Betar (zionisme): verschil tussen versies

'''Betar''' of '''Beitar''' ([[Hebreeuws]]: בית"ר, uitspraak: Bee-tar) is een Zionistische Joodse Jeugdvereniging die in 1923 door [[Ze'ev_Jabotinsky|Ze'ev Jabotinski]] (andere spelling: Jabotinsky, uitspraak: Zjabotinski) in [[Riga]], [[Letland]] is opgericht als [[Revisionistisch zionisme|Revisionistische Zionistische]] jeugdbeweging en joodse weerbaarheid. Betar speelde voor de onafhankelijkheid van Israël in 1948 een grote rol bij de illegale immigratie van Europese Joden naar het toenmalige Britse Mandaatgebied Palestina. Veel Likoed-politici, waaronder Menachem Begin, waren vroeger lid van Betar.

 

== De naam Betar==

=== Trumpeldor en Jabotinski ===

[[Bestand:Jab.jpg|thumb|100px|left|Ze'ev (Vladimir) Jabotinski in een uniform van het Joodse Legioen]] Trumpeldor (uitspraak: Troempeldor) en Jabotinski hadden tijdens WO I beiden in het Joodse Legioen van het Britse leger gediend. In 1914 hadden ze zelf in Caïro geijverd voor de oprichting van een Joodse eenheid binnen het Britse leger. Ze waren door het Ottomaans-Turkse bestuur van Palestina samen met andere Joden uit Palestina gezet en wilden de Britten als vrijwilliger steunen tegen de Turken, om het Ottomaanse bestuur van Palestina te verdrijven. In 1914/15 werd ''the Zion Mule Corps'' gevormd. Het telde zo'n 600 man, hoofdzakelijk joden die uit Palestina waren verdreven. Luitenant-generaal Patterson, een protestantse Ier, was de commandant, Trumpeldor ondercommandant en Jabotinski een officier. Deze eenheid werd ingezet bij de [[slag om Gallipoli]]. Later dienden Trumpeldor en Jabotinski nog samen in andere Britse legereenheden tijdens WO I.

Na WO I ontstond het Britse mandaatgebied Palestina. Dit omvatte ongeveer het huidige Israël inclusief de huidige Palestijnse gebieden op de westbank en in de Gazastrook en Jordanië. Trumpeldor sneuvelde in 1920 in de noordelijke joodse buitenpost Tel Chai, dat toen onder Frans militair bestuur stond, samen met zeven andere joden, tijdens een vuurgevecht met een horde Arabieren of Bedoeïnen uit een Libanees dorp. In Tel Chai, dat een paar kilometer ten westen van het huidige [[Kirjat Sjmona]] ligt, is ter herinnering daaraan een monument opgericht, een standbeeld van een leeuw met de laatste woorden die Trumpeldor had gesproken: "Een davar, tov lamoet be'ad artsenoe" ("Het geeft niet, het is goed om te sterven voor ons land"). Jabotinski werd in 1920 gearresteerd als commandant van de [[Hagana (organisatie)|Hagana]] in Jeruzalem, toen een voor de Britse wet illegale paramilitaire organisatie, maar weer vrijgelaten.

 

=== Betar 1923 - WO II ===

Jabotinski brak in 1923 met de Algemene Zionistische Beweging, omdat hij die te socialistisch en te communistisch vond.

Jabotinski bleef tot zijn dood het hoofd van Betar. Jabotinski stierf in 1940 aan een hartaanval bij een bezoek aan een trainingskamp van Betar in de Verenigde Staten. De Engelsen hadden hem sinds 1930 de toegang naar Palestina ontzegd. In 1964, tijdens de regering Esjkol, is hij door toedoen van Menachem Begin herbegraven in Israël. [[David Ben-Gurion|David Ben-Goerion]] wilde er tijdens zijn regering geen toestemming voor geven.

 

[[Bestand:Young Jewish members from German Chapter of Betar in Berlin, 1936.jpg|thumb|170px|rechts|Betar-leden in [[Berlijn]], [[1936]]]]

In de jaren dertig en de begin jaren veertig van de 20e eeuw organiseerde Betar in samenwerking met de [[Irgoen|Irgoen Tsvaï Leoemi]] 'illegale' immigratie van Joden naar [[Palestina]], dat toen een Engels bestuur had. Het was illegaal, omdat Groot-Brittannië een maximum aantal voor het aantal immigranten had ingesteld van een paar duizend per jaar. Door Betar konden ruim 17.000, volgens andere bonnen zelfs meer dan 40.000 Joden per Betar-schip naar Palestina emigreren. Vaak waren die schepen niet helemaal zeewaardig.

 

=== WO II ===

=== Menachem Begin en Betar ===

De latere premier van [[Israël]], [[Menachem Begin]], kwam uit de Betar-beweging en speelde er een belangrijke rol in. Op 15-jarige leeftijd werd hij lid van de ''snief'' van [[Brest-Litovsk]], dat toen deel uitmaakte van [[Polen]]. Brest-Litovsk had toen een bevolking van 70.000 inwoners, waarvan 30.000 joods waren. In [[1939]] werd hij chef van Betar Polen. Op 1 september 1939 viel het leger van nazi-Duitsland met 1,5 miljoen soldaten Polen binnen en werd Warschau door de Duitse luchtmacht gebombardeerd. Begin nam op 7 september met zijn vrouw Aliza en een ander echtpaar de trein naar het oosten en vluchtte naar Litouwen, om daar zijn werk voor Betar voort te kunnen zetten en om naar Palestina te kunnen vluchten. In juni [[1940]] viel het [[Rode Leger (Sovjet-Unie)|Rode leger]] van de [[Sovjet-Unie]] [[Litouwen]] binnen. In september van dat jaar werd [[Menachem Begin]] in Vilnius door de [[NKVD]], de geheime dienst van de [[Sovjet-Unie]], gearresteerd en veroordeeld tot acht jaar dwangarbeid in een [[Goelag|werkkamp]] in [[Siberië]]. In [[1941]] kon hij, omdat hij Pool was, dienstdoen in het [[Poolse Tweede Korps]] en zo de Sovjet-Unie verlaten. Het Poolse Tweede Korps trok via [[Perzië]] en het [[Midden-Oosten]]. In mei [[1942]] kwam Begin in [[Palestina]] aan.

Hier deserteerde hij met behoud van zijn geweer en sloot zich aan bij de [[Irgoen|Irgoen Tsvaï Leoemi]]. Eind 1943 nam hij op voordracht van Ya'akov Meridor daar de leiding van over. Menachem Begin leefde ondergedoken, omdat hij gezocht werd door het Britse leger voor het verspreiden van posters van de Irgoen. De Irgoen vocht tegen het Britse bestuur voor Joods zelfbestuur.

De [[Hagana (organisatie)|Haganah]] stond vaak vijandig ten opzichte van de Irgoen en leverde tijdens het zogenaamde 'Jachtseizoen' na de moord op Moyne in 1944 door Lechi-strijders Irgoen-leden uit aan de Britten, maar de Irgoen, de [[Lechi]] en de Haganah hebben rond 1946 ook tien maanden samengewerkt, tot [[Bomaanslag op het Koning Davidhotel|de bomaanslag op het Britse hoofdkwartier in het King David Hotel]].