Rellen en opstanden in Amsterdam: verschil tussen versies

Dit is een overzicht van '''rellen en opstanden in Amsterdam''' door de eeuwen heen.

Voor de eerste [[rellen]] en [[Opstand|opstanden]] in de [[geschiedenis van Amsterdam]] moeten we terug naar de 13e eeuw. De aanleiding is een oorlog tussen de Kennemers, Waterlanders en West-Friezen met de [[bisschop]] van [[Utrecht (stad)|Utrecht]]. Om de bisschop ten val te brengen, rukken ze samen met de Amsterdammers op richting Utrecht en brengen hem met succes ten val.

==Opstand der Weeskinderen==

Er volgt een periode van relatieve rust en groei voor de stad Amsterdam. Tot aan het jaar 1566, als de opstand der Weeskinderen plaatsvindt. Aanleiding deze keer is onduidelijk. Ruiten werden ingegooid, burgers gemolesteerd, kinderen klommen in de toren van de [[Oude Kerk (Amsterdam)|Oude Kerk]] en klauterden op de daken van de huizen. Dit oproer heeft men nooit kunnen verklaren.

Gedurende het jaar 1577 maken gouverneur Sonoy en kolonel Herman Helling plannen om Amsterdam in te nemen. Begin november wordt Nicolaas Ruychaver betrokken bij deze plannen. In de nacht van 22 en 23 november weten Helling en Ruychaver met Oranjegezinde soldaten en geuzen de stad binnen te komen. 's Ochtends vindt de confrontatie plaats tussen het Oranjegezinde leger en het Amsterdamse stadsleger op de Dam bij het oude stadhuis. Helling en zijn mannen worden omsingeld en al vechtend omgebracht. Ruychaver weet zich te verschansen bij de nieuwe kerk en biedt nog 200 kronen voor zijn vrijheid, hij wordt echter ook omgebracht.

 

==Aansprekersoproer==

 

==Pachtersoproer==

In de rij van rellen mag het [[Pachtersoproer]] van 1748 niet ontbreken. Er ontstond een groeiend verzet tegen de wijze waarop de pachters van landsmiddelen hun verplichtingen nakwamen. Overal zag men, dat die pachters van de belastingen schatrijk werden. In 1748 ontstonden naar aanleiding hiervan openbare protesten en uiteindelijk resulteerden dit in rellen met de gebruikelijke plunderingen. De rellen begonnen op het huidige [[Rembrandtplein (Amsterdam)|Rembrandtplein]] waar verzameld werd en rukten op naar de huizen van de pachters aan de bekende grachten.

 

 

==Aardappeloproer==

In 1917 brak het [[Aardappeloproer]] uit ten gevolge van een te strenge distributie van de aardappelen. In dit oorlogsjaar (de Eerste Wereldoorlog was drie jaar geleden begonnen) ontstond een schaarste aan aardappelen ten gevolge van slechte oogsten en de moeizame levering van aardappelen vanuit het buitenland. Het oproer begon toen een aantal vrouwen zich meester hadden gemaakt van een partij aardappels die bestemd was voor de militairen. Toen een menigte uit de Jordaan en Kattenburg zich hadden gestort op drie wagonladingen vielen de eerste doden. Uiteindelijk kwam met enkele schoten in de [[Kinkerstraat]] en op de Brouwersgracht een einde aan het oproer. Uiteindelijk vielen er negen doden en 114 gewonden.

 

==Jordaanoproer 1934==

Op 4 juli 1934 was er in het gebouw De Harmonie aan de [[Rozengracht]] (nr. 207-213) een bijeenkomst tegen de steunverlaging van het Werklozen Strijd Comité, een organisatie van de [[Communistische Partij Holland]] (CPH). Op dezelfde avond zou de [[Nationaal-Socialistische Beweging]] (NSB) een bijeenkomst houden in de [[Indische Buurt (Amsterdam)|Indische Buurt]], die echter niet doorging vanwege het overlijden van prins Hendrik. Tegenstanders van de NSB gingen nu demonstreren tegen de verlaging van de werkloosheidsuitkering en werden daarbij tegengehouden door de politie. Dit leidde tot een fel gevecht waarbij de politie met stenen en dakpannen werd bekogeld. De straatverlichting werd vernield; van politiezijde werd geschoten. Amsterdam werd in die jaren, zoals zoveel steden in het industrialiserende Nederland, gekenmerkt door toenemende sociaal-economische tegenstellingen, en de Jordaan was nog een echte volksbuurt waar veel armen leefden.

