Helenacultus: verschil tussen versies

De '''Helena-cultus''' in het oude [[Lakonië|Lakedaímon]] hing nauw samen met de overgang tussen de status van meisje en die van volwassen vrouw, de zogenaamde ''initiatie'', en ging terug tot een vruchtbaarheidscultus uit minstens de [[8e eeuw v.Chr.]]. Heiligdommen voor de Helena-cultus lagen o.a. in [[Therapne]] en in [[Sparta (Griekenland)|Sparta]].

Antieke bronnen associëren Helena met koordansen en gymnastische training voor meisjes, aan de oevers van de [[Eurotas]]. ''[[Partheneia]]'' ("maagdenliederen") waren korale oden voor recitatie en [[dans]] die werden opgetekend door de Spartaanse dichter [[Aleman]]. Ze vormden een onderdeel van de initiatie en opvoeding van de Spartaanse meisjes.

“''Spartaanse meisjes kregen, in tegenstelling tot de Atheense, dezelfde voedingsrantsoenen als jongens, en mochten ongewaterde wijn drinken''”, aldus Xenophon<ref>[[Xenophon]]: "Constitutie van de Lakedaimoniërs", I.3</ref>. En Plato verbaasde er zich over dat: “''Meisjes er een strikt trainingsregime kregen dat ze even fit maakte als jongens, vrouwen konden economisch onafhankelijk zijn, ze leerden muziek en poëzie''”<ref>Plato: "Wetten", 806A. Cfr "De Republiek", 5. 432A</ref>. Dit in tegenstelling tot de Atheense vrouw, die "''zo weinig mogelijk zien, horen en spreken moest''."<ref>Xenophon: "Huishoudelijk beheer", 7.10, (vert. S.B. Pomeroy, 2002, 9)</ref> Volgens [[Homeros]] was de landstreek bekend voor haar mooie sterke vrouwen, "''Sparte kalligynaika''" (Het Sparta van de mooie vrouwen) noemt hij het gebied<ref>Odyssee 13. 469 [LCL 13. 412]</ref>.

De belangrijkste centra van de Helena-cultus lagen in [[Lakonië]]. In Sparta was het stedelijk heiligdom van Helena nabij de ''Platanistas'', zo genoemd naar de platanen die daar groeiden. [[Theocritus]] vermeldt het [[epithalamium]] (bruidszang) dat Spartaanse vrouwen bij de platanen zongen "om Helena's huwelijk met Menelaus te gedenken"<ref>Theocritus, ''The Epithalamium of Helen'', [http://www.theoi.com/Text/TheocritusIdylls3.html#18 43&ndash;48]<br />* Edmunds, ''Helen's Divine Origins'', 12</ref>. Van de mooie Spartaanse Helena werd gezegd dat zij als maagd daar ooit door [[Theseus]] was verkracht.

Ook op de andere oever van de Eurotas, in [[Therapne]] stond een heiligdom, daterend uit de [[8e eeuw v.Chr.]] (Tης Hελενης Hιερον ''Heiligdom van Helena'') dat in de [[5e eeuw v.Chr.]] herbouwd is en later door het Menelaion is vervangen, zo genoemd naar Menelaus<ref>Herodotos, 6.61</ref>. Men geloofde dat Helena daar naast Menelaus was begraven. Maar ondanks zijn naam behoorde dit heiligdom en de bijhorende cultus oorspronkelijk bij Helena. Menelaus werd er later als haar echtgenoot aan toegevoegd.<ref>Herodotus, ''Histories'', VI, 61.[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0126%3Abook%3D6%3Achapter%3D61%3Asection%3D3 3]<br />* Hughes, ''Helena van Troje'', pp. 30-31; Lynn Budin, ''The Ancient Greeks'', p. 286</ref>

Als relicten zijn een driehonderdtal terracotta [[figurine]]s, deels van vrouwen, ook te paard, in Therapne opgegraven, met daarbij bronzen en ijzeren [[fibula]]e, kleerspelden.

