Lijflandse Oorlog: verschil tussen versies
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
k robot Erbij: da:Livlandske krig |
k Linkfix ivm sjabloonnaamgeving met AWB |
||
Regel 1:
{{Infobox
| conflict=Lijflandse Oorlog
| partof=de [[Russisch-Zweedse Oorlogen]], [[Pools-Russische Oorlogen]]
| image=[[Bestand:Siege of Narva 1558.jpg|280px]]
| caption=De Russische belegering van [[Narva]]
| date=[[1558]]-[[1583]]
| place='''[[Europa (werelddeel)|Europa]]:''' [[Baltische landen]]
| casus=Geschil over de Russische eis tot betaling van belastingen
| territory=[[Estland (gebied)|Estland]] naar [[Koninkrijk Zweden (1523-1814)|Zweden]]<br />[[Saaremaa (eiland)|Saaremaa]] naar [[Denemarken-Noorwegen|Denemarken]]<br />[[Lijfland]] naar [[Pools-Litouwse Gemenebest|Polen]]
| result=Geallieerde overwinning, [[Vrede van Jam Zapolski]], [[Vrede van Plussa]]
| combatant1=[[Bestand:Romanov Flag.svg|24px]] [[Tsaardom Rusland]]
| combatant2=[[Bestand:LivonianShield.svg|24px]] [[Lijflandse Confederatie]]<br />[[Bestand:Flag of Denmark.svg|24px]] [[Denemarken-Noorwegen|Denemarken]]<br />[[Bestand:Flag of Sweden.svg|24px]] [[Koninkrijk Zweden (1523-1814)|Zweden]]<br />[[Bestand:PB Piast2 CoA.png|24px]] [[Koninkrijk Polen (1385-1569)|Polen]]<br />[[Bestand:Coat of Arms of Lithuania.svg|24px]] [[Grootvorstendom Litouwen|Litouwen]]<br />''later verenigd tot:''<br />
[[Bestand:Flaga Rzeczpospolitej Obojga Narodow.svg|border|25px]] [[Pools-Litouwse Gemenebest]]
| combatant3=
| commander1=
| commander2=
| commander3=
| strength1=
| strength2=
| strength3=
| casualties1=
| casualties2=
| casualties3=
| notes=
}}
De '''Lijflandse oorlog''' van [[1558]] tot [[1583]], ook wel [[Noordse Oorlogen#Eerste Noordse Oorlog|Eerste Noordse Oorlog]] genoemd, was de eerste fase in een langdurig militair conflict tussen het [[Tsaardom Rusland]] en haar westelijke buren over de macht in de gebieden die nu [[Estland]] en [[Letland]] vormen.
Tegen [[1560]] was de [[Lijflandse Confederatie]] danig verzwakt door de [[Reformatie]], terwijl haar oosterbuur Rusland sterker was geworden na de vernietiging van de [[Islam]]itische [[kanaat|khanaten]] [[Kazan (stad)|Kazan]] en [[Astrachan]].
De Russische [[tsaar]] [[Ivan IV van Rusland|Ivan IV]] eiste dat de Lijflandse Confederatie enorme belastingen betaalde (40.000 [[taler]]) aan het [[Bisdom Dorpat]]. Het geschil eindigde met een Russische invasie in [[1558]]. Russische troepen bezetten [[Tartu|Dorpat]] en [[Narva]], en belegerden [[Tallinn|Reval]]. Het doel van de tsaar was om toegang te krijgen tot de [[Oostzee]].
Dit ging echter in tegen de belangen van andere landen. In 1561 werd de zwakke [[Lijflandse Orde]] ontbonden.
*[[Koerland]] werd toegewezen aan [[Koninkrijk Polen (1385-1569)|Polen]], dat in 1569 een unie vormde met het [[Groothertogdom Litouwen]], het [[Pools-Litouwse Gemenebest]]. De laatste [[Grootmeester (ridderorde)|Grootmeester]] der [[Lijflandse Orde]], [[Gotthard Kettler]], werd de eerste leider van het Poolse vazal-[[hertogdom Koerland en Semgallen]].
*[[Koninkrijk Zweden (1523-1814)|Zweden]] breidde haar territorium in [[Estland (gebied)|Estland]] uit.
*[[Denemarken-Noorwegen|Denemarken]] verkreeg het eiland [[Saaremaa (eiland)|Saaremaa]].
Regel 40:
Na eerdere vredesvoorstellen afgewezen te hebben, bevond de tsaar zich in [[1579]] in een moeilijke positie. De [[Opritsjnina]] (Опричнина) hadden de Russische economie danig verstoord. Litouwen (vanaf 1385 ([[Unie van Kreva]]) al een [[personele unie]] met Polen) had zich in de [[Unie van Lublin]] met Polen verenigd, waar in 1576 de energieke leider [[Stefan Batory]] de touwtjes in handen had genomen. Niet alleen heroverde Batory Polotsk, maar ook [[Belegering van Pskov|belegerde hij Pskov]] (1579). In 1581 nam een huurlingenleger van Zweden onder [[Pontus de la Gardie]] de strategische stad [[Narva]] in.
Uiteindelijk, in 1582, werd de [[Vrede van Jam Zapolski]] getekend tussen Rusland en Polen waarbij Rusland haar claim op Lijfland liet vallen. Het volgende jaar sloot de tsaar ook vrede met Zweden. Onder de [[Vrede van Plussa]] verloor Rusland [[Narva]] en de zuidkust van de [[Finse Golf]], haar enige toegang tot de Oostzee.
De situatie werd 12 jaar later ongedaan gemaakt door de [[Vrede van Tyavzine]] waarmee een nieuwe oorlog tussen Zweden en Rusland beëindigd werd.
{{
[[Bestand:Jan Matejko-Batory pod Pskowem.jpg|thumb|left|400px|Jan Matejko, "Batory bij Pskov", Olie op doek, 1872, 322 x 512 cm, De belegering van Pskov]]
{{Zijbalk Russisch-Zweedse Oorlogen}}
[[Categorie:Oorlog van Rusland]]
| |||