Vorstendom Palts-Sulzbach (1615-1791): verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Geen bewerkingssamenvatting
Geen bewerkingssamenvatting
Regel 8:
| Vlag_Na1 =
| Naam_Na1 =
| Jaar van ontstaan =16141615
| Jaar van afloop =1791
| Vlag =
Regel 32:
| Kreitsdag =
}}
Het '''vorstendom Palts-Sulzbach''' ([[Duits]]: ''Fürstentum Pfalz-Sulzbach'') was een relatief klein land in het [[Heilige Roomse Rijk]]. Het vorstendom werd geregeerd door het [[Huis Palts-Sulzbach]], een zijlinie van het [[Huis Wittelsbach]]. Omdat de vorsten van Sulzbach ook de hertogstitel voerden wordt het gebied ook vaak ''Hertogdom Palts-Sulzbach'' genoemd.
 
Palts-Sulzbach ontstond in [[16141615]], na de verdeling van het [[vorstendom Palts-Neuburg]] onder de drie zonen van paltsgraaf [[Filips Lodewijk van Palts-Neuburg|Filips Lodewijk]]. Officieel bleef Palts-Sulzbach onderdeel van het vorstendom Palts-Neuburg. In [[1656]] werd Palts-Sulzbach volledig zelfstandig. De laatste vorst van Sulzbach, [[Karel Theodoor van Beieren|Karel Theodoor]], erfde in [[1742]] [[Paltsgraafschap aan de Rijn|de Palts]] en in [[1777]] ook het [[Keurvorstendom Beieren]]. In [[1791]] werd de zelfstandige regering in Sulzbach opgeheven.
 
Het vorstendom Palts-Sulzbach bestond uit een aantal verspreide gebieden in de [[Opper-Palts]]. De belangrijkste steden in het gebied waren de hoofdstad [[Sulzbach-Rosenberg|Sulzbach]] en [[Weiden in der Oberpfalz|Weiden]]. Het vorstendom kreeg in [[1697]] een zetel in de [[Beierse Kreits]].
Regel 56:
===Oprichting, oorlog en onafhankelijkheid===
In [[1614]] stierf [[Filips Lodewijk van Palts-Neuburg|Filips Lodewijk]] van Neuburg. Als oudste zoon erfde [[Wolfgang Willem van Palts-Neuburg|Wolfgang Willem]] het vorstendom Palts-Neuburg en de [[Nederrijn (Duitse regio)|Nederrijnse]] hertogdommen [[Hertogdom Gulik|Gulik]] en [[Hertogdom Berg|Berg]]. Na een lange strijd met zijn jongere broers stond Wolfgang Willem in [[1615]] een deel van Palts-Neuburg aan hen af. [[August van Palts-Sulzbach|August]] kreeg Sulzbach, [[Johan Frederik van Palts-Hiltpoltstein|Johan Frederik]] kreeg [[Palts-Hiltpoltstein|Hiltpoltstein]]. De twee nieuwe vorstendommen waren niet volledig zelfstandig: de ''[[landeshoheit]]'' of territoriale soevereiniteit bleef bij Palts-Neuburg. De twee vorstendommen waren dan ook niet vertegenwoordigd bij in de [[Beierse Kreits]] of op de [[Rijksdag (Heilige Roomse Rijk)|Rijksdag]].
[[File:Christian August von Pfalz-Sulzbach.jpg|{{largethumb}}|left|Portret van [[Christiaan August van Palts-Sulzbach|Christiaan August]].]]
 
Wolfgang Willem had zich in [[1613]] bekeerd tot het Rooms-katholicisme. Zijn broers waren echter Lutheraans gebleven. De religieuze tegenstelling leidde meteen tot conflicten tussen de broers. Volgens het met de [[Godsdienstvrede van Augsburg|vrede van Augsburg]] vastgelegde principe ''[[Cuius regio, eius religio]]'', had de heerser van een gebied het recht om het geloof van zijn onderdanen te bepalen. Wolfgang Willem beweerde dat dit recht afhing met zijn ''landeshoheit'' en probeerde tegen de wil van zijn broer August het Roms-katholicisme in Palts-Sulzbach te ondersteunen. In [[1627]], tijdens de [[Dertigjarige Oorlog]], liet Wolfgang Willem Palts-Sulzbach bezetten en voerde hij de [[contrareformatie]] door. Alleen in de hofkerk bleef de Lutherse dienst toegestaan. Na de Zweedse inval in Duitsland in [[1630]] trad August in dienst van de [[Koninkrijk Zweden (Koninkrijk Zweden (1523-1814)|Zweedse]] koning [[Gustaaf Adolf van Zweden]]. Terwijl August in [[1632]] in het gevolg van de Zweedse koning [[München]] binnentrok werd Sulzbach door Beierse troepen ingenomen en geplunderd. Korte tijd later wist een groep Zweedse ruiters de stad te heroveren. Na de Zweedse [[Slag bij Nördlingen|nederlaag bij Nördlingen]] in [[1634]] werd Sulzbach weer door Beieren bezet.
 
