İsmet İnönü: verschil tussen versies

| naam = Mustafa Ismetİsmet Inönüİnönü

'''Mustafa Ismetİsmet Inönüİnönü''' ([[İzmir]], [[24 september]] [[1884]] – [[Ankara]], [[25 december]] [[1973]]) was een [[Turkije|Turks]] [[president]] ([[1938]]-[[1950]]).

Ismetİsmet Pasja volgde een militaire opleiding (voltooid in [[1903]]) aan een militaire academie. Hij sloot zich aan bij het ''[[Comité voor Eenheid en Vooruitgang]]'' (CUP; ''Ittihad'') en nam deel aan de revolutie van [[1908]] die het CUP aan de macht bracht.

Ismetİsmet onderdrukte twee revoltes, één in [[Jemen]] en één in [[Roemelië]] (toen waren dat Ottomaanse provincies).

Tijdens de [[Eerste Wereldoorlog]] commandeerde Ismetİsmet het 4de Leger in [[Syrië]]. Rond de tijd dat [[Turkije]] een wapenstilstand sloot met de [[Entente]] (oktober [[1918]]) was Ismetİsmet staatssecretaris van Oorlog in de regering van [[grootvizier]] [[Izzet Pasja]]. Daarna sloot hij zich aan bij de nationalisten van [[Mustafa Kemal Atatürk|Mustafa Kemal]] (de latere Atatürk) die een [[Grieks-Turkse Oorlog|oorlog]] uitvochten met de Grieken en Italianen die delen van Turkije wilden annexeren. Deze strijd mondde uit in een overwinning voor de nationalisten. In januari en in april [[1921]] wist Ismetİsmet de Grieken te verslaan bij Inönü. Later, toen het de Turken verplicht werd gesteld om een achternaam aan te nemen, koos Ismetİsmet als achternaam 'Inönü', naar de plaats waar hij tweemaal een militaire zege had behaald. Hoewel geen Ottomaanse [[pasja (titel)|pasja]] (hij was geen Ottomaanse generaal, maar generaal in het verzetsleger), stond hij toen wel bekend als 'Ismetİsmet Pasja'.

In [[1922]] waren de Grieken en Italianen verslagen en kwam Mustafa Kemal als sterke man naar voren. Hij zette de sultan, [[Mehmet VI]] af en riep de republiek [[Turkije]] uit ([[1923]]). Ismetİsmet werd door Atatürk aangesteld als delegatieleider van de Turkse vredesdelegatie die op [[24 juli]] [[1923]] de [[Vrede van Lausanne]] ondertekende met de [[Entente]]-mogendheden.

Van [[1923]] tot [[1924]] en van [[1925]] tot [[1937]] was Ismetİsmet Pasja minister-president van de republiek. Ismetİsmet was een trouwe volgeling van Atatürk en steunde diens binnen- en buitenlandse politiek.

Na het overlijden van [[Mustafa Kemal Atatürk]] in [[1938]], volgde Ismetİsmet Inönü hem als president van de Turkse republiek op. Na het partijcongres van de Republikeinse Volkspartij (CHP), de enige toegestane politieke partij, werd hij tevens tot partijvoorzitter voor het leven gekozen. Het Turkse parlement in [[Ankara]] kende hem de titel ''Nationaal Leider'' toe, terwijl Atatürk postuum de titel ''Eeuwige Leider'' kreeg toegewezen.

[[Bestand:Inonu Tomb.JPG|250px|thumb|right|Graftombe Mustafa Ismetİsmet Inönüİnönü]]

De CHP die nog nooit oppositie had gevoerd, moest het oppositie voeren nog leren. De verkiezingen halverwege de jaren vijftig verliepen dan ook niet succesvol voor de CHP. De DP-regering, die toch wat dictatoriale trekjes ging vertonen, werd in [[1960]] omver geworpen door het leger dat een tijdelijke militaire regering afkondigde, doch in [[1961]] de parlementaire democratie herstelde. De CHP - inmiddels naar eigen zeggen omgevormd tot een 'sociaaldemocratische partij' (eigenlijk een centrumpartij) - mocht een coalitieregering vormen met andere kleine partijtjes. Inönüİnönü leidde tot [[1965]] deze coalitieregering.

De CHP leed bij de verkiezingen van [[1965]] en [[1969]] grote nederlagen. De jonge [[Bülent Ecevit]] volgde Inönüİnönü in [[1972]] als partijvoorzitter van de CHP op.

Inönüİnönü overleed op [[25 december]] [[1973]] in [[Ankara]].