Decretalen: verschil tussen versies

In de twaalfde eeuw legden [[bisschop|bisschoppen]] de geschillen waarover zij uitspraak moesten doen, steeds meer voor aan de [[paus]]. De paus stelde in zo'n geval een gedelegeerd [[rechter]] aan, een ''iudex delegatus'', meestal een andere [[bisschop]]. Dit kon zowel een bisschop uit hetzelfde land zijn als een bisschop uit een andere hoek van Europa. Niet alleen bisschoppen uit [[Frankrijk]] en [[Italië]], maar ook uit het [[Heilige Roomse Rijk]] en Engeland maakten van dit rechtsmiddel gebruik. Onder [[Paus Alexander III|Alexander III]] kwam de stroom aan decretalen goed op gang. De canonisten, de geleerden die het canonieke recht bestudeerden en onderwezen, legden verzamelingen aan van decretalen om zodoende op de hoogte te blijven van de rechtsontwikkeling. De ''Collectio Francofortana'' (tussen 1180 en 1185) was de eerste min of meer systematische decretalenverzameling. In het voetspoor hiervan ontstond er een reeks verzamelingen, de ''Quinque Compilationes''. De canonist Tancredus vervaardigde in opdracht van paus [[Paus Honorius III|Honorius III]] de eerste officiële ''compilatio'', de ''Compilatio quinta'' (1226), die in vijf boeken was geordend.

In tegenstelling tot het moderne canonieke recht treft men in de decretalen ook zaken aan die niet alleen de kerk betreffen. Men bracht onder de [[jurisdictie]] van het canonieke recht zaken afhankelijk van de materie, de betrokken persoon of personen, en in geval van [[rechtsweigering]], verzuim of [[zonde]]. De decretalen betreffen meestal individuele gevallen, maar pausen hebben ook speciaal decretalen uitgevaardigd om algemene regelingen te treffen of twijfel over de uitleg van eerdere decretalen te beëindigen. De decretalen raken aan het gehele spectrum van het recht: [[huwelijk|huwelijksrecht]], [[strafrecht]], [[procesrecht]], [[staatsrecht|publiek recht]] en [[privaatrecht]], [[handelsrecht]] en het [[leenstelsel]]. Ook de totstandkoming van de [[inquisitie]] gebeurde voor een flink deel in een reeks decretalen die tussen 1190 en 1235 werd uitgevaardigd.

Er zijn vele honderden middeleeuwse [[handschrift (document) |handschriften]] met decretalen bewaard gebleven. Door het gebruik van afkortingen en de inkorting van de oorspronkelijke tekst zijn ze niet altijd gemakkelijk te lezen. Vooral de namen van plaatsen en bisschoppen werden in de handschriften gemakkelijk verhaspeld. Bij het Stephan-Kuttner-Institute of Medieval Canon Law aan de universiteit van [[München]] werkt men aan de ontsluiting van dit materiaal. Dit instituut bezit op dit gebied de grootste verzameling [[microfilm]]s en beschikt daarnaast over een belangrijke bibliotheek over het middeleeuwse canonieke recht. Ook geeft men een eigen tijdschrift uit, het ''Bulletin of Medieval Canon Law''. Edities van decretalen en andere werken verschijnen in de bronnenreeks van dit instituut, evenals de handelingen van het vierjaarlijkse International Congress of Medieval Canon Law.