Parodiemis: verschil tussen versies

Een '''parodiemis''' is een muzikale zetting van een [[mis]], kenmerkend voor de [[16e eeuw]], die gebruik maakt van verschillende stemmen van een bestaand muziekstuk, zoals een fragment van een [[motet]] of wereldlijk ''[[chanson]]'', als deel van haar melodisch materiaal.

 

 

"Parodie" slaat niet op [[humor]] in de moderne zin van het woord. Hoewel in sommige gevallen ondeugende wereldlijke [[lied]]eren inderdaad in missen zijn gebruikt, stonden ook [[liturgie|niet-liturgische]] vormen van geestelijke muziek, zoals het motet, model voor de parodiemis. Naast "parodiemis" wordt soms het begrip "imitatiemis" gebruikt, omdat dat beter zou aangeven waar het om gaat en dichter bij het oorspronkelijke gebruik zou staan, aangezien het begrip "parodie" pas is ontstaan na een verkeerde lezing van een tekst uit de late [[16e eeuw]].<ref>Lockwood, Grove, 1980</ref>

De parodiemis was buitengewoon populair als compositiegenre in de [[Renaissance]]: [[Giovanni Pierluigi da Palestrina|Palestrina]] alleen al schreef ongeveer 50 overgeleverde exemplaren en tegen de eerste helft van de 16e eeuw was die muzikale vorm dominant bij het componeren van missen. Het [[Concilie van Trente]] verbande in een document van [[10 september]] [[1562]] echter het gebruik van wereldlijk materiaal: "...dat niets profaans vermengd gerake ... ban van de kerk alle muziek die bevat: hetzij in het [[zang]]-, hetzij in het [[orgel]]spel, dat wat wellustig of onzuiver is".<ref>Reese, p. 449. </ref> De hervorming werd in [[Italië]] streng nageleefd. In [[Frankrijk]] was de smaak eerder al een stuk in de richting van de verzuchtingen van de leden van het Concilie opgeschoven, maar in het [[Heilige Roomse Rijk]] werden de nieuwe richtlijnen veelal met voeten getreden. Vele componisten van buiten Italië bleven wereldlijke ''chansons'' als bronmateriaal gebruiken, maar ze vermeden de wereldlijke liederen die model stonden in de titel van hun missen te vermelden zoals dat voorheen gebruikelijk was (bijvoorbeeld de ''Missa 'In myne zin''' van Agricola). In enkele gevallen kregen hun missen namen als ''Missa sine nomine'' (mis zonder naam); aan de luisteraar werd overgelaten te ontdekken welk lied voor de compositie model had gestaan.

 

 

Parodietechnieken kunnen erin bestaan dat stemmen van het geparodieerde model worden toegevoegd of weggelaten, dat fragmenten van nieuw materiaal worden toegevoegd of dat aan het model alleen een fragment is ontleend bij de aanvang van elk misdeel. In zijn omvangrijke 22-delige ''El melopeo y maestro'' ([[1613]]) geeft de Italiaanse [[muziektheorie|muziektheoreticus]] [[Pietro Cerone]] een aantal algemene richtlijnen bij het componeren van parodiemissen: elk van de misdelen moet bij de aanvang aan de bron ontlenen; de middelste sectie van het [[Kyrie (mis)|Kyrie]] moet van een bijkomend motief gebruikmaken; en sommige delen (bijvoorbeeld het tweede en derde deel van het [[Agnus Dei]]) hoorden helemaal los te staan van het model en vrij te worden gecomponeerd. Hij beval ook aan dat gebruik zou worden gemaakt van zoveel bijkomstige muzikale ideeën van het model als denkbaar is. <ref>Harvard Dictionary of Music, p. 609.</ref>

 

* Dit artikel is een getrouwe vertaling van [http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Parody_mass&oldid=116680601 het artikel op de Engelse Wikipedia (21-3-2007)], dat op zijn beurt gebruik maakt van de volgende bronnen:

==Voetnoten==

 

 

[[cs:Parodická mše]]