August van Palts-Sulzbach|August]] kreeg Sulzbach, [[Johan Frederik van Palts-Hiltpoltstein|Johan Frederik]] kreeg [[Palts-Hiltpoltstein|Hiltpoltstein]]. De twee nieuwe vorstendommen waren niet volledig zelfstandig: de ''[[landeshoheit]]'' of territoriale soevereiniteit bleef bij Palts-Neuburg. De twee vorstendommen waren daarom niet vertegenwoordigd
Wolfgang Willem had zich in [[1613]] bekeerd tot het
Paltsgraaf August stierf in [[1632]]. Hij werd opgevolgd door zijn oudste zoon, [[Christiaan August van Palts-Sulzbach|Christiaan August]], die vanwege de oorlog echter niet terug kon keren naar Sulzbach. Pas nadat in [[1648]] de [[Vrede van Westfalen]] gesloten werd, waarmee een einde kwam aan de Dertigjarige Oorlog, kon Christiaan August daadwerkelijk de regering van zijn vorstendom overnemen. In het vredesverdrag was afgesproken dat de religieuze situaties zoals die was in [[1624]] hersteld zou worden. Vanwege de ''landeshoheit'' van Palts-Neuburg bleef echter onduidelijk of dat ook voor Palts-Sulzbach gold. Op [[12 februari]] [[1652]] sloten Christiaan August en erfprins [[Filips Willem van de Palts|Filips Willem]] van Palts-Neuburg in [[Keulen (stad)|Keulen]] een overeenkomst, waarin ze Palts-Sulzbach tot [[simultaneum]] verklaarden. Katholieken en lutheranen kregen gelijke rechten en alle kerkgebouwen mochten door beide groepen gebruikt worden. Deze regeling was uniek voor die tijd: Palts-Sulzbach was het eerste vorstendom in het [[Heilige Roomse Rijk]] waar deze vorm van tolerantie werd toegepast.
Regel 52:
===Vereniging met de Palts en Beieren===
Christiaan Augusts opvolger [[Theodoor Eustachius van Palts-Sulzbach|Theodoor Eustachius]] probeerde door middel van [[mercantilisme|mercantilistische maatregelen]] de economie van het land te bevorderen. Hij kocht landerijen die in het bezit waren van edelen aan en richtte verschillende nieuwe [[Manufactuur (bedrijf)|
Ondertussen was duidelijk geworden dat het [[Huis Palts-Neuburg]] op het punt stond om in mannelijke lijn uit te streven. Zowel keurvorst [[Johan Willem van de Palts|Johan Willem]] ([[1658]]-[[1716]]) als zijn jongere broer [[Karel III Filips van de Palts|Karel III Filips]] ([[1661]]-[[1642]]) hadden geen erfgerechtigde kinderen. Hierdoor werd [[Karel Theodoor van Beieren|Karel Theodoor van Palts-Sulzbach]] de beoogde erfgenaam van de [[Paltsgraafschap aan de Rijn|Palts]], Palts-Neuburg en de hertogdommen [[Hertogdom Gulik|Gulik]] en [[Hertogdom Berg|Berg]]. Via zijn moeder erfde Karel Theodoor daarnaast nog het [[Markiezaat van Bergen op Zoom]]. Karel Theodoor werd in [[Mannheim]] opgevoed en bezocht Sulzbach maar twee keer in zijn leven. Toen Karel Theodoor in [[1742]] zijn erfenis in bezit nam verloor Palts-Sulzbach zijn belang als zelfstandig vorstendom. In de Beierse Kreits werden de stemmen van Palts-Sulzbach en Palts-Neuburg verenigd. Wel hield het vorstendom zijn eigen zelfstandige regering. Het vorstendom werd in [[1765]] zelfs uitgebreid met het ''Pflegemat'' [[Pleystein]]. In [[1767]] werd Sulzbach weer een residentie nadat Karel Theodoors nicht [[Maria Francisca Dorothea van Palts-Sulzbach|Maria Francisca Dorothea]] het kasteel als [[weduwezetel]] uitkoos.
Regel 68:
==Economie==
Evenals andere Duitse vorstendommen was Palts-Sulzbach een overwegend agrarisch gebied. Paltsgraaf [[Theodoor Eustachius van Palts-Sulzbach|Theodoor Eustachius]] probeerde door middel van [[Mercantilisme|mercantilistische]] maatregelen de economie van zijn land te versterken. Hij bevorderde de ontwikkeling van [[Proto-industrie|proto-industriële]] werkplaatsen en kocht adellijke landgoederen op die als landsheerlijke [[domeinen]] bestuurd werden. In [[1709]] werd bij Sulzbach een [[kruitmolen|molen]] voor het malen van [[
==Cultuur==
Vooral tijdens de regering van [[Christiaan August van Palts-Sulzbach|Christiaan August]] speelde Palts-Sulzbach een grote rol op cultureel gebied. De paltsgraaf was persoonlijk geïnteresseerd in [[theologie]] en [[theosofie]] en nodigde kenners van deze studies uit om zijn hof te bezoeken. Sulzbach groeide door Christiaan Augusts [[Mecenas|mecenaat]] uit tot een centrum voor de studie van de [[alchemie]], de [[kabbala]], de [[Hermetisme|hermetiek]] en het [[
Christiaan August gaf ook drukprivileges aan de protestantse Abraham Lichtentaler en de joodse Isaak Kohen. In de [[18e eeuw]] werden in hun werkplaatsen werken gedrukt die in het hele zuiden van Duitsland, [[Pools-litouwse gemenebest|Polen]], [[Koninkrijk Bohemen|Bohemen]] en Oostenrijk verspreid werden, waaronder uitgaven van de [[Zohar]] en de [[Talmoed]].<ref>Handbuch der bayerischen Geschichte, blz. 138.</ref>
|