Hanno (olifant): verschil tussen versies

'''Hanno''' (omstreeks [[1510]] - [[8 juni]] [[1516]]), in het [[Italiaans (taal)|Italiaans]] ''Annone'' genoemd, was een [[Aziatische olifant]] en een geschenk van koning [[Emanuel I van Portugal]] (''Manuel de gelukkige'') aan de nieuw verkozen [[Paus Leo X]]. Hanno kwam in 1514 naar [[Rome (stad)|Rome]] en werd het lievelingsdier van de paus. Hij stierf ten gevolge van [[constipatie]] en de behandeling daartegen met een met goud verrijkt [[laxeermiddel]].

 

 

==Hanno's reis naar Rome==

Emanuel I stelde een delegatie van zeventig dragers samen, die onder leiding van [[Tristão da Cunha]] in 1514 een scheepslading vol waardevolle geschenken, tezamen met 43 zeldzame wilde dieren uit Emanuels bezit naar Rome begeleiden moesten. Deze diplomatieke onderneming, met als hoogtepunt een olifant die bij de aankomst in Rome de groep zou aanvoeren, had zijn oorsprong in de bijzondere rol die de paus sinds het [[Verdrag van Tordesillas]] uit 1494 vervulde ten aanzien van de opdeling van de Spaanse en Portugese overzeese gebieden. Om de nieuwe, uiterst lucratieve specerijenhandel met die gebieden te ondersteunen, wilde Emanuel I zich van de gunst van de nieuwe paus verzekeren.

 

 

==Hanno in Rome==

Hanno behield in Rome zijn naam ''Annone'' en werd al snel het lievelingsdier van de paus. Hanno kreeg een eigen gebouwtje in de [[Vaticaanse tuinen]]. Zijn oppasser werd Giovanni Battista Branconio dell’Aquila, kamerheer van de paus en een goede vriend van [[Rafaël Santi]], die een tekening van Hanno gemaakt zou hebben, die echter niet bewaard gebleven is. Twee gelijksoortige tekeningen gelden als kopieën van deze tekening.<ref>Volgens Winner, ''Raffael malt einen Elefanten'', en Bedini, ''Der Elefant des Papstes''.</ref> Vier andere studies van het levende dier werden eveneens lange tijd aan Rafaël toegeschreven, maar zijn nu bekend als werken van [[Giulio Romano]]. Ook van deze tekeningen werden kopieën vervaardigd en zij dienden als voorbeeld voor talrijke schilderijen, fresco's en illustraties, zoals onder andere de [[gravure]] ''De slag bij Zama'' laat zien, die in 1567 door [[Cornelis Cort]] naar een schilderij van Romanos werd gemaakt.

 

 

===Hanno's einde===

In 1516 stierf Leo's broer Giuliano onverwacht: Leo zelf leed aan koortsen en werd geplaagd door een [[fistel]]. Een ketterse monnik voorspelde hem en zijn dier een spoedige dood<ref>Bedini, ''Der Elefant des Papstes'', blz. 170 en volgende.</ref>. Begin juni werd Hanno erg ziek: hij kon amper nog ademhalen en had krampen. Paus Leo riep zijn eigen artsen bijeen, die op grond van de ademnood een [[keelontsteking]] als diagnose stelden. Hiernaast was het dier volledig [[Constipatie|verstopt]] en besloten de artsen het dier te behandelen met een [[laxeermiddel]], dat ze, zoals gewoonlijk in die tijd, verrijkten met [[goud]] en de olifant vanwege zijn grootte een hoge dosering gaven. De therapie had geen effect en verhoogde de druk op het spijsverteringskanaal; het dier overleed op 8 juni 1516.<ref>Bedini, ''Der Elefant des Papstes'', blz. 176 en volgende.</ref>

 

 

=== Legendes ===

 

Over de moeilijkheden om Hanno in Lissabon op het schip te krijgen, deden al snel meerdere verhalen de ronde. Zo zou Hanno bij het inladen het schip al niet hebben willen betreden. Zijn Indische bewaker zou, omdat hij zijn geliefde niet wilde verlaten, aan Hanno de stad Rome zwart voorgespiegeld hebben. Onder bedreiging met de doodstraf zou hij vervolgens zijn verhaal veranderd hebben in een voor Hanno rooskleurige toekomstvoorspelling. Hanno zou daarop braaf alle bevelen hebben opgevolgd en zich gedurende de reis uiterst vreedzaam hebben gedragen.<br />

 

=== Onderzoeken ===

In de overleveringen, ook van tijdgenoten, wordt Hanno soms als een [[witte olifant]] beschreven. Aangenomen wordt dat voor deze speling der natuur in de 16e eeuw geen vergelijkingsmateriaal bestond, maar dat Hanno in ieder geval een lichte huidskleur had.<ref>Volgens Bedini, ''Der Elefant des Papstes'', blz. 104.</ref> Witte olifanten kregen in India en Ceylon gedurende hun leven een bijzondere behandeling. De bronnen over Hanno's herkomst maken duidelijk dat het om een jonge, getrainde olifant ging, wat de waarde van het geschenk verhoogde. Deze bronnen bevestigen echter niet dat het dier een bijzondere status had vanwege zijn huidskleur.<ref>Albuquerque: ''Cartas'' naar Bedini, ''Der Elefant des Papstes'', blz. 46f.</ref>

 

 

==Literatuur==

* Silvio A. Bedini: ''The Pope’s Elephant''. Carcanet, Manchester 1997, ISBN 1-85754-277-0 (duits: ''Der Elefant des Papstes''. Klett Cotta, Stuttgart 2006, ISBN 3-608-94025-1, [http://hsozkult.geschichte.hu-berlin.de/rezensionen/type=rezbuecher&id=8795 Recensie])

* Donald F. Lach: ''Elephants''. In: Ders.: ''Asia in the Making of Europe. Volume 2: A century of wonder. Book 1. The Visual Arts''. University of Chicago Press, Chicago 1970, ISBN 0-226-46750-3, blz. 123–158