Atuatuca Tungrorum: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k →Municipium Tungrorum: zinsstructuur |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
Regel 2:
'''Atuatuca Tungrorum''', het hedendaagse [[Tongeren (stad)|Tongeren]], was een [[Romeinse Rijk|Romeinse]] stad in de provincie Neder-Germanië ([[Latijn]]: ''[[Germania Inferior]]'').
== Geschiedenis ==
=== Atuatuca ===▼
[[Imperator Caesar Augustus|Keizer Augustus]] verdeelde de provincie [[Gallia Belgica]] in districten (''[[Civitas|civitates]]''), waarbij Atuatuca Tungrorum de hoofdstad van het ''Civitas Tungrorum'' werd. Dit gebied lag in het vroegere gebied van de [[Eburonen]]. Nadat de Eburonen waren verdreven woonden hier de [[Tungri]]; mogelijk waren dit nazaten van de Eburonen, maar het kan ook een Germaanse stam geweest zijn.▼
[[Bestand:Ambiorix.jpg|thumb|Standbeeld van [[Ambiorix (persoon)|Ambiorix]] te [[Tongeren (stad)|Tongeren]].]]▼
In [[57 v.Chr.]] veroverde de Romeinse veldheer [[Julius Caesar]] het gebied van het huidige Noord-Frankrijk, België en Zuid-Nederland, het ''[[Gallia Belgica]]''. In [[Atuatuca]], een vesting van de [[Eburonen]], werd een Romeins kampement aangelegd. [[Ambiorix (persoon)|Ambiorix]] en [[Catuvolcus]], twee koningen van de [[Eburonen]], kwamen in [[54 v.Chr.]] in opstand tegen de Romeinen. Met een list wisten de Eburonen de Romeinen uit Atuatuca te lokken: het 14e legioen (''[[Legio XIIII Gemina]]'') en een cavelerie-eenheid van 200 man werden enkele mijlen buiten Atuatuca in een [[keteldal]] in een hinderlaag gelokt en vrijwel volledig uitgeroeid.<ref>[[Julius Caesar]] - ''[[Commentarii de bello Gallico]]'', 5.24.4-5.</ref> Caesar stuurde daarop negen [[legioen]]en naar Belgica. Na een langdurige strijd werden de opstandige stammen afgeslacht of van hun grondgebied verdreven. Catuvolcus pleegde zelfmoord en Ambiorix vluchtte de Rijn over naar de Germanen.▼
Atuatuca Tungrorum wordt wel vereenzelvigd met dit Atuatuca, maar de meeste onderzoekers zijn het er heden wel over eens dat deze plaats ergens anders lag. Mogelijke plaatsen zijn [[Berg (Tongeren)|Berg]] (een deelgemeente in de buurt van Tongeren), het [[Plateau van Caestert]], een versterking bij [[Thuin]], [[Limburg (Luik)|Limburg]], [[Spa (stad)|Spa-Balmoral]], [[Sprimont|Dolembreux]], [[Forten rond Luik|Fort Battice (Luik)]], [[Chaudfontaine]] en [[Stolberg (Rijnland)|Stolberg-Atsch]].▼
▲De opvolger van Julius Caesar [[Imperator Caesar Augustus|Keizer Augustus]] verdeelde de provincie [[Gallia Belgica]] in districten (''[[Civitas|civitates]]''), waarbij Atuatuca Tungrorum de hoofdstad van het ''Civitas Tungrorum'' werd. Dit gebied lag in het vroegere gebied van de [[Eburonen]]. Nadat de Eburonen waren verdreven woonden hier de [[Tungri]]; mogelijk waren dit nazaten van de Eburonen, maar het kan ook een Germaanse stam geweest zijn.
Kort voor het begin van onze jaartelling werd in Atuatuca Tungrorum een Romeins legerkamp gebouwd. De plaats was strategisch goed gelegen aan de belangrijke Romeinse [[heerweg]] van [[Keulen]] (''[[Colonia Claudia Ara Agrippinensium]]'') naar [[Boulogne-sur-Mer]] (''[[Gesoriacum]]''). Er kwamen al snel burgers wonen in de nabijheid van het Tongerse kamp, vooral handelaars en ambachtslui. Ze vestigden zich ten zuidwesten van de legerplaats en waar ze een burgernederzetting stichtten (''[[canabae]]''). Ongetwijfeld was Atuatuca Tungrorum bedoeld als steunpunt en bevoorradingsplaats voor de Romeinse troepen aan de Rijn: Augustus was namelijk van plan om het Germaanse gebied aan de overkant van de Rijn bij het Romeinse Rijk in te lijven. Hij liet daartoe in het noorden van Gallië een netwerk van wegen en militaire kampen aanleggen. Vanaf [[16 v.Chr.]] vonden geregeld Romeinse expedities plaats op Germaans grondgebied over de [[Rijn]], maar na de rampzalige [[slag bij het Teutoburgerwoud]], waar de drie legioenen van [[Publius Quinctilius Varus|Varus]] door de Germanen onder leiding van [[Arminius (veldheer)|Arminius]] een zware nederlaag leden, werd afgezien van de verovering van [[Germanië]]. Het legerkamp bij Atuatuca Tungrorum werd opgedoekt. In [[17]] werden onder [[Tiberius Claudius Nero (zoon)|Tiberius]] de militaire provincies [[Germania Superior]] en [[Germania Inferior]] (waarin Atuatuca lag) gesticht. Deze gebieden vielen nog steeds onder Gallia Belgica maar werden rechtstreeks door het leger bestuurd.