 

==Rellen bij Felix Meritis==

In de jaren vijftig stond [[Felix Meritis]] symbool voor het communisme in Nederland. In het gebouw was de redactie van [[De Waarheid (krant)|De Waarheid]] en het bestuur van de [[Communistische Partij Nederland]] gevestigd. Dit beeld is verankerd in het collectieve geheugen sinds de bestorming van het gebouw op 4 november 1956 als reactie op de Russische inval in Hongarije.

 

==Telegraafrellen==

“Zelden in de geschiedenis van onze stad is het voorgekomen, dat uw raad zich moest bezighouden met een zo beschamende, treurige zaak als vandaag aan de orde is. De verschrikkelijke gebeurtenissen van 13 en 14 juni vervullen ons allen met diepe afkeer, verontwaardiging, spijt en grote bezorgdheid.” Dit zijn de woorden van burgemeester van Hall naar aanleiding van de [[Telegraafrellen]] en we bevinden ons in het jaar 1966. Bij het toenmalige Telegraafgebouw waar destijds behalve de redactie ook nog de drukkerij gevestigd was, ontstonden straatgevechten. Daarbij gooiden de bouwvakkers en andere betogers de vrachtwagens van de Telegraaf om, staken deze in brand en trachtten het gebouw al vechtend binnen te dringen, wat niet lukte. Het Telegraafpersoneel verdedigde zich en bovendien was het gelukt de rolluiken aan de straatzijde tijdig te sluiten. Er werden ook rollen krantenpapier in brand gestoken. De aanleiding van de rellen begon op 13 juni 1966. Dat was in Amsterdam de startdatum van de uitbetaling van de vakantiebonnen van de bouwvakarbeiders. Tot grote woede van velen kregen de niet-georganiseerde bouwvakkers een korting van 2% vanwege administratiekosten. Leden van de vakbonden werden niet gekort. De discussies hierover liepen zeer hoog op. Bij de opening van het betaalkantoor kwam het tot enig handgemeen en geduw en getrek. Uiteindelijk greep de politie in met gebruik van de wapenstok.

 

==Rel bij het huwelijk van Beatrix en Claus==

Rellen bij huwelijk in 1966 van Beatrix met Claus. Op 10 maart 1966 vond het burgerlijke huwelijk in het stadhuis van Amsterdam plaats en op dezelfde dag werd het huwelijk kerkelijk ingezegend in de [[Westerkerk (Amsterdam)|Westerkerk]]. Tijdens de rijtoer met de Gouden Koets werd een rookbom tot ontploffing gebracht als protest tegen het huwelijk.

==Schoonvegen van de Dam in 1970==

Met het [[Schoonvegen van de Dam]] wordt de actie aangeduid waarmee manschappen van het Korps Mariniers en van de Koninklijke Marine op 25 augustus 1970 hippies van de Amsterdamse Dam verjoegen. In de zomer van 1970 was het monument op de Dam een verzamelplaats geworden van hippies die er met honderden tegelijk overnachtten. Vanwege de overlast besloot burgemeester Samkalden het slapen op de Dam te verbieden. Dit verbod ging in op 24 augustus 1970 en leidde tot heftige rellen waarbij 50 gewonden vielen en plunderingen voorkwamen. De volgende dag was het nog niet rustig op de Dam en besloten 80 man uit Doorn en Den Helder, die naar de hoofdpersonen uit een populaire film [[De Jantjes (1934)|De Jantjes]] genoemd werden, het recht in eigen hand te nemen. Zij sloegen de hippies met knuppels en koppelriemen van de Dam.

 

===Nieuwmarktrellen===

 

===Rel rond de Grote Keyzer===

 

===Rel rond de Vondelstraat===

De hele actie zorgde er wel voor dat de [[Abdicatie|kroning]] van koningin Beatrix op 30 april 1980 enkele weken later werd aangegrepen voor een nieuwe confrontatie met de politie, die de geschiedenis in zou gaan als het [[kroningsoproer]]. De woningnood onder jongeren in combinatie met aanzienlijke leegstand van vastgoed in de grote steden zorgde ervoor dat er begrip ontstond bij de Nederlandse bevolking voor het kraken, maar veel steun ging ook snel weer verloren door het aanhoudende militante optreden van radicale delen van de kraakbeweging.

 

===Kroningsoproer===

 

===Ontruiming Lucky Luyk===

 

 

{{Appendix|Bron: