Oorkondeleer: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k r2.7.1) (robot Erbij: io:Diplomatiko |
lf |
||
Regel 2:
== Het begin ==
In de 17e eeuw begonnen enkele Nederlandse en Belgische [[Jezuïeten]] met kritisch onderzoek naar [[hagiografie|heiligenlevens]], wat zou leiden tot de uitgave van de [[Acta
▲In de 17e eeuw begonnen enkele Nederlandse en Belgische [[Jezuïeten]] met kritisch onderzoek naar [[hagiografie|heiligenlevens]], wat zou leiden tot de uitgave van de [[Acta Sanctorum]] door de [[Bollandist]]en. Daarbij trokken zij de echtheid van de [[Merovingen|Merovingische]] oorkonden van met name [[benedictijnen|benedictijnse]] kloosters in twijfel. In het bijzonder oorkonden van de koninklijke [[saint-Denis-basiliek|abdij van Saint-Denis]] werden voor vervalsingen gehouden. Een reactie van deze orde bleef niet uit. Dom [[Jean Mabillon]] (1632-1707) publiceerde in 1681 zijn ''De re diplomatica'', waarin hij voor het eerst een systematische uiteenzetting gaf over echtheidscriteria van oorkonden. De titel van zijn boek gaf de nieuwe discipline de benaming ''diplomatiek'', uiteraard te onderscheiden van [[diplomatie]]. Met name de benedictijnen van de [[Congregatie (Benedictijnen)|congregatie]] van Saint-Maur spanden zich in de 18e eeuw in om zijn werk voort te zetten. Het [[hagiografie|hagiografisch]] onderzoek van de Jezuïeten, de aanleiding voor de ontwikkeling van de oorkondeleer, wordt nog steeds voortgezet door de zogeheten [[Bollandisten]] te Antwerpen.
== Inhoud en werkwijze ==
De oorkondeleer onderscheidt aan oorkonden interne en externe kenmerken. De inhoud van oorkonden volgt meestal een vast patroon met onder andere een groetformule, inleiding, een feitelijke bepaling, slotformules en bekrachtigingen (door [[handtekening]]en of [[zegel (oorkonde)|zegels]]). Zo is niet elke pauselijke oorkonde formeel een [[bul (document)|bul]]: er zijn ook oorkonden als de [[breve]] en de [[suppliek]]. Uiterlijke kenmerken zijn onder andere het materiaal, de afmetingen, de schriftsoort en de [[Grootzegel|bezegeling]]. Met name de [[kanselarij]] van de [[paus|pausen]] ontwikkelde een aantal standaarden die de kanselarijen van koningen, graven en hertogen in min of meerdere mate overnamen. Ook de oorkonden van steden en bisschoppen, en niet te vergeten de oorkonden van [[notaris]]sen, kennen hun eigen specifieke kenmerken. De publicatie van zogeheten oorkondeboeken waarin dergelijke oorkonden en masse worden samengebracht, maakt het mogelijk om hierover betrouwbare uitspraken te doen. Lijsten met [[regest]]en, beknopte min of meer systematische samenvattingen van oorkonden, staan dit niet toe, maar kunnen bijvoorbeeld wel weer zicht bieden op de tekstoverlevering van oorkonden, indien dit in [[voetnoot|voetnoten]] of anderszins wordt aangegeven.
== Context ==
Onderzoek naar vervalsingen vormde lange tijd de kern van de oorkondeleer. Achter vervalste oorkonden zit vaak een boeiende achtergrond die licht werpt op de situatie waarin men besloot oorkonden te vervalsen. De Duitse historicus [[Theodor von Sickel]] begon midden 19e eeuw met het onderzoek naar kanselarijen waarbij de productie van oorkonden aandacht krijgt. In Frankrijk leidde en leidt de in 1821 opgerichte [[École Nationale des Chartes]] te Parijs historici op met veel aandacht voor de oorkondeleer. [[Otto Oppermann]], de eerste Nederlandse hoogleraar [[middeleeuwen|middeleeuwse]] geschiedenis aan de [[Universiteit Utrecht]], onderzocht Nederlandse oorkonden begin 20e eeuw vooral op het criterium van echtheid. Hij verklaarde hele oorkondecollecties vals, bijvoorbeeld die van het [[norbertijnen]]klooster [[Mariënweerd]]. Na de Tweede Wereldoorlog hebben met name historici aan de [[Universiteit van Amsterdam]] het Nederlandse onderzoek naar middeleeuwse oorkonden op internationaal peil gebracht. In de huidige geschiedschrijving bestudeert men oorkonden niet enkel als informatiedrager, maar als een belangrijk element in een culturele context.
| |||