Karel XI van Zweden: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k robot Erbij: ca:Carles XI de Suècia |
k Linkfix ivm sjabloonnaamgeving / parameterfix |
||
Regel 1:
{{Infobox dynastie
|
| naam = Karel XI
| leven = 1655-1697
Regel 7:
| voorganger1 = [[Karel X Gustaaf van Zweden|Karel X Gustaaf]]
| opvolger1 = [[Karel XII van Zweden|Karel XII]]
| functie2 = [[Lijst van heersers van de Rijnpalts|Hertog
| periode2 = [[1693]]-[[1697]]
| voorganger2 = [[Frederik Lodewijk van Palts-Landsberg|Frederik Lodewijk]]
Regel 16:
}}
'''Karel XI''' ([[Stockholm]], [[24 november]] [[1655]] - aldaar, [[5 april]] [[1697]]) was koning van [[Zweden]] van 1660 tot 1697. Hij was de enige zoon van [[Karel X Gustaaf van Zweden]] en [[Hedwig Eleonora van Holstein-Gottorp]]. Zijn buitenlandse politiek was succesrijk.
Nog minderjarig volgde Karel XI zijn vader op. Het regentschap, waaronder zijn moeder, sloot de [[Vrede van Kopenhagen (1660)|vrede van Kopenhagen]] met [[Denemarken]] en het [[Verdrag van Oliva]] met [[Polen]] en [[Brandenburg-Pruisen|Brandenburg]], na het beëindigen van de [[Noordse Oorlog (1655-1660)|Tweede Noordse Oorlog]]. Polen zag van alle aanspraken op Zweden en Denemarken af, en moest [[Skåneland]] aan Zweden afstaan. Omdat de financiële toestand aanmerkelijk slechter was geworden, was het regentschap genoopt zijn buitenlandse politiek te laten afhangen van de subsidies die de andere staten wilden geven, de [[Triple Alliantie (1668)]]. Het bondgenootschap met Frankrijk (1672) bracht Zweden in oorlog met Brandenburg en Denemarken (1675-1679). In 1676 was Karel XI de overwinnaar van de bloedige slag van [[Lund (stad in Skåne)|Lund]], waarbij de helft van alle soldaten op het slagveld het leven liet.
Regel 22:
[[Bestand:Sweden 1658.png|thumb|left|200px|In 1658 bereikte Zweden bij de [[vrede van Roskilde]] haar grootste territoriale uitbreiding. Het huidige Zweden is rood gekleurd.]]
In de [[Skånse Oorlog]] streed Zweden aan twee fronten. De Zweden wisten zich te land te handhaven, maar ter zee moesten zij het afleggen tegen de Denen en de Hollanders. In Deense dienst versloeg [[Cornelis Tromp]] de Zweedse vloot. [[Frederik Willem I van Brandenburg]], de keurvorst van [[Brandenburg-Pruisen]], veroverde [[Stettin]], [[Stralsund]], [[Greifswald]] en [[Rügen]] (1678). Toen de [[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden|Republiek]] bij de [[Vrede van Nijmegen]] een afzonderlijke vrede sloot, was Brandenburg bij de [[vrede van St. Germain]] genoodzaakt [[Voor-Pommeren]] aan Zweden terug te geven, omdat het niet opgewassen was tegen de Fransen (1679). Ook Denemarken moest vrede sluiten.
Na de vrede wijdde Karel XI zich aan het herstel van Zweden. Door beschermende maatregelen werd de industrie bevorderd, nieuwe mijnen ontgonnen en de financiële toestand verbeterd door de ''reduktionen'', dit wil zeggen het terugdraaien van belastingen en onteigening van onder [[Christina I van Zweden]] verkochte domeinen, in het bezit gekomen van de adel. Een commissie had tot taak de edelen te dwingen, na desbetreffend onderzoek, de goederen terug te geven die de Kroon van rechtswege toekwamen (1682), een maatregel die vooral in Polen en de overzeese gebiedsdelen verbittering wekte. In 1689 nam Karel XI deel aan de [[Grote Alliantie]]. Het lukte Karel XI de absolute macht te verwerven door de soevereiniteitsverklaring van 1693, waarbij uitgesproken werd, dat de koning niet verplicht was de Zweedse [[Rijksdag (Zweden)|rijksdag]] bijeen te roepen.
In 1693 volgde hij Frederik Lodewijk van Palts-Zweibrücken (overleden in 1681) op in het sinds 1677 door Frankrijk bezette vorstendom [[Palts-Zweibrücken]].
Karel XI was bevriend met de Nederlandse [[Grietman]], handelsman, ambassadeur van Nederland in Zweden, [[Willem van Haren (diplomaat)|Willem van Haren]]. Deze was de bouwheer van de in 1683 gebouwde, en naar hem vernoemde kerk te [[Sint Annaparochie]], [[Friesland]]. Karel XI schonk zware koperen deuren voor de grafkapel.
== Huwelijk en kinderen ==
Karel XI huwde in 1680 met [[Ulrika Eleonora van Denemarken]], een dochter van [[Frederik III van Denemarken]]. Zij hadden de volgende kinderen:
: Hedwig Sophia (1681-1708), gehuwd met [[Frederik IV van Holstein-Gottorp]],
: [[Karel XII van Zweden]] (1682-1718)
: Gustaaf (1683-1685)
: Ulrich (1684-1685)
: Frederik (1685-1685)
: Karel Gustaaf (1686-1687)
: [[Ulrike Eleonora van Zweden|Ulrike Eleonora]] (1688-1741).
| |||