Wikipedia

Wierde (landvorm): verschil tussen versies

Interactief door geschiedenis bladeren
← Oudere bewerkingNieuwere bewerking →
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
VisueelWikitekst
HanhilBot (overleg | bijdragen)
bots
114.330 bewerkingen
k link
wat structuur in gebracht
Regel 1:
[[Bestand:Ezinge.jpg|thumb|350px|'Esinge in 't Westerkwartier van Groeningen' aquarel door [[Aart Schouman]] [[1772]]]]
 
Een '''wierde''' is een kunstmatige [[heuvel (geologie)|heuvel]], opgeworpen om bij [[hoogwater]] een droge plek te hebben. Zij komen voor langs de gehele kust van de [[Waddenzee]]. De naam komt vooral voor in de provincie [[Groningen (provincie)|Groningen]] in [[Nederland]]. In [[Friesland]] wordt het [[terp]] genoemd. Dit [[Westerlauwers Fries|Friese]] woord, dat eigenlijk [[dorp]] betekent, wordt nu algemeen gebruikt, hoewel ook in Friesland nogal wat plaatsnamen op ''-werd'' eindigen. In [[Noord-Duitsland]] heet zo'n heuvel ''Warft'', in [[Denemarken]] worden ze ''vaerfter'' genoemd. Op het (voormalige) eiland [[Marken (Nederland)|Marken]] wordt zo'n heuvel 'werf' genoemd.
 
HetDe inwierden Groningenwerden gebruikteopgeworpen woordop wierdetoch staatal veelhoge dichterplekken. bijVandaar hetdat origineleze woordvaak ''wurth'',op waarvaneen derij uitgangliggen. -werdEen ofmooi -wardvoorbeeld is afgeleid.de Hetwestelijke woordoeverwal isvan ''niet''de verwant[[Fivelboezem]]: aan[[Westerwijtwerd]], het[[Middelstum]], [[werkwoordToornwerd]], "werpen";[[Kantens]], geen ''opgeworpen heuvel'' dus[[Eelswerd]], zie [[-werfRottum (toponiemEemsmond)|-werfRottum]], [[Helwerd]], [[Kloosterwijtwerd]], [[Usquert]], met daartussen kleinere wierden. Wierden werden niet alleen gemaakt om door mensen te worden bewoond, maar ook om het vee te beschermen en om er soorten [[Geriefbos|geriefhout]], dat slecht tegen natte grond kan, op te laten groeien.
 
De wierden werden opgeworpen op toch al hoge plekken. Vandaar dat ze vaak op een rij liggen. Een mooi voorbeeld is de westelijke oeverwal van de [[Fivelboezem]]: [[Westerwijtwerd]], [[Middelstum]], [[Toornwerd]], [[Kantens]], [[Eelswerd]], [[Rottum (Eemsmond)|Rottum]], [[Helwerd]], [[Kloosterwijtwerd]], [[Usquert]], met daartussen kleinere wierden.
 
[[Warffum]] is qua omvang de grootste wierde van [[Nederland]], [[Hogebeintum]] de hoogste (terp).
 
==Naamgeving==
Afgeleiden van het woord wierde komen voor in [[toponiem|plaatsnamen]], bijvoorbeeld in de eerder genoemde: Sau'''werd''', Rasq'''uert''', '''Warf'''fum) en Usq'''uert''', maar ook in Ad'''uard''' en Leeu'''warden''' en in de Duitse gemeente [[Krummhörn]] de plaatsnamen [[Loquard]], [[Upleward]], [[Visquard]] en [[Woquard]]. Dat een wierde in het verleden niet alleen in Groningen voorkomt, bewijst een naam als [[Woerden]], de lokale uitspraak van het woord.▼
De naam 'wierde' is verwant met het woord 'waard' in de betekenis 'door water omgeven stuk land' of 'buitendijks gelegen land'. Dit woord zie je bijvoorbeeld ook terug in '[[uiterwaard]]'. Het woord is niet verwant aan het [[werkwoord]] "werpen"; het is dus geen ''opgeworpen heuvel'' (zie [[-werf (toponiem)|-werf]]). Het in Groningen gebruikte woord wierde staat dicht bij het originele woord ''wurth'', waarvan de uitgang -werd of -ward is afgeleid.
 
De naam 'wierde' komt vooral voor in de provincie [[Groningen (provincie)|Groningen]] in [[Nederland]]. In [[Friesland]] wordt het [[terp]] genoemd. Dit [[Westerlauwers Fries|Friese]] woord, dat eigenlijk [[dorp]] betekent, wordt nu algemeen gebruikt, hoewel ook in Friesland nogal wat plaatsnamen op ''-werd'' eindigen. In [[Noord-Duitsland]] heet zo'n heuvel ''Warft'', in [[Denemarken]] worden ze ''vaerfter'' genoemd. Op het (voormalige) eiland [[Marken (Nederland)|Marken]] wordt zo'n heuvel 'werf' genoemd.
 
▲Afgeleiden van het woord wierde komen voor in [[toponiem|plaatsnamen]], bijvoorbeeld in de eerder genoemde: Sau'''werd''', Rasq'''uert''', '''Warf'''fum) en Usq'''uert''', maar ook in Ad'''uard''' en Leeu'''warden''' en in de Duitse gemeente [[Krummhörn]] de plaatsnamen [[Loquard]], [[Upleward]], [[Visquard]] en [[Woquard]]. Dat een wierde in het verleden niet alleen in Groningen voorkomt, bewijst een naam als [[Woerden]], de lokale uitspraak van het woord.
 
==Afgravingen==
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/wiki/Wierde_(landvorm)"