Xhosa (volk): verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
AvicBot (overleg | bijdragen)
k r2.6.5) (Robot: toegevoegd: hr:Xhosa
Japiobot (overleg | bijdragen)
k →‎Geschiedenis: herstel taalfout, replaced: bekend staat als → bekendstaat als met AWB
Regel 27:
De Xhosa's vormen die tak van de Bantoesprekende volkeren die het verst in zuidwestelijke richting doorgedrongen waren in wat voordien door de [[Khoikhoi]] en [[San (volk)|San]] bevolkt gebied moet zijn geweest. Over de precieze toedracht van de komst van de Xhosa is niet veel bekend. Wel is duidelijk dat er een vrij grote interactie geweest moet zijn, die deels vredelievend geweest zal zijn. De Xhosa-taal heeft bijzonder veel woorden van Khoi-oorsprong in zich opgenomen, waardoor deze Bantoetaal een vrij groot aantal [[Klik (fonetiek)|kliks]] of zuigklanken heeft, die een kenmerk van de Khoisantalen zijn. Uit de nadagen van de [[Vereenigde Oost-Indische Compagnie|VOC]] is bekend dat de [[Visrivier (Zuid-Afrika)|Visrivier]] ongeveer de grens vormde tussen de Khoi en de Xhosa, maar ook dat een Khoi-stam <!-- Gunukrwebe geloof ik, ben niet zeker van spelling --> de heerschappij van de Nederlanders ontvluchtte en zich onder de Xhosa vestigde. In later tijden vond men de stam terug, maar deze sprak nu een vorm van Xhosa. Dit soort vermenging tussen Bantoe en Khoisan heeft waarschijnlijk lange tijd plaatsgevonden.
 
De ontmoeting tussen VOC en de Xhosa leidde al snel tot wat bekend staatbekendstaat als de eerste Xhosa-oorlog. In 1806 werd de Kaap voorgoed Engels en gedurende de gehele 19e eeuw trachtte het Britse koloniale bestuur de amaXhosa te onderwerpen in een serie conflicten die bekendstaan als de Xhosa-oorlogen. Afhankelijk van hoe men ze telt - er was eigenlijk voortdurend geweld tussen amaXhosa en amaJoni - zijn er 8 of 10. Eerst trachtten de Britten het westelijke gebied tussen Vis en [[Groot-Kei (rivier)|Kei]] te koloniseren en wel met Engelse kolonisten in plaats van [[Afrikaners|Boeren]], onder andere om zo het proces van geleidelijke uitbreiding van de Boeren naar het oosten een halt toe te roepen. Het gebied werd tot een aparte kolonie verklaard [[British Kaffraria]] en op vele plaatsen werden forten gebouwd, zoals [[Fort Beaufort]], [[Fort Hare]], [[Fort Fordyce]] etc. Rond het huidige [[Grahamstad]] werd aan Britse kolonisten land gegeven, maar deze waren eigenlijk stadsmensen en trokken zich onder voortdurende belaging van de plaatselijke bevolking al snel in de stad terug. Daarna haalde de Britse overheid kolonisten uit [[Duitsland]] die wel van het platteland kwamen. Deze kolonisatie was een wat groter succes, maar het gebied, ook bekend als [[Ciskei]] is nooit helemaal rustig geworden. Ten oosten van de Kei - de [[Transkei]] - was zelfs na de vorming van de [[Unie van Zuid-Afrika]] nog vrijwel geheel in handen van de Xhosa en in 1913 werd bepaald dat dat zo zou blijven. Er zijn dus in dat gebied ooit maar weinig blanken metterwoon gevestigd. De weinigen die er waren zijn met de vorming van de 'onafhankelijke' bantoestan Transkei onteigend en moesten vertrekken. Hetzelfde is gebeurd met de schaarse blanke bevolking van de Ciskei, die goeddeels van Duitse afkomst was.
 
Gedurende de lange kolonisatie van de Ciskei vond er ook [[Christelijke zending|zending]] plaats en de zendelingen hebben een belangrijke rol gespeeld in de latere geschiedenis niet alleen van de Xhosa maar van geheel Zuid-Afrika. Zij stonden bijvoorbeeld aan de wieg van het ontstaan van de [[Universiteit van Fort Hare]]. Dit was de tweede oudste universiteit van het land en het eerste onderwijsinstituut op tertiair niveau dat toegankelijk was voor zwarten in heel Afrika. In de [[apartheid]]stijd werd het een broedplaats van verzet. In het [[African National Congress |ANC]] hebben daarmee de amaXhosa traditioneel altijd het voortouw gehad. Onder de andere volkeren in Zuid-Afrika heeft men die leidersrol in het algemeen aanvaard met uitzondering van de [[Zoeloes]] waar een eigen politieke organisatie ontstond die niet altijd op goede voet stond met het ANC.