Regel 11 ⟶ 17:
De stad werd zwaar beschadigd door plunderingen en een grote brand tijdens de [[Bataafse Opstand]] in [[70]]. De stad werd weer opgebouwd met verharde straten, openbare gebouwen en een [[Aquaduct (waterbouwkunde)|aquaduct]] dat naar de stad voerde vanuit de Kertsborn, een [[Bron (water)|bron]] in [[Widooie]]. Het is mogelijk dat het aquaduct water van verder weg via Widooie naar Tongeren voerde (het 20 km verderop gelegen [[Rukkelingen-Loon]] wordt genoemd), maar daarvoor zijn nog geen bewijzen gevonden. De woningbouw werd meer en meer in steen uitgevoerd. In het noordwesten werd op één van de hoogste punten van de stad op de plaats van een ouder heiligdom een tempelcomplex gebouwd. De op een verhoging gelegen [[Romeinse tempel]] (''[[Romeinse tempel|templum]]'') was 35 meter lang bij 25 meter breed en bestond uit een centrale ruimte (''[[cella]]'') met een voorportaal en een 4 meter brede zuilengang. Rond de tempel lag een door een zuilengang omgeven plein van 130 bij 77 meter. In het jaar [[90]] verhief keizer [[Titus Flavius Domitianus|Domitianus]] de militaire gewesten tot volwaardige provincies: vanaf die tijd lag Atuatuca Tungrorum in de provincie Germania Inferior.
=== Municipium Tungrorum ===
[[Bestand:TabulaPeutingeriana2.jpg|thumb|400px|Deel van de [[Peutinger kaart]], een Romeinse wegenkaart. Atuatuca Tungrorum staat hierop vermeld als '''Atuaca'''. (Bovenzijde, iets links van het midden onder het laatste deel van het woord Francia)]]
In de 2e eeuw werd een 4,5 kilometer lange Romeinse muur om de stad gebouwd: de grootste omwalling die de stad ooit zou krijgen.<ref>{{nl}}[http://www.galloromeinsmuseum.be/archeologie/content.php?hmID=11&smID=9 Gallo-Romeins Museum - ''Historische situering '']</ref> Ook werden een handels- en rechtsgebouw (''[[basilica]]'') en een officiële graanopslagplaats gebouwd. Rond deze tijd begon men de stad ''[[Municipium]] Tungrorum'' te noemen. Tijdens deze bloeiperiode was de stad in oppervlakte groter dan Keulen (''[[Colonia Claudia Ara Agrippinensium]]'').<ref>{{en}}[http://www.livius.org/to-ts/tongeren/atuatuca.html Livius - ''Atuatuca (Tongeren)'']</ref> Waarschijnlijk heeft Tungrorum nooit veel meer dan 5000 inwoners gehad, vergelijkbaar met Noviomagus (Nijmegen).<ref>Robert Nouwen - ''De Romeinen in België'' ISBN 90-5826-386-X (Leuven, 2006)</ref> Hiermee was Tungrorum de grootste stad op het grondgebied van het huidige België, maar had het toch veel minder inwoners dan steden als [[Trier]] (''[[Augusta Treverorum]]'') en [[Reims]] (''[[Durocortorum]]''), die in de Romeinse tijd 20 tot 30.000 inwoners hadden. Rond de stad ontstonden grote landbouwbedrijven (''[[Villa rustica|villae rusticae]]'').
