Noodhulp: verschil tussen versies

'''Noodhulp''' of '''humanitaire hulp''' is hulp aan slachtoffers van [[natuurramp]]en of gewapende conflicten. Het primaire doel van noodhulp is het redden van levens, het verminderen van menselijk lijden en het bewaren en beschermen van menselijke waardigheid.<ref name="Development Initiatives 2008">Development Initiatives, Global Humanitarian Assistance 2007/2008, United Kingdom, February 2008</ref> De hulp wordt gegeven in acute noodsituaties, zoals rampen, aanslagen, hongersnoden en overstromingen. Daarnaast wordt ook noodhulp gegeven aan landen die langdurig in crisis of oorlog verkeren, zoals Somalië en Democratische Republiek Congo. Humanitaire noodhulp onderscheidt zich van [[ontwikkelingshulp]]: ontwikkelingshulp richt zich op de aanpak van de onderliggende oorzaken van armoede en crisissituaties.

Noodhulp wordt verstrekt in de vorm van geld, goederen en personeel. In praktijk gaat het meestal om het verlenen van onderdak voor ontheemden, medische zorg, voedsel, drinkwater en sanitatie, onderwijs, bescherming van kwetsbare mensen, en terugkeer en herhuisvesting van vluchtelingen en ontheemden.<ref> http://www.minbuza.nl/nl/themas,humanitaire-hulp/humanitaire-hulp</ref>

De laatste jaren is het aantal gerapporteerde rampen sterk toegenomen. Tussen 1994 en 1998 werden jaarlijks gemiddeld 428 rampen genoteerd, tussen 2003 en 2007 waren dat er 727 per jaar.<ref>Develtere, P. (2009), De vrije markt van de ontwikkelingssamenwerking, Davidsfonds Uitgeverij Leuven, 2009</ref> De laatste tien jaar verloren gemiddeld meer dan 10.000 mensen het leven bij een ramp. Het aantal andere slachtoffers steeg, zoals mensen die hun woning verloren, honger leden of geen toegang hadden tot drinkwater. Het Internationale Rode Kruis schatte hun aantal tussen 1998 en 2007 op 280 miljoen per jaar. Droogte en hongersnood zijn de meest dodelijke rampen.

== Organisatie ==

De [[Verenigde Naties]] (VN) spelen een belangrijke rol in het organiseren van noodhulp. Deze taak is in handen van het ''Office for the Coordination of Humanitarian Affairs'' (OCHA), de noodhulporganisatie van de Verenigde Naties. Het OCHA zorgt voor de coördinatie van de humanitaire repsons na een ramp of een noodsituatie. Zij doet dit uitsluitend op aanvraag van een regering van een getroffen land.

Het OCHA heeft hoofdkantoren in New York en Genève, en dertig regionale kantoren wereldwijd. OCHA wordt voor een klein deel direct gefinancierd door de VN, maar is grotendeels afhankelijk van bijdragen van lidstaten.

En speciale categorie verzoeken vormen de ''Flash Appeals''. Een Flash Appeal is bedoeld voor het stroomlijnen van humanitaire actie na een onverwachte ramp. Een Flash Appeal verschijnt binnen twee tot vier weken na de gebeurtenis, en richt zich in hoofdzaak op levensreddende hulpacties en beginnende herstelwerkzaamheden.

In een aantal gevallen krijgen landen méér geld dan zij hebben aangevraagd. In 2006 was dat het geval in Libanon, Kenia en Oost-Timor. Daar tegenover staan noodsituaties die veel minder geld ontvingen dan nodig. De Hoorn van Afrika, Burundi, Somalië en Congo ontvingen in 2006 minder dan de helft van het aangevraagde bedrag. De financiering van plotselinge rampen verloopt beter dan de financiering van langdurige noodsituaties, die ook wel ''vergeten conflicten'' worden genoemd.<ref name="Development Initiatives 2008"/>

Een steeds groter deel van de noodhulp gaat naar Afrika. In 2006 ontving deze regio 46 procent van alle noodhulp. In 1995 was dat nog 31 procent. De noodhulp aan Azië steeg in diezelfde periode van 27 procent naar 34 procent, terwijl noodhulp aan Europa afnam van 18 naar 1 procent.

