Vorstendom Palts-Sulzbach (1615-1791): verschil tussen versies

Het vorstendom Palts-Sulzbach bestond uit een aantal verspreide gebieden in de [[Opper-Palts]]. De belangrijkste steden in het gebied waren de hoofdstad [[Sulzbach-Rosenberg|Sulzbach]] en [[Weiden in der Oberpfalz|Weiden]]. Het vorstendom kreeg in [[1697]] een zetel in de [[Beierse Kreits]].<ref>Bij het schrijven van dit artikel is gebruik gemaakt van:<br />{{de}} {{Aut|Jochen Rösel}} (2010): [http://www.historisches-lexikon-bayerns.de/artikel/artikel_45833 Pfalz-Sulzbach, Fürstentum], Historisches Lexikon Bayerns, informatie verkregen op 14 maart 2013.</ref>

Wolfgang Willem had zich in [[1613]] bekeerd tot het Rooms-katholicisme. Zijn broers waren echter Lutheraans gebleven. De religieuze tegenstelling leidde meteen tot conflicten tussen de broers. Volgens het principe "''[[Cuius regio, eius religio]]''", dat in [[1555]] met de [[Godsdienstvrede van Augsburg|vrede van Augsburg]] vastgelegdewas principe ''[[Cuius regio, eius religio]]''vastgelegd, had de heerser van een gebied het recht om het geloof van zijn onderdanen te bepalen. Wolfgang Willem beweerde dat dit recht afhing met zijn ''landeshoheit'' en probeerde tegen de wil van zijn broer August het Roms-katholicisme in Palts-Sulzbach te ondersteunen. In [[1627]], tijdens de [[Dertigjarige Oorlog]], liet Wolfgang Willem Palts-Sulzbach bezetten en voerde hij de [[contrareformatie]] door. Alleen in de hofkerk bleef de Lutherse dienst toegestaan. Na de Zweedse inval in Duitsland in [[1630]] trad August in dienst van de [[Koninkrijk Zweden (1523-1814)|Zweedse]] koning [[Gustaaf Adolf van Zweden]]. Terwijl August in [[1632]] in het gevolg van de Zweedse koning [[München]] binnentrok werd Sulzbach door Beierse troepen ingenomen en geplunderd. Korte tijd later wist een groep Zweedse ruiters de stad te heroveren. Na de Zweedse [[Slag bij Nördlingen|nederlaag bij Nördlingen]] in [[1634]] werd Sulzbach weer door Beieren bezet.

Paltsgraaf August stierf in [[1632]]. Hij werd opgevolgd door zijn oudste zoon, [[Christiaan August van Palts-Sulzbach|Christiaan August]], die vanwege de oorlog echter niet terug kon keren naar Sulzbach. Pas nadat in [[1648]] de [[Vrede van Westfalen]] gesloten werd, waarmee een einde kwam aan de Dertigjarige Oorlog, kon Christiaan August daadwerkelijk de regering van zijn vorstendom overnemen. In het vredesverdrag was afgesproken dat de religieuze situaties zoals die was in [[1624]] hersteld zou worden. Vanwege de ''landeshoheit'' van Palts-Neuburg bleef echter onduidelijk of dat ook voor Palts-Sulzbach gold. Op [[12 februari]] [[1652]] sloten Christiaan August en erfprins [[Filips Willem van de Palts|Filips Willem]] van Palts-Neuburg in [[Keulen (stad)|Keulen]] een overeenkomst, waarin ze Palts-Sulzbach tot [[simultaneum]] verklaarden. Katholieken en lutheranen kregen gelijke rechten en alle kerkgebouwen mochten door beide groepen gebruikt worden. Deze regeling was uniek voor die tijd: Palts-Sulzbach was het eerste vorstendom in het [[Heilige Roomse Rijk]] waar deze vorm van tolerantie werd toegepast.

In [[1655]] bekeerde Christiaan August zich tot het katholicisme, waardoor een nieuwe verhouding met Palts-Neuburg mogelijk werd. Op [[12 januari]] [[1656]] sloten Christiaan August en Filips Willem het vergelijk van Neuburg, waarin Palts-Neuburg al zijn rechten over Palts-Sulzbach opgaf en het vorstendom volledig [[Rijksvrijheid|rijksvrij]] werd. Hoewel de keizer het verdrag bevestigde kreeg Palts-Sulzbach geen recht op een stem in de [[Rijksdag (Heilige Roomse Rijk)|Rijksdag]]. Wel kreeg het land in [[1697]] stemrecht in de [[Beierse Kreits]]. Christiaan August hield het simultaneum in stand, hoewel hij het katholicisme wel probeerde te bevorderen. Zo richtte hij in Sulzbach de [[Sint Annakerk (Sulzbach-Rosenberg)|Sint Annakerk]] op als katholiek bedevaartsoord. In [[1666]] kregen ook de [[Joden]] het recht zich in Sulzbach te vestigen. In [[1684]] vestigden een groep joden die uit het [[Vorstelijk graafschap Störnstein|graafschap Störnstein]] verdreven waren zich in het kleine stadje [[Floß]].<ref>Handbuch der bayerischen Geschichte. 3,3, blz. 138.</ ref>

Ondertussen was duidelijk geworden dat het [[Huis Palts-Neuburg]] op het punt stond om in mannelijke lijn uit te streven. Zowel keurvorst [[Johan Willem van de Palts|Johan Willem]] ([[1658]]-[[1716]]) als zijn jongere broer [[Karel III Filips van de Palts|Karel III Filips]] ([[1661]]-[[1642]]) hadden geen erfgerechtigde kinderen,. waardoorHierdoor werd [[Karel Theodoor van Beieren|Karel Theodoor van Palts-Sulzbach]] de beoogde erfgenaam van de [[Paltsgraafschap aan de Rijn|Palts]], Palts-Neuburg en de hertogdommen [[Hertogdom Gulik|Gulik]] en [[Hertogdom Berg|Berg]] werd. Via zijn moeder erfde Karel Theodoor daarnaast nog het [[Markiezaat van Bergen op Zoom]]. Karel Theodoor werd in [[Mannheim]] opgevoed en bezocht Sulzbach maar twee keer in zijn leven. Toen Karel Theodoor in [[1742]] zijn erfenis in bezit nam verloor Palts-Sulzbach zijn belang als zelfstandig vorstendom. In de Beierse Kreits werden de stemmen van Palts-Sulzbach en Palts-Neuburg verenigd. Wel hield het vorstendom zijn eigen zelfstandige regering. Het vorstendom werd in [[1765]] zelfs uitgebreid met het ''Pflegemat'' [[Pleystein]]. In [[1767]] werd Sulzbach weer een residentie nadat Karel Theodoors nicht [[Maria Francisca Dorothea van Palts-Sulzbach|Maria Francisca Dorothea]] het kasteel als [[weduwezetel]] uitkoos.

==BronnenNoten==