Paltsgraaf August stierf in [[1632]]. Hij werd opgevolgd door zijn oudste zoon, [[Christiaan August van Palts-Sulzbach|Christiaan August]], die vanwege de oorlog echter niet terug kon keren naar Sulzbach. Pas nadat in [[1648]] de [[Vrede van Westfalen]] gesloten werd, waarmee een einde kwam aan de Dertigjarige Oorlog, kon Christiaan August daadwerkelijk de regering van zijn vorstendom overnemen. In het vredesverdrag was afgesproken dat de religieuze situaties zoals die was in [[1624]] hersteld zou worden. Vanwege de ''landeshoheit'' van Palts-Neuburg bleef echter onduidelijk of dat ook voor Palts-Sulzbach gold. Op [[12 februari]] [[1652]] sloten Christiaan August en erfprins [[Filips Willem van de Palts|Filips Willem]] van Palts-Neuburg in [[Keulen (stad)|Keulen]] een overeenkomst, waarin ze Palts-Sulzbach tot [[simultaneum]] verklaarden. Katholieken en lutheranen kregen gelijke rechten en de kerkgebouwen mochten door beide groepen gebruikt worden.
 
In [[1655]] bekeerde Christiaan August zich tot het katholicisme, waardoor een nieuwe verhouding met Palts-Neuburg mogelijk werd. Op [[12 januari]] [[1656]] sloten Christiaan August en Filips Willem het vergelijk van Neuburg, waarin Palts-Neuburg al zijn rechten over Palts-Sulzbach opgaf en het vorstendom volledig [[Rijksvrijheid|rijksvrij]] werd. Hoewel de keizer het verdrag bevestigde kreeg Palts-Sulzbach geen recht op een stem in de [[Rijksdag (Heilige Roomse Rijk)|Rijksdag]]. Wel kreeg het land in [[1697]] stemrecht in de [[Beierse Kreits]].
 
===Vereniging met de Palts en Beieren===
Onder de regering van Christiaan August groeide het vorstendom uit tot een centrum van christelijke en joodse [[mystiek]]e boekdrukkunst. Onder invloed van het [[mercantilisme]] bevorderde zijn opvolger [[Theodoor Eustachius van Palts-Sulzbach|Theodoor Eustachius]] de economische zelfstandigheid van Palts-Sulzbach.
==Bestuur==
===Staten===
Regel 70 ⟶ 74:
Het vorstendom Palts-Sulzbach bestond uit vier niet aaneengesloten gebieden in de Opper-Palts, in het huidige [[Beieren|Beierse]] ''[[Regierungsbezirk Oberpfalz]]''. In het westen grensde het aan de [[Rijksstad Neurenberg]] en in het oosten aan het [[Koninkrijk Bohemen]]. Het [[Prinsbisdom Bamberg|Bambergse]] Amt [[Vilseck]] lag ingeklemd tussen het Amt Sulzbach en het Amt Parkstein-Weiden.
 
Bij de oprichting bestond het vorstendom uit drie ''ämter'' ([[Sulzbach-Rosenberg|Sulzbach]], [[Flossenbürg (gemeente)|Flossenbürg]] en [[Vohenstrauß]]) en de helft van het [[Condominium (staatsvorm)|condominium]] [[amt Parkstein-Weiden|Parkstein-Weiden]]. De andere helft van Parkstein-Weiden stond aanvankelijk onder bestuur van de [[Paltsgraafschap aan de Rijn|Palts]], maar in [[1623]] werd dit deel overgedragen aan Palts-Neuburg. In [[1714]] droeg [[Johan Willem van de Palts|Johan Willem]] van Palts-Neuburg zijn rechten in Parkstein-Weiden over aan Palts-Sulzbach, waarmee een einde aan gedeelde bestuur over het gebied kwam. In [[1765]] werd het vorstendom voor het laatst uitgebreid, toen Palts-Neuburgkeurvorst [[Karel Theodoor van Beieren|Karel Theodoor]] het bestuur over het ''pflegamt'' [[Pleystein]] aanonder het bestuur van de Sulzbachse Palts-Sulzbachregering afstondplaatste.
--->
==Heersers==