In het algemeen zijn drie factoren die bepalen of noodhulp effectief is.<ref>Bronkhorst, D. (2007), Encyclopedie van de menselijkheid. Breda: Amnesty International en De Geus BV, 2007, pp 329</ref> Ten eerste moet noodhulp moet uitsluitend worden gegeven voor zover direct nodig. Hulpverlening en hulpgoederen mogen de lokale markt niet duurzaam verstoren. Zo mag gedoneerde kleding of voedsel niet in de plaats komen van plaatselijk geproduceerde of verkochte artikelen. Ten tweede mag noodhulp geen schendingen van de [[mensenrechten]] in de hand werken. Noodhulp kan leiden tot [[corruptie]] bij de ontvangende overheid, aankoop van wapens, verdrijving van de lokale bevolking, oplopende discriminatie, et cetera. Noodhulp moet, ten derde, vernedering vermijden van de bevolkingsgroep die door de ramp extra kwetsbaar is geworden. Dat betekent dat hulp eigen krachten moeten aanspreken, zoals het inschakelen lokaal personeel, de inkoop van lokale goederen en samenwerking met lokale partners.

Dit bleek onder meer uit de evaluatie van noodhulp na de tsunami.<ref>Telford, J, J Cosgrave and R Houghton (2006) Joint Evaluation of the international response to the Indian Ocean tsunami: Synthesis Report. London: Tsunami Evaluation Coalition</ref> De ''Tsunami Evaluation Coalition'' van donorlanden, ngo's en multilaterale organisaties concludeerde dat effectiviteit van de noodhulp na de tsunami onder de maat was. De aanpak was gefragmenteerd, mede door de woekering van hulporganisaties en de wens van organisaties om zichtbare hulp te bieden. De expertise schoot te kort, er was sprake van snelle personeelswisselingen en gebrek aan taalkennis.

Het rapport concludeert verder dat er vaak voorbij werd gegaan aan de echte hulpvraag. Lokale besturen werden terzijde geschoven en veel hulp was aanbodgedreven, ongevraagd en inadequaat. Dit werd verergerd door de toevloed van amateur-weldoeners, die zonder expertise gingen helpen.

Een tweede belangrijk kritiekpunt richt zich op de politieke implicaties van noodhulp. Buitenlandse hulp kan door heersende machthebbers en leiders worden misbruikt voor hun eigen gewin. Zij kunnen noodhulp opeisen voor zichzelf, of groepen mensen toegang tot hulp ontzeggen.

Dit gebeurde bijvoorbeeld na de hongersnood in Ethiopië in 1984.<ref>Beschreven in David Rieff, A bed for the night. Humanitarianism in Crisis, New York, 2002</ref> Popzanger Bob Geldof organiseerde het megaconcert Live Aid, en haalde daarmee tussen de 50 en 70 miljoen pond op voor de hongerenden in Ethiopië. De hulpactie liep echter uit in een catastrofe. Dictator Haile Mariam Mengistu wendt het geld aan om de oorlog tegen Eritrea, Somalië en de binnenlandse guerrilla voort te zetten. Wanneer hulporganisatie Oxfam International voedsel uitdeelt in de gebieden die door de rebellen zijn bezet, beveelt Mengistu om 600.000 landgenoten te deporteren. Verstoken van water en voedsel vertrekken verzwakte families voor dagenlange ritten naar het Zuiden. Naar schatting verliezen 100.000 Ethiopiërs door deze deportaties het leven.

Dit voorbeeld toont aan dat hulp uit louter neutrale, zuiver humanitaire standpunten averechtse effecten kan hebben. Wanneer een noodsituatie door de overheid zelf is veroorzaakt, of doelbewust niet is verhinderd, dan kan de buitenlandse interventie door het regime worden misbruikt. Datzelfde geldt wanneer zich een natuurramp voordoet in een land met een conflictsituatie.

* [http://www.globalhumanitarianassistance.org Global Humanitarian Assistance]

* [http://www.irinnews.org/ Irin News]

* [http://www.reliefweb.int/ Reliefweb]

{{refsAppendix}}