=== Verval en einde van het Romeinse bestuur ===
Rond 350 volgden nieuwe Germaanse invallen en de Romeinen besloten hun aandacht naar het beter verdedigbare [[Maastricht]] te verschuiven.<ref>Herman Clerinx - ''Met de Romeinen door Haspengouw'' - ISBN 978-90-5826-470-1 (Leuven, 2007)</ref> Municipium Tungrorum werd minder welvarend, en ook het bevolkingsaantal nam af. In de 4e eeuw werd de muur ingekort en omsloot deze enkel nog het hoger gelegen stadsdeel. In deze periode werd de stad vereerd met een bezoek van keizer [[Julianus Apostata]]. Van de omwalling uit deze periode is enkel nog de Romeinse Toren op het Vrijthof bewaard gebleven, terwijl van de muur uit de 2e eeuw nog verschillende stukken overeind staan. In december 406 staken de Germanen massaal de bevroren Rijn over en werden grote delen van het noordelijke Romeinse Rijk onder de voet gelopen. De heerschappij van de Romeinen in deze streken kwam hiermee voorgoed ten einde.▼
Tussen 235 en 275 werden de landbouwbedrijven grotendeels verwoest door plunderende Germaanse stammen, maar onder keizer [[Diocletianus]] werd de rust opnieuw hersteld. Tongeren werd deel van de nieuwe verdedigingslinie tegen de Germanen langs de heerweg Keulen - [[Boulogne-sur-Mer]] (''[[Gesoriacum]]'') en er werd een contingent soldaten gestationeerd. In [[313]] erkende keizer [[Constantijn de Grote]] in het [[Edict van Milaan]] het [[christendom]], waarna de godsdienst zich onbelemmerd kon verspreiden. Het [[bisdom Tongeren]] werd de oudste bisschopszetel in de Nederlanden (in de 8e eeuw werd de zetel verplaatst naar [[Bisdom Luik|Luik]]).
▲Rond 350 volgden nieuwe Germaanse invallen en de Romeinen besloten hun aandacht naar het beter verdedigbare [[Maastricht]] te verschuiven.<ref>Herman Clerinx - ''Met de Romeinen door Haspengouw'' - ISBN 978-90-5826-470-1 (Leuven, 2007)</ref> Municipium Tungrorum werd minder welvarend, en ook het bevolkingsaantal nam af. In de 4e eeuw werd de muur ingekort en omsloot deze enkel nog het hoger gelegen stadsdeel. In deze periode werd de stad vereerd met een bezoek van keizer [[Julianus Apostata]]. Van de omwalling uit deze periode is enkel nog de Romeinse Toren op het Vrijthof bewaard gebleven, terwijl van de muur uit de 2e eeuw nog verschillende stukken overeind staan. In december 406 staken de Germanen massaal de bevroren Rijn over en werden grote delen van het noordelijke Romeinse Rijk onder de voet gelopen. De heerschappij van de Romeinen in deze streken kwam hiermee voorgoed ten einde. De Germaanse stam van de [[Franken]] vestigde zich als de nieuwe elite over de plaatselijke bevolking.
▲==Atuatuca==
▲[[Bestand:Ambiorix.jpg|thumb|Standbeeld van [[Ambiorix (persoon)|Ambiorix]] te [[Tongeren (stad)|Tongeren]].]]
▲In [[57 v.Chr.]] veroverde de Romeinse veldheer [[Julius Caesar]] het gebied van het huidige Noord-Frankrijk, België en Zuid-Nederland, het ''[[Gallia Belgica]]''. In [[Atuatuca]], een vesting van de [[Eburonen]], werd een Romeins kampement aangelegd. [[Ambiorix (persoon)|Ambiorix]] en [[Catuvolcus]], twee koningen van de [[Eburonen]], kwamen in [[54 v.Chr.]] in opstand tegen de Romeinen. Met een list wisten de Eburonen de Romeinen uit Atuatuca te lokken: het 14e legioen (''[[Legio XIIII Gemina]]'') en een cavelerie-eenheid van 200 man werden enkele mijlen buiten Atuatuca in een [[keteldal]] in een hinderlaag gelokt en vrijwel volledig uitgeroeid.<ref>[[Julius Caesar]] - ''[[Commentarii de bello Gallico]]'', 5.24.4-5.</ref> Caesar stuurde daarop negen [[legioen]]en naar Belgica. Na een langdurige strijd werden de opstandige stammen afgeslacht of van hun grondgebied verdreven. Catuvolcus pleegde zelfmoord en Ambiorix vluchtte de Rijn over naar de Germanen.
▲Atuatuca Tungrorum wordt wel vereenzelvigd met dit Atuatuca, maar de meeste onderzoekers zijn het er heden wel over eens dat deze plaats ergens anders lag. Mogelijke plaatsen zijn [[Berg (Tongeren)|Berg]] (een deelgemeente in de buurt van Tongeren), het [[Plateau van Caestert]], een versterking bij [[Thuin]], [[Limburg (Luik)|Limburg]], [[Spa (stad)|Spa-Balmoral]], [[Sprimont|Dolembreux]], [[Forten rond Luik|Fort Battice (Luik)]], [[Chaudfontaine]] en [[Stolberg (Rijnland)|Stolberg-Atsch]].
<div class="references-small">
| |||