Ultramarijn: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k robot Erbij: simple:Ultramarine |
k Linkfix ivm sjabloonnaamgeving / parameterfix |
||
Regel 1:
{{
| }}
[[
'''Ultramarijn''' (''Duitse asch'') is een blauw [[pigment]]. Van nature wordt het pigment aangetroffen in het [[mineraal]] [[lazuriet]], dat onder andere aangetroffen wordt in het kostbare [[lapis lazuli]].
Regel 18 ⟶ 19:
==Winning en productie==
[[
Natuurlijk ultramarijn is een moeilijk pigment om met de hand fijn te malen; met veel moeite ontstaat vanuit lapis lazuli slechts een bleek, grijsachtig blauw poeder. In het begin van de 13e eeuw kwam een verbeterde methode beschikbaar, beschreven door de 15e-eeuwse kunstenaar [[Cennino Cennini]]. Het gemalen materiaal werd gemengd met gesmolten [[was (substantie)|was]], [[hars]] en [[olie]]. Deze massa werd in een doek gewikkeld en gekneed met een verdunde zeepachtige oplossing. De blauwe deeltjes verzamelen zich aan de onderzijde, terwijl de onzuiverheden en kleurloze kristallen in de grotere massa blijven. Dit proces werd een aantal malen herhaald, maar bij de eerste ronde werd het beste pigment gewonnen.
Regel 24 ⟶ 25:
Als de halfedelsteen lapis lazuli als boven wordt bewerkt, resulteert er per kilogram steen slechts 20 tot 30 gram aan zuiver pigment (2 tot 3%). Dit verklaart de hoge prijs van het zuivere ultramarijn.
In 1787 ontdekte [[Goethe]] dat zich spontaan een blauwe stof vormde in [[kalkoven]]s bij [[Palermo (stad)|Palermo]]. Later werden deze blauwe afzettingen ook waargenomen door [[M. Tessäert]] in [[St. Gobain]]. Hij gaf dit door aan de ''Société pour l'Encouragement d'Industrie'', die in 1824 een prijs van 6000 [[Franse frank|frank]] uitloofde voor de kunstmatige productie van de kostbare kleurstof, voor een prijs van minder dan 300 frank per kilo. Lapis lazuli kostte in die tijd 3000-5000 frank per pond. De prijs werd vier jaar lang niet uitgereikt, omdat de ingezonden kleuren varianten waren op [[Pruisisch blauw]].
[[Jean Baptiste Guimet]] (1826) en [[Christian Gmelin]] (1828) vonden beiden een proces uit om ultramarijn te produceren. De eerste hield zijn proces een tijd geheim. Op 4 februari 1828 kreeg Guimet echter toch de prijs. Gmelin maakte bezwaar door te beweren dat hij het proces eerder had ontdekt, maar Guimet behield de prijs. Sindsdien is ultramarijn zeer goedkoop geworden en wordt het in grote hoeveelheden gebruikt, zelfs om schrijfpapier lichtblauw te kleuren. Daarnaast wordt synthetisch ultramarijn gebruikt als [[blauwsel]] voor de witte [[wasgoed|was]]. De blauwkleuring maskeert de vergeling van het wasgoed. In westerse landen is de functie van het blauwsel vrijwel geheel overgenomen door [[bleekmiddel]]en en [[optische witmaker]]s, maar in [[India]] en [[Pakistan]] wordt blauwsel nog veel gebruikt.
De kleur van het synthetische ultramarijn is donkerder dan de stof die uit lapis lazuli wordt gewonnen.
Regel 41 ⟶ 42:
==Chemische eigenschappen==
Zuiver ultramarijn heeft kleurcode Pigment Blue (PB) 29 77007.
Ultramarijn is gevoelig voor de inwerking van [[zuur (chemie)|zuur]] in een waterige oplossing. Verdund HCl, HNO<sub>3</sub>, en H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub> vernietigen al snel de blauwe kleur, waarbij het gasvormige [[waterstofsulfide]], H<sub>2</sub>S ontstaat en uit het mengsel ontsnapt. Het zwavelradicaal S<sup>3-</sup> dat de kleur geeft aan het ultramarijn verbindt zich met twee positieve waterstofionen H<sup>+</sup>, onder achterlating van een elektron. Positieve waterstofionen zijn in ruime mate aanwezig in een zuur, maar in kleinere aantallen ook in zuiver water (evenals de negatief geladen OH<sup>-</sup>-ionen).
==Externe link==
* [http://webexhibits.org/pigments/indiv/history/ultramarine.html Geschiedenis van ultramarijn]
[[Categorie:Anorganisch pigment]]
| |||