Volgens [[Isocrates]] werd in Therapne Helena (en Menelaus) vereerd als god, niet als held. Clader stelt dat, indien Helena inderdaad als [[godin]] werd vereerd in Therapne, haar invloed in ruim verband moet hebben gestaan met vruchtbaarheid<ref>Isocrates, ''Helena'', 63<br />* Clader, ''Helen'', p. 70; Jackson, ''The Transformations of Helen'', p. 52. Voor een kritiek op de theorie van de goddelijke verering van Helen in Therapne, zie Edmunds, ''Helen's Divine Origins'', pp. 20-24</ref>.

Er zijn verdere aanwijzingen voor de Helena-cultus in het Sparta van de [[Hellenistische tijd]]: regels worden aangegeven voor wie wilde offeren en feesten ter ere van haar<ref>Pausanias, ''Beschrijving van Griekenland'', III, 15.[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0160%3Abook%3D3%3Achapter%3D15%3Asection%3D3 3], en 19.[http://books.google.com/books?id=DhfmgSz1eR4C&pg=PA193&dq=helen,+cult,+Platanistas&as_brr=3&hl=fr 9]<br />* Allan, ''Introductie'', pp. 14-16; Calame, ''Jonge vrouwenkoren'', pp. 192-197; Pomeroy, ''Spartaanse vrouwen'', pp. 114-118</ref>.

Ook in [[Attica]] werd Helena vereerd samen met haar broers, en op [[Rhodos]] als Helena ''Dentritis'' ( Έλένα Δενδρῖτις Helena van de bomen). Zij was een vegetatie- of [[vruchtbaarheidsgodin]]<ref>Door Euripides wordt allusie gemaakt op die gezamenlijk cultus in Attica voor Helena en haar broers, ''Helena'', [http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0100%3Acard%3D1642 1666&ndash;1669]. Zie ook Edmunds, ''Helen's Divine Origins'', pp. 26-29. Betreffende Helena Dendritis, Gumpert (''Grafting Helen'', p. 96), en Skutsch (''Helen'', p. 109) onderschrijven dat het om een vegetatiegodin ging. Meagher (''The Meaning of Helen'', pp. 43-44) beargumenteert dat haar argues cultus in Rhodos een oud vruchtbaarheidsritueel weergeeft, niet enkel op Rhodos maar ook in Dendra, nabij Sparta. Edmunds (''Helen's Divine Origins'', p. 18) vermeldt dat het niet duidelijk is wat een oude [[boomcultus]] juist was</ref>.

# Fase van het toetreden tot de jonge volwassenheid. Bij de jongens is deze fase verbonden met [[Apollon|Apollo]], de god van het licht en de jeugd, en men organiseerde een feest ter ere van de held [[Hyakinthos|Hyacinthus]].<br />Bij de meisjes wordt deze fase in verband gebracht met Helena, godin van de schoonheid en de verleidelijkheid in dienst van de vruchtbaarheid. Bij de oude Grieken werden ongehuwde meisjes als 'wild' beschouwd, ze moesten nog getemd worden, want, zo zei men, er was nog een leegte in hen (de baarmoeder) die nog moest 'opgevuld' worden. Pas na de eerste zwangerschap, en officieel hing dat samen met het gehuwd zijn, was een meisje echt volwassen.

Aangezien een ongehuwde vrouw als ongetemd werd beschouwd, mocht een man haar slaan om haar te temmen. Dit werd in verband gebracht met de ontvoering van [[Helena (mythologie)|Helena]] door prins [[Paris (mythologie)|Paris]] van Troje, die haar zo temde.{{feit||2011|03|05}}

{{referencesReferences}}

* Skutsch, Otto (1987). "''Helen, her Name and Nature''". The Journal of Hellenic Studies 107: 188–193. doi:10.2307/630087.

{{commonscatCommonscat|Helen}}