Grote mogendheid: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k r2.6.5) (Robot: toegevoegd: eo:Mondpotenco |
k Minus verouderde code |
||
Regel 11:
*Interne samenhang om effectief staatsoptreden mogelijk te maken;
*Economische macht, zoals grote economische groei of een grote interne markt;
* [[Militair]]e kracht, met de mogelijkheid om te wedijveren met andere dominante machten in een [[conventionele oorlog]].
== Geschiedenis ==
Regel 18:
Na de [[Tweede Wereldoorlog]] in [[1945]], werden de Verenigde Staten, de [[Sovjet-Unie]], het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en de [[Volksrepubliek China]] de grote mogendheden met permanente zetels en het recht van veto in de [[Veiligheidsraad van de Verenigde Naties]].
Grote mogendheden worden vaak geassocieerd met het vertoon van macht door bepaalde technologie, zoals de [[dreadnought (scheepstype)|''Dreadnoughts'']] of [[kernwapen]]s. Een groot defensief infanterieleger, zoals de Chinezen hadden tijdens het tijdperk van de Europese dominantie, was niet in staat om macht ten toon te spreiden buiten de eigen regio. Zelfs het Amerikaanse leger en de marine waren ten tijde van de [[Amerikaanse Burgeroorlog]] onvoldoende, omdat ze geen zeegaande [[Slagschip|slagschepen]] hadden. Rijkdom kon een militaire factor zijn. Groot-Brittannië was niet in staat om snel een groot leger te mobiliseren, maar was in staat om zijn bondgenoten te financieren tijdens de [[Napoleontische oorlogen]].
Van het [[Congres van Berlijn]], een vredesconferentie voor een relatief kleine oorlog, maakten [[Turkije]] en Italië deel uit. Internationale vergaderingen, die ontstonden in de tweede helft van de negentiende eeuw, dienden ook om de positie van grote mogendheid aan te geven bij het ontbreken van vredesconferenties na oorlogen, zoals de [[Koloniale Conferentie van Berlijn]].
Tegen het einde van de [[Koude Oorlog]] en het tijdperk van [[globalisering]] kregen andere landen erkenning als grote mogendheid; hiervan is [[India]] een voorbeeld na zijn economische groei in de jaren negentig.
Regel 37:
Rusland wordt door sommigen als een neergaande macht gezien, terwijl anderen het beschouwen als een opkomende macht. Het was de belangrijkste van de [[Socialistische Sovjetrepubliek|Sovjet Republieken]] en is de opvolger van de [[Sovjet-Unie]], waarvan het veel van de mogelijkheden erfde. Hoewel Rusland aanvankelijk wat van zijn macht verloor door interne schermutselingen na het uiteenvallen van de USSR, is het sindsdien weer enigszins hersteld en heeft het weer invloed door de krijgsmacht, de geografische positie, de demografie, de natuurlijke hulpbronnen en de economie.
{| class="
|+ align=top | <big>Grote mogendheden in de moderne geschiedenis</big>
|- bgcolor="#CCCCCC"
Regel 67:
|1688-heden
|De [[Glorious Revolution]] (1688), economische macht, [[G8]] land
|
|Onder [[Willem III van Oranje-Nassau|William III]], [[Huis Hannover|Hannover]], [[Huis Saksen-Coburg en Gotha|Saxe-Coburg en Gotha]], [[Huis Windsor|Windsor]] en het [[Britse Parlement]].
|-
|[[Frankrijk]]
Regel 76:
|Onder [[Huis Capet]], [[Huis Valois]], [[Huis Bourbon]], [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]], [[Napoleon III]] en verschillende [[Franse Republiek]]en.
|-
|[[Heilige Roomse Rijk]]
|955-1618
|[[Slag op het Lechveld]]
| [[Tweede Praagse Defenestratie|Praagse Defenestratie]] / [[Dertigjarige Oorlog]]
|Onder [[Karolingen|Karolingse dynastie]], [[Ottonen|Ottoonse dynastie]], [[Salische dynastie]], [[Hohenstaufen|Hohenstaufen dynastie]] en [[Habsburg|Habsburg dynastie]]
|-
Regel 91:
|1905-1945, jaren 70-heden
|[[Russisch-Japanse Oorlog]], economische macht, [[G8]] land
| Militaire vernietiging door de VS tijdens de [[Tweede Wereldoorlog]]
| Ingestort na de [[Tweede Wereldoorlog]], maar hersteld in de jaren zeventig.
|-
|Het [[Mogolrijk]]
|1526-1739
|Invasie van India
|Invasie van de Britten en de ''East India Company''
|[[Pakistan]], [[India]] en [[Afghanistan]]
|-
|[[Nederland]]
|1579-1795
|[[Unie van Utrecht (geschiedenis)|Unie van Utrecht]]
|[[Bataafse Revolutie]]
Regel 126:
|1763-1871
|[[Zevenjarige Oorlog (18e eeuw)|Zevenjarige Oorlog]]
|[[Duitse eenwording]]
|Onder [[Hohenzollern]]; opgevolgd door het [[Duitse Rijk]]
|-
Regel 150:
|1898-heden
|[[Spaans-Amerikaanse Oorlog]]
| -
| Economische macht, [[G8]] land, wetenschap en militaire sterkte
|-
Regel 158:
|De [[Grote Noordse Oorlog]]
|Deels door de productie van ijzer en staal.
|}
==Referenties==
{{References}}
[[Categorie:Politieke terminologie]]
| |||